کعبهی زرتشت و زایندهرود طعمهی فرونشست زمین
خشک شدن زایندهرود؛ ویرانی اصفهان
ســالها اســت که بســیاری از کارشناسان زیســتبوم (:محیط زیست) آسیبها و برآیند شوم و جبراننشدنی خشــکی زایندهرود را به مسووالن گوشزد میکنند. خشک شدن بستر زایندهرود آسیبهای بزرگی را به اصفهان زده و آیندهای ناروشن و پرخطر را پیش روی این شهر تاریخی گذاشته است. به گزارش ایســنا، پدیدهی ناخوشایند خشکی زایندهرود به عنوان تنها منبع فراهمکنندهی آب آشامیدنی و کشاورزی اصفهان، در دههها و به ویژه در چند سال گذشته به فرونشست زمین در گسترههای گوناگون استان انجامیده است، تا جایی که امروز پیکرهی برخی از ساختمانها در جاهای گوناگون شهر ترک برداشته است. این پدیده به گفتهی کارشناسان برآیند خشک شــدن ســفرههای آب زیرزمینی، تهی شدن آبخوانها و در پایان فرونشست زمین است. بر پایهی گزارشهای رســمی و غیررســمی هماکنون در بخشهایی از منطقهی شــمالی، شــمال خاوری (:شــرقی) و شــمال باختری (:غربی) اصفهان و حتــا برخی از بخشهای مرکزی و پیرامــون زایندهرود به راین (:دلیل) خشکی، نشانههایی از فرونشست زمین نمایان شده است. به باور محمد ســیاری، هموند (:عضو) بنیاد ملی نخبــگان، کاهش چشــمگیر آبهای زیرزمینــی و در پی آن فرونشســت زمین، تهدیدی جــدی برای اصفهــان در آیندهای نزدیک است و خطر فرونشست زمین با میزان نزدیکی و دوری هر منطقه از سطح رودخانه پیوند مستقیم دارد. وی عامــل بنیادین این پدیده در چند ســال گذشته را برداشــت بیرویه از سطح آبهای زیرزمینــی و جلوگیــری از آن را بســته به زندهسازی زایندهرود دانست.
کعبهی زرتشت را دریابیم
از ســویی کوروش محمدخانی، باستانشناس و متخصــص آرکئوژئوفیزیــک، که تجربهی بررسی نشست زمین در تختجمشید و نقش رستم در چند سال گذشته را دارد در گفتوگو با ایسنا با اشاره به اینکه افت آبهای زیرزمین فرونشستها را پدید آورده است گفت: هنگامی کــه ســفرههای آب زیرزمینــی در الیههای گوناگون به پایان میرســند، کفشکنی ایجاد میشود و از دیگر چاههای آب بیرویه برداشت میشود و ناپیوستگیها (:تخلخلها) در سطح زمین شکسته میشــوند، بنابراین با شکسته شدن ناپیوستگیها دیگر بازگشتی درون آنها رخ نمیدهد، یعنی اگــر آب و باران هم بیاید
فرونشستها و شکستها پدید میآیند. این متخصص آرکئوژئوفیزیک با یادآوری اینکه فرونشســت زمین مایهی ویرانی یادمانهای باســتانی و تاریخی میشــود گفت: با وجود نشستهای ایجادشده در زمین بخش باختری تختجمشید زمین رفتهرفته میشکند. در نقش رستم نیز میان کعبه زرتشت و نقوش برجسته یک فروچاله و نشســت بسیار بزرگ داریم که اگر این نشســت ادامه پیدا کنــد، میتواند به ویرانی کعبه زرتشت هم بینجامد. وی با پافشــاری بر اینکه امکان جلوگیری از شکســتهای بیرویه در سطح زمین با بستن چاههای آب بســیاری که در منطقه هســتند، وجــود دارد افزود: راهکارهایی برای جلوگیری از ادامهدار بودن این رخدادها در تختجمشید در شــورای فنی تختجمشید بارها مطرح شد که جلوی کندن چاههای تازه گرفته شــود و دســتکم چاههایی که پروانه (:مجوز) ندارند، بســته شــوند، ولی گویا این راهکارها انجام نشده و از این رو آســیبها بیشتر شده است. تنها ارادهی پایگاه میراث جهانی تختجمشید نیســت که بخواهد جلوی این کارها را بگیرد، بلکــه باید همــهی بخشهــای درگیر این اراده را داشته باشــند که جلوی این استخراج بیرویه آب را بگیرند تا بتوانند از ویرانی بیشتر جلوگیری کنند.