مافیای ماهی در آبهای خلیج فارس
مستندسازهرمزگانی:ازچین یهامترسکساخت هاند!
این مستند صدای سکوت هازمان (:جامعه) صیادی و پشتیبانان زیستبوم است. پیشهی ســاکنان نوار ساحلی، ماهیگیری است. همین یک پیشه هم از سوی نورچشمیها از آنها گرفته شده است. مهندسی کردهاند و در ذهن همگان عامل گرفتاری ماهیگیران را به نام کشتیهای چینی جا انداختهاند.
منتقد و مستندســاز اجتماعی، جوان خاق و خوشاندیــش هرمزگانی که تاکنون بیشــتر کارهایش با جغرافیــای زادگاهش، هرمزگان، پیوند دارد پس از ســینمای تجربهگرا از روی دغدغهمندی بــرای پدآفند (:دفاع) از حقوق و خواســتههای مردم میهنش سینمای انتقاد و واخواهی (:اعتراض) را با «دریا بست» آمادهی اکران میکند. به باور او مرگ دلفینها، کشند قرمز و به هم خوردن اکوسیستم دریا از سوی مافیای ماهــی پدید آمــده و میآید. محمود شهبازی زادهی دوم شهریورماه 6۵۳۱ در سرگز احمدی اســت. وی مســتندهای ارزشمندی همچون «تــا مقصدی ســفید»، «باغ الل» و «فیش ای» که افزون بر به دســت آوردن جایگاه نخست صداگذاری به جشنوارهی داکا راه یافت و چندین کار دیگر را در کارنامهی ۴۱ سالهی هنری خود دارد. چشمهای خستهاش کاســهی خون شده بود. لبهای خشــکش را زیر دندان لــه میکرد. انگار تدوین فیلم، شببیداریها و خاطرات تلخ تصویربرداری از زندگی دردآور هماستانیهایش به شــدت آزردهاش کرده است. به نگاهش که خیره شــدم بغض واژههایش ترکید و صدای ســنگینش در اتــاق تاریک تدوین ســینمای جوان هرمزگان پیچیــد: «نمیتوانم بیتفاوت باشــم». با صید ترال، بیرحمانه دریای عمان و خلیجفارس را جارو میکنند. به بهانهی صید، فانوسماهیها، متوتا و ساردین را برای تهیهی کود، غذای دام و خوراک حوضچههای پرورش میگو میگیرند و زیستبوم دریا را نابود کردهاند. دســتش را الی موهایش برد، آهی کشــید، برخاســت، در حالی که دلی پرآشــوب داشت کلید را در قفل در چرخاند، بازگشت رودررویم نشســت و به دیوار تکیه زد. اکران خصوصی فیلم و گفتوگوی ما همزمان آغاز شد. جاسک، حیاط خلوت نورچشمیها
این مستند صدای ســکوت هازمان (:جامعه) صیادی و پشتیبانان زیستبوم است. پیشهی ساکنان نوار ساحلی، ماهیگیری است. همین یک پیشــه هم از سوی نورچشمیها از آنها گرفته شده است. مهندسی کردهاند و در ذهن همگان عامل گرفتــاری ماهیگیران را به نام کشتیهای چینی جا انداختهاند و به راستی از چینیها مترسک ساختهاند! در حالیکه امتیاز و ســود صید برای افرادی ویژه است، کسانی که بیشترشان پیشینهی شیاتی دارند و یا از مسووالن شیات بودهاند. پس از یک ســال فرایند پژوهش و گردآوری اســناد از مــردم بومــی و ماهیگیــران نوار ســاحلی هرمزگان بهویژه شهرستان جاسک، بندرعباس، کاهی میناب، سیریک و قشم به این برآیند (:نتیجه) رسیدهام. شماری کشــتی با عوامل و پرچم چینی اما اجارهی شرکتهای ایرانی در آبهای ایران، صید میکنند که پس از درگیری ماهیگیران بومی با این کشــتیها با درفش ایران ظاهر میشوند. کشــتیهایی که به کوشــش مردم از استان خوزستان، بوشــهر، سیســتان و بلوچستان متواری شدهاند جاســک را حیاطخلوت خود میدانند و باعث ویرانی ســورگلم جاســک، بهترین زیســتگاه گونههای ماهی، شدهاند. شــوربختانه شــناورهایی موجب تضعیف و ویرانی زیســتگاههای مکران، دریای عمان و خلیجفارس شــدهاند که نام مکران، قشم، هرمز، ســورو و کیش را یدک میکشــند و سودشان برای گسترش و آبادانی این مناطق نیســت. همچنین شرکتهایی که به بهانهی گســترش مکران ثبت شــدهاند امروزه علت اصلی نارضایتی صیادان بومی و ســنتی این مناطق را فراهم کردهاند. صد فروند کشتی صددرصد، دریا را جارو میکنند واخواهی (:اعتراض) حجهاالسام محمد کاظم مناقبیان (امامجمعهی جاســک) معین آبخو، (فرنشــین تعاونی صیادان)، امام جماعت اهل ســنت روستاهای جاســک، هازمان صیادان، شــوراها و دهیاران این شهرســتان به جایی نرســیده و شاید هم نگذاشــتند برسد، زیرا بر پایهی اســناد موجود به گفتــهی ماهیگیران جاسکی و تصویرهای ضبطشده شمار بسیاری از کشــتیها ازآن دو شرکت سرشناس است. به کجا وصل هســتند معلوم نیست، تنها خدا میداند و خودشــان! یکی از این شــرکتها نخستین شرکتی است که از آغاز بنیادگذاری در سال ۵6۳۱ خورشیدی با یک شرکت چینی پیمــان صید صنعتی میبندد. بــر پایهی این پیمان، شرکت چینی متعهد میشود 2۱ فروند کشــتی با کارکنان مورد نیاز در دسترس این شرکت بگذارد و در برابر بخشی از ماهیهای غیرخوراکی سهم شــرکت چینی باشد. پس، پیشینهی باشندگی (:حضور) کشتیهای چینی در هرمزگان بیــش از ۳ دهه اســت. اکنون بخشی از صید صنعتی از سوی همین شرکت انجام میشود. ســه کارخانــهی پــودر ماهی بــا مدیریت غیربومیها در جاســک وجود دارد که گذشته از بهکارگیری شــماری کارگر هیچ ســودی برای بومیها ندارد. یکــی از این کارخانهها شــش کشتی شــخصی دارد و ۰۱ فروند نیز اجاره کرده اســت. بنابراین 6۱ فروند کشتی در جاســک تنها برای همین کارخانهی پودر ماهی صید میکنند. بر پایهی اســناد موجود کارکنان این کشــتیها بیشتر چینی هستند، البتــه برخی ازکشــتیها از بوشــهریها و خوزستانیها به عنوان کارگر بهره میبرند. بر پایهی اســناد و گفتوگو با یکی از مدیران این کارخانه، روزانه نزدیک به ۰۰۱ تن ماهی 2 تا ۵ گرمی ســاردین و متوتا پودر میشود. ناگفته نماند که ۰2 ســال از بنیادگذاری این کارخانه میگذرد. با ایــن روند صید صنعتی فانوسماهیها در ســالهای گذشته عددی نجومی است. به هر روی تفاوتی ندارد که این شناورها از چه کشــوری هستند، مهم روش نادرست صیادی اســت که برآیند آن ناتوان کردن پیشهی صیادی سنتی است. تهدیــد بزرگان تیرههــا؛ تورهای خالی ماهیگیران نزدیک به ۵ ســال اســت که صیادان فریاد میزنند و صدایشــان خفه میشــود. هرچند کارخانههای پودر ماهی ۰2 ســال پیشــینه دارند، بیش از ۳ دهه است که صید کشتیها ادامه دارد. حتا مدیرکل شــیات اســتان به شیات جاسک پروانهی (:اجازهی) گفتوگو نداده اســت. به بزرگان هــر تیره تاکید کرده بودند که جلو دوربیــن نیایند وگرنه پروانهی صیدشــان را لغو و نان خوردن را برایشــان کابوس میکنند. آنها میدانند چه ســرانجام شــومی برای هازمان بیپناه ماهیگیران رقم زدهاند. برای ســاخت این مســتند ۵2 روز با مردم جاســک زندگی کــردم. صیدگاهی که صیادان ســنتی از آن شــبی یک تن ماهی داشتند اینک به ۰۱ کیلو در روز رسیده است. همچنین گزارش شده است در صید انتظاری که تورها را به دریا میریزند و یک شبانهروز چشــمبهراه میمانند تورهــا را خالی از دریا بیرون کشــیدهاند. شرایط ســختی در ۰۰۴۱ کیلومتر نوار ساحلی هرمزگان که بیشتر مردم آن ماهیگیر هســتند پیش رو است زیرا صید تــرال ویرانی دریا و بیکاری مردم بومی را در پی دارد. مستند پر سروصدا به دور از سیاهنمایی
این مســتند ســه بخش دارد. در آغاز روایت داستان کشتیهای به اصطاح چینی، بخش دوم معضات دریا، بیکاری، تســهیات بدون بازپرداخــت تورهــای و قایقهای ماهیگیری اســت که در پارکینگها میپوسند. همچنین قاچاق بینالمللی انســان، قاچاق کاال و مواد مخــدر که حتا تا تانزانیــا، جاکارتای مالزی و عمان هم کشیده شده است. بخش پایانی هم شناســاندن توانمندیهای کشاورزی با وجود ســد جگین، توانمندیهای گردشــگری با به تصویر کشیدن جنگلهای حرا، خور خاصی، کوههای تندیسی و شنزار که در فاصلهی ۰۱ دقیقهای از یکدیگر هســتند. توانایی پرورش شتر، هماوردهای (:مســابقات) شترسواری و ورزشهای ســاحلی، پرورش میگو، ماهی در قفس و ... به باور من ســورگلم از بســیاری از جاهای گردشــگری اســتان زیباتر اســت. لوکیشن این مســتند نیز بندرعباس، جزیرهی قشــم، کوهســتک ســیریک، کاهــی مینــاب با محوریت جاسک اســت. دریابست مستندی به دور ازسیاهنمایی است، مانند آیینهای است که زشــتیها و زیباییها را به درستی بازگو میکند و همچنانکه دردها را نشان میدهد از توانمندیها نیز سخن به میان میآورد. دریا بست؛ راهبندان صید ماهی
بر پایهی آیینــی دیرینه برای بازیابی دریا در برخی از زیســتگاهها با توجه به گونهی صید، صیــادان دریابســت اعــام میکردند یعنی ماهیگیری در آنجا ممنوع میشــد. در تاریخ صیادی اســتان از آغاز مهرماه ســال 6۹۳۱ خورشــیدی برای نخســتینبار در هرمزگان برای ۰۱ روز دریابســت اعام شد همانگونه که در ســال ۴۹۳۱ خورشــیدی در بوشهر و خوزستان این کار روی داد. هنگامی که ســازوکار اکوسیستم دریایی به هم میخورد و وضعیت صید بحرانی میشود به ناچار دریابســت اعام میشود. من نیز با این نام واخواهانه خواستم بگویم اگر این روند ادامه داشــته باشد و مدیریت نشود، دریابست همیشگی میشــود. همانگونه که کوه گنو منطقهی حفاظتشــده اعام شــد، دریا نیز گسترهی حفاظتشــده خواهد شد و از صید جلوگیری میشــود. اگرچه صیادان به خاطر تورهای خالی واخواهــی کرده و میکنند اما بدتر از این ناهنجاریهای هازمانی است که در انتظار مردم بیپناه جاســک و نوار ساحلی هرمزگان خواهد بود. صیادان جاسکی زیر پمپاژ آب جوش
صیــادان از بیمهــری یکــی از نمایندگان هرمزگان در مجلس به شدت گایهمند بودند. تهدیــد برای باطل کــردن پروانهی صیادی صیادان چالش دیگری اســت که در پشــت گرفتاریهای پر شــمار آنان، دیده نمیشود. با صیادان با پمپاژ آب جوش و منور از ســوی کشتیهای به ظاهر چینی برخورد شده است، اما جان مردم این اســتان برای کســی مهم نبوده و نیست. مســکن مهر سورگلم با ۰۳۱ واحــد یکی از بدترین طرحهــای اجرایی در کشــور بوده که توانسته ضمن بدهکار کردن مردم ناکارآمد باشد و اکنون به جنگل درختان کرت دگرگون شده است. باورهای یک فیلمساز
اگــر دوربین مــن دردی از مردم ســرزمینم را دوا نکنــد، آن را میشــکنم. دنبال معجزه کردن نیســتم اما نمیتوانم چشــمبراه اقدام مسووالن باشــم. بر این باورم که بخشی از این انقاب را مستندســازان بر دوش داشتند. پس، رســالت مستندسازان بســیار سنگین اســت. مستندســازانی که اینــک میتوانند بــرای محرومیتزدایی همراه شــوند. پس، خود را متعهد میدانم کــه نگذارم برخی که دنبال سود شخصی هستند مردم را نسبت به انقاب بدبین کنند. افــراد خاصی که دنبال ایجاد شکاف طبقاتی هستند دربه راستی برای نظام و انقاب، دشمنتراشی میکنند. پس به عنوان یک مستندساز خویشکاری (:وظیفه) دارم مدافــع حقوق قشــر پابرهنهی هازمانی باشــم که صاحب راســتین انقاب هســتند ولی سهمشان از ســفرهی انقاب بیمهری مسووالن است.