دارابشاه در شاهنامه
بهمناسبت61مهر،روزبزرگداشتداریوشبزرگ
به مناســبت نزدیک شــدن به روز بزرگداشت داریوش بزرگ (6۱ مهرماه) برآن شدیم تا ببینیم آیا نشانی از این شهریار هخامنشی در شاهنامهی فردوسی و شاهنامهی ثعالبی به چشم میخورد؟ این وارســی کوتاه به آن چم (:معنا) و شیوهای نخواهد بود که برخی از نامتخصصان دانشهای تاریخ و باستانشناسی دورهی تاریخی، به هر زور و ضربی از آن روشها در پی همخوانســازی چهرادهای (:شخصیتهای) پیشدادی و کیانی با برخی از چهرادهای ماد، هخامنشی و اشکانی رفتهاند، مانند یکســان دانســتن بیربط یک شهریار کهن پیش از زرتشت به نام کیخسرو که نامش بارها در اوستا آمده با یک شهریار پس از روزگار زرتشت به نام کورش دوم. دارابشاهدرشاهنامههابهداریوشیکمهخامنشی نزدیک است. داراب به یک باره پس از همای بر تخت نشسته است، آنهم با داستانی نزدیک به داستان مصری هتچپسوت و تهوتموسهی سوم. از دیگر ســو، کردارهای او هیچ رنگ و بویی با کردارهای پیشینیان کهن و کیانی خود ندارد. او در جغرافیایی سراسر هخامنشی و هزارهی یکم پیش از میاد توصیف شده است. دارابشاه کسی اســت که به گزارش شاهنامهی ثعالبی، «برید» با اسبان دمبریده را برای نخستین بار پدید آورد (ثعالبی، .)۱84 :۱385 برید یا همان چاپارخانهی فرستادن نامه و بسته، از نامورترین کردارهای داریوش یکم هخامنشی است که استناد آن در گزارشهای هرودوت آورده شده است. تا به اینجــا، دارابشــاه (دارو در پهلوی) همان نقطــهی جدایش تاریخی کیانیان از هخامنشیان در شاهنامهها است، اما بایستی دانست که او، نمای یکتایی از داریوششاه نیســت، بلکه داراب در دل خود، بخشی از چهراد اردشــیر سوم هخامنشی را نیز دارد. آنجا که او با پدر اسکندر به چالش میرود، داراب در اینجا از داریوششاه دور میگردد و بــه منش و کردارهای اردشــیر ســوم درمیآید. به دیگر سخن، در آشفتهترین و گنگترین جای شاهنامهها از دید استواری اســتنادی، داراب آمیزهای از داریوششــاه یکم یا همــان داریوش بزرگ و اردشــیر ســوم اســت. اینچنین میتوان به دور از شــامورتیبازیهای نادانشی برای زدودن تاریخی بودن چهرادهای کهن پیشــدادی و کیانی چون کیخســرو، به در میان بودن اثراتی از منش و کردارهای داریوش بزرگ در شاهنامههای فردوسی و ثعالبی پی برد و دانســت که در بخش هخامنشــیان نیز گرچه، یارینامههای شاهنامهها کم بوده، امــا آن اندازه بوده کــه آوازهی داریوش و کردارهایش درون آن شده باشد.