احمد بن عبداهلل خجستانی، سردار نامی خراسانی
احمــد بن عبداهلل خجســتانی از فرماندهان و امیران برجستهی روزگار طاهریان و صفاریان بــود. وی را از مردمان خجســتان در نزدیکی بادغیس خراسان دانستهاند. طبری هنگامی که از رویدادهای سال 9۵۲ مهی (:هجری) سخن به میان میآورد، از عبداهلل، پدر احمد، میگوید که نسبت به یعقوب لیث سرکشی کرد و محمد بن طاهر، سرانجام او را به فرمانروایی طبس و قهســتان گماشت. احمد خجستانی در آغاز، از امیران محمد بن طاهر بود. به دنبال فروپاشی قدرت طاهریان در خراســان، جانب یعقوب را گرفت و پس از مرگ یعقوب، همانند بسیاری از سرداران یعقوب، از نزد عمرو کنارهگیری کرد و سرکشی نمود. در روزگار یعقوب لیث، میان احمد خجستانی و عمرو تنشهایی پیش آمده و احمد از نیشــابور به سوی هرات شتافته بود تا عمــرو را از هرات بیرون راند. آنچه پس از مرگ یعقوب مایهی آوازهی احمد خجســتانی شد، قدرتگیری او در خراسان بود. او نخست به نام دودمان طاهر، قدرت را در نیشــابور به دست گرفت و سپس به نام خود در آنجا سکه زد. خجستانی پیشــتر کوشیده بود که با علی، برادر یعقوب، ســازش کنــد و از او به مثابهی مهرهی قــدرت بهره ببــرد. بلندپروازیهای خجســتانی در خراسان ســبب زدوخوردهایی میان او و دیگر یاغیان خراسانی شد. در چنیــن اوضاعی، خجســتانی توانســت هماوردان خود را کنار بگذارد، به پیشــنهاد رستم قارن به طبرســتان لشکرکشی کند و حســن بن زید را شکســت دهد. خجستانی در برابــر عمرولیث نیز به کامیابی رســید و توانست در مدت هفت سال، قلمرویی را که از تخارســتان تا ری پهنا داشــت، به دست آورد. خجســتانی در ســال 76۲ مهــی نام طاهریان را در نیشابور از خطبه انداخت و به نام خود خطبــه خواند، ولی اجلش امان نداد و یک ســال بعد، در 86۲ مهی به زخم کارد یکی از غالمانش کشته شد. تنی چند از تاریخنگاران و پژوهشــگران او را به نیکسرشــتی و دلیری ستودهاند؛ هرچند برخــی نیــز از خونریــزی و بیرحمی او در برابر دانشــمندان نیشــابور و گرگان سخن گفتهاند. نظامی عروضی سمرقندی در کتاب چهار مقاله سرگذشتی شگرف از آغاز کار به احمد خجستانی میکند. به گزارش عروضی ســمرقندی، احمد خجســتانی در آغاز کار خربندگی میکرد. هنگامی که از او پرسیدند چگونه از خربندگی به امارت خراسان رسیده اســت چنین گفت: «روزی دیــوان حنظله بادغیسی همیخواندم بدین دو بیت رسیدم: مهتری گر به کام شیر در است شو خطر کن ز کام شیر بجوی یا بزرگی و عز و نعمت و جاه یا چو مردانت مرگ رویاروی داعیــهای در باطن مــن پدید آمــد که به هیچ وجــه در آن حالت که اندر بودم راضی نتوانســتم بود. خــران را بفروختم و از وطن خویش رحلت کردم.» از احمد خجستانی ســکههای زیبایی برجای ماندهاند که آنها را در سکهخانههای نیشابور، هرات و اندرابه (مرو) زدهاند. طبری با ژرفبینی بسیاری، ویژگیهای سکههای احمد خجستانی را در تاریخ نامورش گردآوری کرده است.