دندان تیز سودجویان در کمین سرمایههای ایرانیان

گزارش «امرداد» از فرار سرمایهها در بخش مسکن و گردشگری به کشورهای همسایه

اگرچه نمیتوان مســافرت و تفریح را فرمایشــی و فرمولی و به دیگران دیکته کرد، اما شــوربختانه بیرون بردن سرمایهی ملی و فشار بار مالی بر دوش کشور در ازای هیچ، جبرانناپذیر است. همهی اینها زمانی دردناکتر میشود که میدانیم در کشوری که فرهنگ و زیرساخت سفر کردن و مســافرپذیریاش زیر پرسش است، شماری مسافرنما تنها با الصاق مهر خروجی و بازگشت به کشور به گونهای قاچاق ارز میکنند و نظم ریالی و گردش پولی را بر هم میزنند.

اقتصــاد ایران اگرچه در ســالیان گذشــته همــواره با روزهای پرفرازونشــیبی روبهرو بوده اســت، امــا اینبار گویــی نیمهجان و بیهیــچ چشــمانداز روشــنی خســتهتر از همیشــه روزهــای دشــواری را پشــت ســر میگذارد. این مشــکالت گذشــته از آسیبهایی که به پیکرهی اقتصاد میزند از دید روانــی و اجتماعی نیز هازمان (:جامعه) را درگیر آسیبهای جبرانناپذیری میکند. رشد بزهکاری، مشکالت خانوادگی برآمده از تنگدســتی ، انباربنــدی (:احتکار) کاال، افزایــش افسارگســیختهی بهای کاالهای خدماتی و مصرفی، از دســت رفتن اعتماد میان مردم و نبود امنیت ســرمایهگذاری از سوی دارندگان ســرمایه در کشور و بیرون رفتن این ســرمایههای سرگردان به بیرون از مرزهــای ایــران بخشــی از برآیندهای اقتصاد بیسامان است.

دندان تیز بیگانگان برای ســرمایههای ایرانی

در روزهــای پرتبوتاب و گیرودار گرههای اقتصادی، که این روزهــا گریبانگیر مردم ایران شــده، بخش مســکن هــم بیبهره نمانــده و حتــا میتــوان گفــت افزایش بیرویهی بهای خرید، فــروش و اجاره بر دیگر بخشها پیشی گرفته است. در ایــن میان، برخی ســودجویان در درون و بیرون از کشــور از این آب گلآلود ماهی میگیرند و برای بیرون بردن ســرمایههای ایرانیان و ســرمایهگذاری در دیگر کشورها از هیــچ کوششــی دریــغ نمیکنند. پخش آگهیهای بیشــمار خرید مســکن و ویال از شــبکههای ماهــوارهای از کشــورهای کوچندهپذیــر (:مهاجرپذیــر) اروپایــی تــا همسایگان سودجو گذشته و حتا به تاتارستان بینامونشان کشیده شده است. پرسش اینجا است که بیرون رفتن سرمایههای سرگردان تا چه انــدازه اقتصاد نیمهجان کشــور را به سراشیبی برافتادن میکشد؟ نبــود امنیــت ســرمایهگذاری در کشــور دندانهای تیز سودجویان را دوچندان تیزتر کرده اســت تا بر گلوی اقتصاد بیمار ایران فرود آیند و تا جایی کــه میتوانند خونش را بمکند. شــرکتهای ســرمایهگذاری با وعدهی خرید پروژههای مسکونی با شرایط ویژه و بــه بهایی حتا کمتر از رهن خانه در منطقهای متوســط در تهــران در پی جذب سرمایههای ازسکهافتادهی ایرانیان هستند.

سرمایهگذاری در کشــورهای خارجی سراب یا واقعیت!

با وجود فرارســانهای (:تبلیغات) رنگارنگ اینچنینــی و وعدههــای آنچنانی که این روزها زمان بســیاری از پخش برنامههای ماهوارهای را به خود ویژه کرده است و حتا فرارسانهای برخی تارنماهای درونمرزی در همین راســتا، آیا پشــتوانهی استواری بــرای امنیت ســرمایهگذاری بــه ویژه در بخش مسکن در این کشورها وجود دارد؟ در گزارشــی کــه چنــدی پیش بــا عنوان «پشــیمانی ایرانیها از خریــد آپارتمان در ترکیه و دوبی» در پایگاه خبری فرارو پخش شــده به وضعیت اقامت به شرط خرید ملک در کشورهای خارجی پرداخته است. «اقامــت به شــرط خریــد ملــک، ترفند خارجیها موضــوع خرید ملــک به بهای اقامــت، در واقع تنها یــک ترفند اقتصادی برای جذب ســرمایههای خارجی به شمار میآید. اگر به مقررات مشــترک کشــورها برای خرید ملک در خاکشــان دقت کنیم، به راحتی این موضوع را متوجه میشــویم. تقریبا بیشــتر کشــورها حاضر به واگذاری زمین به مشــتریان خارجی نیستند. فروش خانههای ویالیی یا زمیندار تنها به شــرط داشتن شــریک خارجی و تبعهی اصلی آن کشــورها ممکن اســت. این شروط گاهی بــه خرید آپارتمان نیز تعمیــم پیدا میکند. در این کشــورها، معموال جذب سرمایهی خارجی با هدف رواج ساختوســاز در نقاط کمترتوســعهیافته انجام میشود و مشتریان خارجی نمیتوانند ملکی را به ســادگی در شــهرهای اصلی و پرطرفدار آن کشورها خریداری کنند. در صورتی که این موضوع اتفاق بیفتد شــرایط محدودکنندهای برای خریــدار اعمال میشــود، مثال نداشــتن حــق اقامت، پیــدا کردن شــریک خارجی یا نداشــتن حق کار یــا برعکس به جریان انداختــن میــزان قابلتوجهی ســرمایهی مالی در آن کشــورها و ثبت شــرکت و ... در واقع میتوان گفت اگر موفق به دریافت اقامت دایم کشــوری نشدهاید، خرید ملک هرگز گزینهی مناســبی به شــمار نمیآید. ایــن گزینه تنها به درد افرادی میخورد که مقیم آن کشــورها به شمار میآیند یا قصد اقامت دایم نداشــته و بــه دلیل تحصیل یا کار به کشور دیگر رفت و آمد دارند.»

بیــرون رفتن ارز ضربهای کشــنده بر پیکر اقتصاد ایران

بیهیــچ چشمپوشــی از عملکــرد نابجا و نادرســت دولتمردان در پایین آمدن ارزش پول ایران در برابر ارزهای خارجی و ناامنی ســرمایهگذاری داخلی، این سودجویی اگر سراسیمگی شهروندان ایرانی برای پیوستن بــه بهشــتهای موعود پوشــالی و بیرون بردن ســرمایه و ارز کشور را در پی داشته باشــد بیگمان یکی از کاریترین ضربهها بر پیکر اقتصاد ایران است. خرید اقســاطی ملک با انتقال سند، دریافت اقامت فوری، رانندگی در جادههای ساحلی و لذت بردن از چشمانداز و هوای خوشایند، وعدهی برخورداری از حقوق و آزادیهای شــهروندی، آمــوزش متفــاوت مدارس و دانشگاهها، پایین بودن هزینههای زندگی، مجهــز بــودن سیســتمهای رفــت و آمد شهری به اینترنت رایگان، خدمات بهینهی بهداشــت و درمان و آیندهی ایدهآل برای فرزنــدان مهاجــران ســرمایهگذار، تنهــا بخشــی از تبلیغانی اســت که وسوســهی سرمایهگذاری در بخش مسکن کشورهای دیگــر را به جان ایرانیان انداخته اســت تا سرمایههای خود را از کشور خارج کنند.

تفاوت آشــکار بهای ارز دولتی و بازار آزاد راهی برای بهرهجویی سودجویان

گذشته از ســرمایهگذاری در بخش مسکن در خارج از کشــور تفاوت و شکاف بهای ارز دولتــی و ارز بــازار آزاد بهرهجویــی بخــش دیگــری از ســودجویان را در پی داشته اســت. چنانکه شماری از مسافران تنهــا برای بهرهمندی و دریافت ارز دولتی به ســفرهای خارجی چنــد روزه میروند، بخشــی از ارز را هزینــهی رفتوآمــد و تفریــح میکننــد و با برگردانــدن بخش دیگــری از آن و فروش در بــازار آزاد به سود آن چشم میدوزند. بیگمــان اقتصاددانــان و مســووالن خویشکاری (:وظیفه) دارند برای برونرفت از این دشــواریها و نزدیــک کردن بهای دو یــا چندگانــهی ارز جلــوی اینگونــه سواســتفادهها از وضعیــت کنونــی ارز را بگیرند.

روشــنگری راهی بــرای جلوگیری از بیرون رفتن سرمایهی ملی

فریبا کالهــی مدیرمســوول پایگاه خبری آییــن باور در گفتوگو بــا امرداد دربارهی آســیبهای اقتصادی بیــرون رفتن ارز از کشــور گفت: «بیرون رفتن ارز مسافری به باور من پدیدهای چون لبهی تیغ اســت. نه میتوان آن را منع کرد و نه میتوان آن را بیپــروا آزاد کرد. چنانچه بدانیم هر ســال گردشــگران ایرانی نزدیک بــه 0۳ میلیارد دالر ارز از کشــور بیرون میبرند و از سوی دیگر تنهــا نزدیک یک میلیــارد دالر آن از ســوی گردشــگران خارجی وارد کشور میشود، به لزوم کنترل این سرمایهی ملی بیش از پیش باورمند خواهیم شد. شــیوهی ســفر، فرهنــگ ســفر، تعریف خوشگذرانی در فرهنگ ایرانی را تا اندازهای همهی ما میشناســیم و میدانیم خریدهای بیحساب و ریختن ارز پای تفریحاتی که بار دانش و ســالمت ندارد و توشهی دانشی به عنوان پختگی حاصل از ســفر در چنتهاش نیســت، ارز بیشــتری را بهرهی خارجیها میکند تا مسافران ایرانی.» این کنشــگر گردشــگری در دنباله افزود: اگرچه بر این باورم که نمیتوان مســافرت و تفریح را فرمایشی و فرمولی و به دیگران دیکته کــرد، اما شــوربختانه بیرون بردن ســرمایهی ملی و فشــار بار مالی بر دوش کشور در ازای هیچ، جبرانناپذیر است. همهی اینهــا زمانی دردناکتر میشــود کــه میدانیم در کشــوری کــه فرهنگ و زیرساخت ســفر کردن و مسافرپذیریاش زیر پرسش اســت، شماری مسافرنما تنها با الصاق مهر خروجی و بازگشت به کشور به گونهای قاچــاق ارز میکنند و نظم ریالی و گردش پولی را بر هم میزنند. کالهی با اشــاره به موج تبلیغات برای خرید ملــک در خارج از ایران ادامه داد: از ســوی دیگر، بــا تب خریــد ملک در کشــورهای همسایه به طمع گرفتن اقامت و ویزای سفر به کشورهای اروپایی ســودجویان خارجی با تبلیغات کور و بدون پشــتوانه، سادهاندیشان را بــه پمپــاژ ارز ایــران واداشــته و کمبود سرمایههای خود را از این راه جبران میکنند. روشــن اســت که اگر مدیریت تخصصی و تجربی آگاهانهای پشــت هدایت مسافران باشد میتوان ارز را کانالیزه و مدیریتشده پخش (:توزیع) کرد. شــاید بتوان با طراحی کارتهــای الکترونیک ســفر ارز را ردیابی کــرد و از داللــی آن تا اندازهای کاســت. شــاید بتوان با ساخت مســتندهایی از این دســت و برمال کردن نقشهی بلوکه کردن دارایی ایرانیان در کشــورهایی چون دبی و گرجستان روشنگری کرد. وی در پایان افزود: از سویی بایسته است با ایجاد فضایی آزادتر، رفاهیتر و امنتر برای شــهروندان، گردشــگران داخلی و خارجی، مردم ایران و دیگر کشــورها را به ســفر در ایران ترغیب کرد و همــهی اینها نیازمند اراده، تصمیم و انتصاب مدیرانی پاکدســت است که خود البیگر و سوداگر نباشند.

به راستی در آشفتهبازار اقتصاد ایران شایسته است که خود هیزم آتش سرکشی باشیم که به جانمان افتاده است؟ روا است که ایرانی باشــیم و ســرمایههای ایــران را به بهای ســودی گذرا به بیگانگان بسپاریم؟ اگر در غفلــت دولتمردان ما هم خــود را به خواب بزنیم دیری نمیپاید که ســیل این ناهمدلی جز ویرانهای از کشور برجای نمیگذارد و بدا به روزی که فرهنگ و تاریخ این ســرزمین دیرپــا در بیخبری و ناآگاهــی ما به چپاول سودجویان امروز و فردا برود.