«رزیـف» ؛ آواز پر رمز و راز شـادی جنوبیها

نگاهی به آیین رزیف، آوای کار مردمان جنوب ایران

«رزیف»، آیینی است ســنتی در جنوب ایران که در گذشــته دریانوردان پس از روزها کار و کوشش در دریا، هنگامی که به ساحل نزدیک می شــدند، برای شادی و رفع خستگی برگزار میکردند. امروزه رزیف، در آیینهای شادی و عروسیها به نمایش گذاشته میشود. رزیف بخشــی از آیینها و آواهای کار است؛ از این رو، با دگرگونی شــرایط و ضرورتهای کار بــه دنبــال تبدیــل جهازهای بــادی به لنجهای موتوری که ســبب شــد تا کارهایی مانند برافراشــتن بادبان یا کشیدن لنگر با آن آیینهای ویژه یا ماهیگیــری و گردآوری تور ماهیگیــری بهگونهی گروهــی از میان برود، برای پاســداری از این آیین آن را با آمیختهای از پایکوبی خیزران در جشــنهای عروسی به نمایش گذاشــتند تا در کنار آن به یادآوری و پاسداری از خنیای برجای مانده از پدران و آنچه بر آنها گذشته و رنج و سختیهایی که برای به دست آوردن لقمهای نان تاب آوردهاند یاری رسانند و این آیین را به نسلهای آینده بسپارند. رزیف در گذشته پایکوبی شمشیر بوده است و به شــوند دگرگونیهای شارینشــی (:تمدنی) اکنون پایکوبی خیزران است و جوهره و کارکرد انسانی آن ایجاد همبستگی است؛ پس، بیشتر خنیای حماسی اســت و خواندن آن چکامهها برای برانگیختن مردم به جنگیدن و پاسداری از خاک سرزمینشان بوده است. رزیف برگرفته از واژهی ردیف اســت که به جای گرفتن افراد در دو ردیــف به هنگام برگزاری اشــاره دارد. این آیین در جزیرهی قشــم به نام "عضوا" یا "عصو-ا" نامور اســت، گویا این نام از خیزران به عنوان چوبدستی گرفته شده که رفتهرفته زمان به عصو-ا دگرگون شده است. در این آیین دو گروه که شمار هر یک میان 8 تا 20 تن است، دربرابر هم جای میگیرند؛ هر یک از هموندان (:اعضا) خیزرانی در درســت دارد کــه از آن برای اجــرا بهره میجوید. در برگزاری آیین هر یــک از هموندان گروه در هر ردیف دســت چپ خود را دور کمر هموند بعد حلقه میکند و با دست راست که خیزرانی در آن اســت بــه انجام حــرکات و فرمهای ویژهای میپردازد. نوازندگان این گروه که کار اصلی را بر دوش دارنــد در میان میدان میایســتند و دو گروه در دو ســوی آنهــا جای دارنــد. نوازندگان دربرگیرندهی ســه تن نوازندهی ُدُهل، دو تن نوازندهی دایره یک یا دو تن شلنجزن هستند. انجام آیین رزیــف در زمان و جای معین آن را به یــک کنش فرهنگی دگرگون میکند و حتا شرکتکنندگان از راه کارهایی که انجام میدهند و آنچه انجــام نمیدهند در همین نســبت جز و کل، شناسهی (:هویت) گروهی پیدا میکنند. در ســفرهای دریایی بزرگ که چندین ماه به درازا میانجامد در صورت هرگونه سرخوردگی، ناکامــی، رنــج و گاهی مرگ، نظــم درونی و همبستگی هازمانی به هم خواهد ریخت؛ آنها از راه همیاری در آیینهایی مانند رزیف اســت که نیروی اخالقی هازمان (:جامعه) را آشــکارا درمییابند و احساسات اخالقی و هازمانی خود را از همین راه توانمند میسازند و بازیابی میکنند. همین آیینها است که احساسات دینی را پدیدار و پرتوان میکند و حس وابستگی به یک نیروی مینوی (:معنوی) و اخالقی را که در بنیاد همان هازمان اســت، پرتوان میکند. همین آیینها و ماهیت گروهی چنین گردهمایی است که این همه شــور برمیانگیزد و شرکتکنندگان را از ارزش گــروه و هازمان در چهارچوب آیینهای دینی آگاه میکند.