عشـق در شـاهنامه با طعم وصـال

از گذشــته تا کنــون عشــق، مفهومی بس عمیق در ادبیات داشته و به عبارتی درونمایه هزاران بیت از شــاعران جهان بوده اســت. عشاق ادبیات و شعرهای کالسیک تا معاصر، همــواره منزلتی واال در این باب داشــته اند. شــاعران و نویســندگان بزرگ دنیا از مفهوم عشق آثاری بســیار جاودانه خلق کرده و به یادگار گذاشتهاند. فردوسی از جمله شاعران نامدار و جاودانه ای است که با عشق شــاهنامه را آفرید. فردوسی در سرایش داستانهای شاهنامه و به طور کلی در جهان اندیشــه خود درباره عشــق، نگاهی متفاوت و خاص داشته است. شــاهنامه کتابی اســت کــه از زندگی حرف میزنــد؛ بنابراین تمام متعلقات زندگی در این کتاب موج میزند، از جمله عشق. البته کلمهی عشــق به معنایی که در غزل فارســی آمده، نیامده، به جای آن «مهر» و «دلبســتگی» و مترادفهای آن به کار رفته است. ما در شــاهنامه با عشــق، به طور طبیعی و روشن روبرو هستیم. بدون تکلف، با مشارکت جســم و جان، هر دو. رویارویی زن با مرد که در آن غریزهی ذاتی انســان تلطیف شده و با تمدن آراسته شده است. نمونههــای آن از همه برجســتهتر در دورهی باستانی، دلدادگی زال و رودابه، بیژن و منیژه، تهمینه و رستم و کتایون و گشتاسب است. «اســالمی ندوشــن» معتقد اســت: در میان عشق شاهنامه و عشق غزلهای فارسی (مثال سعدی و حافظ) تفاوت عمدهای دیده میشود، گرچه هر دو در سرچشمه به هم میرسند. داستانهای شــاهنامه هر یک هسته مرکزیی دارنــد، یعنــی بر گــرد حکمــت و آموزهای میگردند» در ادبیات ســنتی ما، در شعرهای عاشقانه و غزلها، شــاید رسیدن به معشوق، هدف نهایی نباشد بلکه خود عشق، مورد توجه است و شاعر را شوریده میسازد و به این خاطر مفاهیمــی مانند فراق، انتظــار، درد و پررنگ میشوند. اما در شاهنامه طعم وصال نیز آشکار میشــود. البته چون متن حماسی است، همه چیز در خدمت حماسه قرار میگیرد.