داراب ، الگوی نگاهبانی از میراث تاریخی
دارابگردشهریکهازتاریخسخنم یگوید
داراب یا دارابگرد از شهرهای کهن و باستانی ایران است که شــماری از یادمانهای کهن و تاریخــی را در خــود جای داده اســت. این شــهر با پیشــینهی کهن خــود، توانمندی جذب گردشــگران و تبدیل شــدن به یکی از خواســتگاههای گردشگری ایران را دارد. یکی از نکتههای برجسته دربارهی این شهر همدلی مــردم به ویژه جوانان آن بــرای نگاهداری و رسیدگی به یادمانهای تاریخی است. از سویی میراث فرهنگی داراب همسو با خواست مردم برای مرمت و نگاهداری از سازههای تاریخی و باســتانی این کهنشهر کوشــیده است که البته بیگمان این شــهر به خواست و کوشش جدیتری در زمینهی میراثفرهنگی به ویژه از سوی مسووالن نیازمند است.
همیاری مردم و مســووالن برای پاییدن تاریخ
مرمت آتشــکدهی آذرخش داراب از کارهایی اســت که میراثفرهنگی داراب در راســتای نگاهداری از این یادمان کهــن و آماده کردن پروندهی آن برای ثبت جهانی انجام داده است. از ســویی، در همین راســتا میتوان از ساخت فیلمهای مســتند پیرامون تاریخ و گیراییهای (:جاذبههای) گردشگری داراب، همچنین مرمت و بهسازی خانهی سوخکیان داراب به کوشش گروهی از دلسوزان فرهنگی این شهر یاد کرد که این خانهی تاریخی را پس از سالها متروکه بودن به جایی برای برپایی نشستهای فرهنگی و نمایشگاه صنایع دستی دگرگون کرده است. همدلی و همراهی مردم و برخی از مســووالن برای نگاهداری از میراث تاریخی و شناساندن پیشــینه و گیراییهای گردشــگری این شهر میتواند الگویی برای دیگر شهرهای ایران باشد که بیگمان همه از یادمانهای ارزشمند تاریخی و فرهنگی برخوردار هستند.
دارابگرد؛ شــهری که به شناخت بیشتر نیاز دارد
ســاجده نظــرزاده، کارشــناس ارشــد تاریخ ایرانباســتان، پژوهشگر و هموند گروه مردمی دارابنامــه، در همین باره در گفتوگو با امرداد با عنوان اینکه دارابگرد نخســتین خاســتگاه ساسانیان اســت گفت: شــوربختانه داراب با یادمانهایــی همچون آتشــکدهی آذرخش یا مسجد ســنگی بزرگترین مسجد یکپارچه سنگ جهان، نقش رستم، آتشکدههای آذرجو، مسجد جامع تنها مسجد خشتی و چهار منارهی جهان و بســیاری از مکانهای تاریخی دیگر امروزه برای مردم ایران چندان شــناخته شده نیست و کممهری سازمان میراثفرهنگی نیز در چشمپوشی از شهر دارابگرد برای ثبت محور ساسانیان این ناشناختگی را بیشتر کرده است. نظرزاده در دنباله گفت: یکی از کهنترین سازههای تاریخی داراب که در دامنهی خاوری (:شرقی) و در فاصلهی پنج کیلومتری شمال دارابگرد جای دارد، آتشکدهی آذرخش است که سپسها به نام مسجد سنگی نامور شده است. دیرینگی این آتشکده به روزگار هخامنشیان میرسد.
مرمت آتشکدهی آذرخش به دست بهترین گروه مرمت انجام شد
وی با اشــاره به روند مرمت این آتشکده گفت: میراثفرهنگــی داراب ســه دورهی مرمت بر روی مسجد ســنگی انجام داده است. در سال ۱388 خورشیدی، یکی از ستونها و همچنین برخی از بخشهای ورودی با سنگ یکپارچه و توپر مرمت شد و در سال 4۹3۱ خورشیدی و با آغاز فرنشینی (:مدیریت) داوود مرادی فرنشین کنونی میراثفرهنگــی داراب وی کار مرمت این آتشــکده را پی گرفت و اندودهای سیمانی روی ســتونها و بدنهی سازه که سالها پیش به دســت مردم انجام گرفته بود برچیده شــد. همچنین در ســال 7۹3۱ خورشیدی، ساخت درب و بندکشی، تکمیل بندکشی و عایقکاری، ترمیم پایهستونهای سستشده، مرمت اتاقک نگهبانی و مرمت ســردر ورودی انجام شد که تا انــدازهای مرمت آن به گونــهی اصولی، به سرپرستی سیروس زارع، مرمتگر نمونهی کشور و به دســت مرمتگران و استادکاران چیرهدست که مرمت ســازهی جهانی تختجمشید را در کارنامهی خود دارند، به پایان رســید و خطر از این یادمان ارزشمند رفع شد. همچنین در سال 7۹3۱ پروژهی اسکن لیزری آتشکدهی آذرخش یا مســجد سنگی انجام شد که یکی از مدارک و بایســتگیهای مهم برای ثبــت جهانی این سازه اســت. از سویی طرح پژوهشهای جامع مسجد سنگی، که هماکنون در حال اجرا است، تا پایان سال به انجام میرسد و دیگر اینکه تابلو هشــدار و تابلوی راهنمای اثر هم به تازگی با همکاری و هماندیشی میراثفرهنگی داراب و شورای روســتای خیرآباد نصب شد و در ازای پرداخت هزینهای هرچند ناچیــز ایوب باقر به عنوان کلیددار آتشکدهی آذرخش شناخته شد تا همهروزه در ساعتهای تعیینشده در این یادمان تاریخی را باز کند و ببندد.
آتشــکدهی آذرخــش گویــای تاریخی چندهزارساله
این پژوهشگر تاریخ افزود: این آتشکده نیایشگاه مهرپرســتان آریایی بوده که پــس از برآمدن زرتشت به آتشکدهی آذرخش تبدیل شده است. ساختار آتشــکده به گونهای است که در روزگار باستان مهرپرستان مهرکدهها را میساختند. پس از تبدیل آن به آتشــکده در میانهی سازه جایی برای نگه داشتن آتش سپند (:مقدس) ساختهاند که موبدان در آنجا نیایش میکردند. آتش سپند در بخش میانی این تاالر جای گرفته است و دو تاالر عمود بر هم و راهروهایی پیرامون آن جای دارد. راهروهای بخش پایین آســمانه (:سقف) کوتاهتر و راهروهای بخش باالی آسمانه باالتر است. این آتشــکده در سال ۲56 خورشیدی از ســوی اتابکان فارس در زمان ابوبکر سعد بن زنگی محرابی کندهکاری و به مســجد سنگی دگرگون میشود. وی افزود: با وجود کمتر شناخته بودن این شهر، گردشگران داخلی و خارجی بسیاری همهروزه از آتشکدهی آذرخش بازدید میکنند.
گروه مردمی دارابنامه گزارشگران تاریخ و فرهنگ دارابگرد
ایــن هموند (:عضو) گروه دارابنامه در دنباله از چگونگی تشکیل این گروه مردمی به سخن به میان آورد و گفت: با توجه به تاریخچهی کهن داراب گروهــی از جوانان نیکاندیش داراب که دلبســتهی تاریخ و فرهنگ این شــهر کهن هستند بیهیچگونه چشمداشتی گرد هم آمدند تا با ساخت مستند از گیراییهای گردشگری و انتشــار رایگان آن در شبکههای مجازی شوند (:باعث) جذب گردشــگران داخلی و خارجی به ایران و به ویژه داراب شوند. در آغاز کار سرپرست و بنیادگذار گروه دارابنامه حجت پورحســینی به تنهایــی دوربین، پهباد فیلمبرداری، میکروفون، دستگاههای صدابرداری و تصویربرداری را فراهــم کرد و کمکم دیگر دوستان به گروه مستندسازی دارابنامه پیوستند. تاکنون با همهی بیمهریها، مانعتراشــیها و سختیها در گرفتن پروانه و گاه حتا پروانه ندادن از ســوی ادارهی فرهنگ و ارشاد خوشبختانه در زمینهی گردشــگری، صنایعدستی، آیینها و مناسبتهای ویژهی شهر داراب مستندهای بسیاری ساخته شده است. این کار شاید گامی هر چند کوچک در شناســاندن بیشتر فرهنگ ایران، به ویژه داراب کهن باشد. یکی از مستندهای ساختهشــده از سوی گروه مستندسازی دارابنامه مستندی دربارهی خانهی تاریخی سوخکیان است. خانهی تاریخی سوخکیان داراب در خیابان بهار جــای دارد. از ویژگیهای ایــن خانهی تاریخی که در روزگار پهلوی نخست ساخته و در دیماه ۰83۱ ثبت ملی شــده اســت، تزیینات آجری، گچبریها و نگارههایهای گوناگون و زیبا است که درآسمانهها و نمای ساختمان به کار رفته است.
خانهی سوخکیان؛ ســازهای با توانمندی کاربری فرهنگی
یکی از چالشهای اصلی این ســازهی تاریخی وضعیت تملک آن است که بخشی از آن در اختیار سازمان میراثفرهنگی و بخش دیگر همچنان به نام مالک نخست آن یعنی خانوادهی سوخکیان است. به کوشــش گروه مستندسازی دارابنامه و میراثفرهنگی عملیات پاکســازی، بازسازی و تجهیز خانهی تاریخی ســوخکیان آغاز و پس از پایان عملیات آمادهسازی برای کنشهایی با کاربری صنایع دستی نشســتهای بسیاری با گروه دارابنامه، هنرمندان و مربیان صنایع دستی برگزار شد. در پی آن هر چهارشنبه در این خانه بازارچهی صنایعدستی بر پا میشود تا زمینه برای برپایی یک بازارچهی همیشگی فراهم شود. وی در پایــان گفت: امیدوارم همهی ما اندکی ریزبینانهتر به پیرامون خویش بنگریم تا از آنچه پیشینیان برای ما به یادگار گذاشتهاند نگاهداری کنیــم و با بهرهگیری درســت آنها به خود و جهانیان یــادآوری کنیم که مــا ایرانیان امروز فرزندان شایستهی نیاکان خود هستیم.