نگاهی به سرديس شاپور دوم

در میــان گنجینههای نامدار جهان که هر یک به گونهای بخش بســزایی از دستاوردهای هنر ایرانــی را در بر گرفتهانــد بیگمان گنجینهی متروپلیتن آمریکا (نیویورک)، که نامش «موزهی کالنشهری هنر» است، نقش چشمگیری دارد. در آن میان، یکی از زیباترین و زیبندهترین آثار هنر ایرانی در گنجینــهی متروپلیتن را میباید ســردیس بســیار زیبای شــاپور دوم ساسانی (ذواالکتاف) دانســت که در سدهی چهارم پس از میالد با سیم زرکاری شده(:نقرهی طالکرای شده) ساخته شده است. این تندیس پادشــاهی به بلندای 40 سانتیمتر چهرهای برجســته با ریزهکاریهای (:جزئیات) سر و صورت و ریش و تاج پادشاه ایران همانند تندیسهای باشــکوهی که در فرمانروایی روم باختری (:غربی) روایی داشته ساخته شده است. ریزهکاریهای تاج آگاهیهایی از تاج پادشاهان ساسانی را به دســت میدهند. در این باره، تاج با هاللی از ماه آذین شــده است. کرهی شیاردار بزرگی از میــان کنگرههای تاج بیــرون آمده و هر چند تناســب چندانی با تاج ندارد، اما باید دانست که به کارگیری آن از سنتهای هنری در پوشاک ساسانی و فرمانروایان کوشانی بوده است. اما هالل ماه روی تاج تنها ویژهی شاپور اســت. همچنان که در سنگبرجســتهی تاق بستان از شاپور دوم و سوم هالل ماه تنها در تاج شاپور دوم دیده میشود و نه شاپور سوم! پادشاه در این سردیس گوشوارههای سادهی تخممرغی به گوش دارد و گردنبندی نیز که از مهره ساخته شــده و در زمان ساسانیان بهآیین بوده است بر گردن دارد. مویی تاب خورده زیر تاج تا روی شانههای پیکره دیده می شود و همچنین فرم ریش را با خطوطی نگاشتهاند که در میانهی چانه مقداری از آن به صورت بافته شده است. نگاه نیرومند و قوس چیره دســتانه و زیبای بینی دو ویژگیای اســت که در نخســتین نگاه به چشم میآیند و نشان از شخصیتی استوار از پادشاه دارد. چنان که سنگنگارهها و سکههای وابسته به او نیز بازگوکننده این ویژگی هستند. به راستی آنچه که در گزارشهای تاریخی نیز از رفتار و کردار شــاپور در دســت است گواهی بر چهرهی ویژه و استوار او دارد.