درنگی در خرابات مغان گلگشتی در کوچه باغهای «گاهان»

به کوچهباغهای «گاهــان» پای مینهیم. ســرودههایی حافظانه که شــور غزلهای موالنا را نیز در بر دارد. سخنانی که کهنترین بخش اوستای کنونی و ســرودهی پیامآور دین بهی است. ســرود ستایش او به درگاه اهورامزدا، سرود یکتاپرستی است، سرودهایی که تاکنون هرگز کسی نسروده است. «ای مزدااهورا، از پاداشــی که برای کردار نیک میبخشی و تا زمانی که مرا تابوتوان است، به مردمان خواهم آموخت که به سوی راستی راه پویند.» (گاتاها، یسنای82، بند4) زرتشــت همواره از پروردگار میخواهد، که کامیابی راهنمایی بدخواهان و گمراهان را به وی ارزانی دارد. او خواهان یارانی پاک است تا پیام خدا را در جهان بگسترانند. در هر بندی که مینگرم، زرتشت اهورامزدا را با فروزههایی بلند میستاید: «ای اهــورا، ای تو بهتر از همه ... » (گاتاها، یسنای82، بند8) «ای راســتی و ای سرچشمه پاکمنشی ... ای کسی که آرزوها از تو برآورده میشود.» (گاتاها، یسنای82، بند9) «ای مزدااهورا و ای هستی بخش دانا ... » (گاتاها، یسنای82، بند1) شــور و امید، ناز و نیاز، پرسش و رسیدن به دانایی همه در ایــن چکامهها موج میزند. دستها را به ســوی اهورا برافراشته وی را میستاید و از او میخواهد که: «روا مدارد که نیکــوکاران دچار رنج و آزار شــوند و دروغ پرستان بر راستکاران پیروز گردند.» (گاتاها، یسنای92، بند5) رسایی و ســرای درخشان فردوس برین به کسانی میرســد که از آیین راستی پیروی میکننــد. گزینش راه نیکــی و بدی برای مردمان آزاد اســت. آنان که بخواهند دین راســتین مزدا را برمیگزینند و دیگران دین دروغین گروه پروردگاران را. هیچ زوری در کار نیست «پس ای مردم؛ بهترین گفتهها را با گوش بشنوید و با اندیشهی روشن به آن بنگرید، ســپس هر مرد و زن از شــما از این دو راه نیکی و بدی، نیکی را برای خود بر گزینند.» (گاتاها، یسنای03، بند2) «از میــان دو گوهر یــا دو روان خوب و بد، دروغ کار زشــتترین کارها را و پیرو راستی بهتریــن مینــو را برمیگزینــد.» (گاتاها، یسنای03، بند5) هرچه پیش میروم، به واژهی راستی، راستان و راستکاران بیشــتر برمیخورم. پنداشته میشــود که یکی از کلیدواژههای باارزش گاهان راستی و نبرد با دروغ است: «پــس هیچکــس از شــما بــه گفتهها و آموختههای (دروند) دروغکار گوش فراندهد. زیرا او بیگمان خانه، دهستان، شهرستان و کشــور را به ویرانی و حتا به مرگ و نیستی میکشاند. پس بر ما است که: در برابر آنان با سالح پاکدامنی و پارسایی بایستیم و از خود دورشان سازیم.» (گاتاها، یسنای13، بند81) زرتشــت ســرانجام نیک پیروان راستین و فرجام تیرهی دروغکاران را یادآور میشــود. از گمراهان و فریبکاران بسیار خرده میگیرد. به پیشوایان دروغین و کژاندیش که مردم را گمراه و آنان را از زندگی خوب و جاودانی دور میکنند میتازد و از داوری خداوند در روز واپسین دربارهی آنــان خبر میدهد. زرتشــت بر داوری پســین همچنان ســفارش میکند. او بیگمان است که داور بزرگ در روز واپسین از روی داد با دروغکار و راستکار رفتار خواهد کرد. زرتشــت یکــدم لــب از ســتایش اهورامزدا فرونمیبندد: «پــروردگارا، بهراســتی که همهی آســایش و خوشیهای زندگی و آنچه بوده، هست و خواهد بود همه از تو است. تو با مهر خودت آنها را بر ما ارزانی دار.» (گاتاها، یسنای33، بند01) برداشــتهای زیبا و واژگان آسمانی آنچنان بر دل و جان من تاثیر میگــذارد که نمیتوانم از هیچکدام از آنها دور شوم. زرتشــت کمال و افزونی در خرد را از پروردگار خواستار است. دلم هر آن روشنتر میشود. فروغ مزدا در درونم شعلهور میشود. «ای اهــورا، ای آگاه از آیندهای بســیار دور ... پــروردگارا تو را برتر از همه میدانم و از خدایان دروغزن و تباهکاران تباهگــر دوری میجویم.» (گاتاها، یسنای43، بند5) آنگاه اشراق زرتشــت و آمدن اندیشهی نیک (وهومن) نزد او را میخوانم، باز هم بیش از همه سفارش زرتشــت بر راستی و پیکار او با دروغ و دروغزنان برای من آموزنده اســت. زرتشــت به خوبی دریافت که گسترش آیین راستی در میان دل مردمان کاری است بس دشوار. اما خواست که آن را به جا آورد. زرتشت خواهان دانستن بسیاری از حقیقتهای هستی است و همهی اینها را از اهورا میپرسد. راز گسترش خورشــید و ستارگان، راز افزایش و کاهش ماه، و راز بسیار چیزهای دیگر. «این از تو میپرســم، راســت مرا گو، ای مزدا کیست آفرینندهی روشنایی سودرسان؟ کیست پدیدآورندهی تاریکی آرامبخش؟ چه کسی خواب را آفرید و چه کســی بیداری را؟ و کیست آنکه: بامداد و نیمروز و شــب را مینمایاند؟» (گاتاها، یسنای44، بند5) در جایی دیگر میفرماید: «ای مزدا، من میکوشــم که در پرتو اندیشهی پاک تو را چنانکه هســتی آفریدگار همه چیز بشناسم.» (گاتاها، یسنای44، بند7) میدانی بهترین آرزوی زرتشت چیست؟ ساختن جهان آبــاد؛ او با آنکه بر خوشــبختی بیپایان بهشت برین هم بسیار سفارش میکند، اما این خوشــبختی را با بهترین زندگانی این جهان در تضادنمیبیند. «ای مــزدا، کســی که در این جهــان خواهان آرامش و شــادمانی اســت و جهان را پیوســته آبادان میخواهد. باید در پرتو درخشان خورشید راســتی و برابر (دستورهای) آیین پاک تو به سر برد. چنین مردمانی، در روز واپســین، در سرای دانایان به خوشی جاودانی خواهند رسید.» (گاتاها، یسنای05، بند2)

* کارشناس ارشد ادیان و عرفان گرایش ادیان غیرابراهیمی و دکترای تخصصی ادیان و عرفان گرایش تصوف و عرفان از دانشگاه ادیان و مذاهب قم