تلخ و شیرین سالی که گذشت

نگاهی به رویدادهای فرهنگی ایران در سال 1398 خورشیدی

سالی دیگر از دفتر زندگی ایرانیان ورق خورد. رویدادهایی دیدیم و از سر گذراندیم که گاه آه از نهادمان برآورد و گاه شاد و خرسندمان کرد. گاه چشم به آینده دوختیم و در دل آرزو کردیم که روزهای بهتری برای فرهنگ و زیستبوممان از راه برسد و گاه نیز از اینکه در اینجا و آنجا نام نیکی پاس داشته یا آیین و جشنی از آیینهای کهن ایرانی یادآوری شد، سرمست و شادمان کرد. اما کم نبودنــد روزهایی که تن و دلمان لرزید؛ از ویرانی سازهای تاریخی، تا آسیبی که به زیست بوم رسید. اکنون به پایان ســال نزدیکیم. بهجاست از آن روزهای تلخ و شــیرین یاد کنیم و در دل امید بورزیم که روزهــای نیک و بهتری پیشروی فرهنگ کشورمان باشد.

میراثفرهنگی و زیستبومی ایران، بیمها و امیدها

میراثفرهنگی و زیســتبومی ایران در سال 13۹8 خورشــیدی روزگاری را از ســر گذراند که گاه خوشــایند بــود و گاه نگــران کننده. نمیتوان پنهان کرد آنچنان که بایسته است از میراث نیاکانی نگاهبانی نمیکنیم. زیستبوم ما نیز گاه آســیبهایی دیده که جبرانناپذیر اســت؛ نمونهی آشــکار آن مرگ هزاران بال پرنده(واحد شــمارش پرندگان) در میانکالهی مازندران در ماههای پایانی سال بود. رخدادی که اگربرپایهی آنچه اینروزها گفته میشــود بهدست شــکارچیان و برای انتقام از سازمان محیطزیســت بوده باشد، کاری نابخشودنی و جنایتی بزرگ علیه طبیعت بخشنده است. در اینجــا برخی از آن رویدادهای امیدبخش و بیمآور را بازگفت میکنیم. در آغاز ســال 13۹8 خورشیدی، سیل در چند استان کشور افزونبر آسیبهای جانی و مالی به هممیهنان به بسیاری از یادمانهای تاریخی و فرهنگی کشــور از جملــه پلهای تاریخی لرستان آسیب زد. - 14 تیرماه، جنگلهــای هیرکانی بهعنوان دومین اثــر بزرگ طبیعي در چهلوســومین نشســت کمیتهی میراث جهانــي در باکو با بیشترین آرا در فهرســت میراث جهاني جای گرفت. - 30 امردادمــاه: جنــگل های ارســباران، در شهرســتان خداآفرین اســتان آذربایجان شرقی، دچار آتشســوزی شد و کوششها بر خاموشکردن آن چندین روز به دراز کشــید. بخشهایی از آن ســرمایهی ملی، بر اثر باال گرفتن آتش، از دست رفت. - 18 آبانمــاه: در حالی که تنهــا پنج ماه از ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی سپری شده بود، مسووالن استان گلستان در پی راهاندازی تلهکابین در گســترهی ثبت شــدهی جهانی بودند. این کار جنگلهــای هیرکانی با خطر خارجشدن از فهرست جهانی روبهرو کرد. شد. 16 آذرماه: ژئوپارک طبس از فهرست جهانی کنار گذاشته رسید. 21 آذرمــاه: دوتار ایرانــی، با تایید کمیتهی میراث ناملموس یونسکو، به ثبت جهانی - 10 بهمنماه: روستای قاســمآباد رودسر با محوریت چادرشــببافی بهعنوان روستاهای جهانی صنایع دستی ثبت شد. شد. پنجــم آذرماه: شــولی، آش 500 ســالهی یزدیها، ثبت ملی - 25 آذرماه: ســد امیرکبیر نخســتین سد دو قوســی ایــران و جهان، در فهرســت میراث صنعتی کشــور جای گرفت. این سد در سال 1337 ساخته شده اســت. همچنین برج آب رزکان در اســتان البرز که نخســتین مخزن آب آشــامیدنی کرج به شمار میرود، در همان فهرست جای داده شد. - ششــم بهمنماه: واگذاری زمینها و ساحل دریا در جزیرهی قشــم، تنهــا ژئوپارک ایران، خطر خروج این ژئوپارک را از فهرســت ثبت جهانی یونسکو در پی داشت. این کار برپایهی قانون ساختوساز در حریم میراث طبیعی ملی و جهانی ایران جرم به شمار میرود. - 15 بهمنمــاه: ویرانگریها از غار نمکی به جزیره هرمز رسید. موج ویرانکردن ساحل به بهانهی توســعهی سایتهای پرورش ماهی و میگو ، جزیرهی هرمز را هم دربرگرفت. - 21 بهمن مــاه: مرگ 27 هزار بال پرنده در میانکالهی مازندران (شوند آن تا کنون ناروشن مانده است).

میراث تاریخی ایران؛ یافتهها، آسیبها

در این ســال نیز یافتههای باستانشناسی در پهنهی فالت ایران ادامه داشت. اما در کنار آن، آسیبها و زیانهایی هم به میراث باستانی ما رسید که آزارنده بود. - 18 خردادماه: گزارشها نشان از آن داشت که ســنگنگارهی 3000 ســالهی ایالمی، پیرامون شهر مرودشت، در خطر آسیبرسانی و دستاندازی است، بی آنکه از آن نگاهبانی شود. - 26 خردادمــاه: رونمایــی از دروازهی هزارســالهی رودبار که در پایان ســال 13۹7 خورشیدی نمایان و یافته شد. ایران. 16 آبانماه: کشف دیوار کهن 115 کیلومتری در باختر (:غرب) - 27 آبانمــاه: بازگشــت گلنبشــتههای تختجمشــید از شــیکاگو به مــوزهی ایران باستان. بخشــی از این گلنبشتهها، 84 سال پیش برای پژوهش بهگونهی امانی به دانشگاه شیکاگو داده شده بود. - چهارم آذرماه: در پی کاوش باستانشناسی در شهرستان سمیرم استان فارس، سنگنبشتهای از سدهی نخست مهی به دست آمد که بر روی آن به زبان فارسی نام ایران نوشته شده است.

فخرآفرینی فرزندان ایران

در میــان خبرهــای امیدوارکنندهی ســال 13۹8 خورشــیدی، افتخارآفرینــی ایرانیان در رویدادهــای فرهنگــی، دلگرمکننــده و امیدبخش بــود. شــماری از آن رویدادهای خوش چنین بود: - 22 تیرماه: مهــرازان (:معمــاران) هنرمند ایرانی، نیما و ســینا کیوان، برندهی مسابقهی بینالمللی طراحان برتر انگلستان شدند. - 27 بهمنمــاه؛ زندهیاد، مریــم میرزاخانی، ریاضیدان برجســتهی ایرانی، در میان هفت زن تاثیرگذار جهان، کــه با دانش خود جهان را دگرگون کردهاند، نام برده شد. - یازدهم اســفندماه 13۹8 خورشــیدی، در جشــنواره فیلم برلیــن 2020 هیاتداوران بخش مسابقه بینالملل، فیلم «شیطان وجود ندارد» تازهترین ساختهی محمد رسولاف را به عنــوان برنده جایزه خرس طالیی بهترین فیلم معرفی کرد. - نهم آذر هیــات داوران جایــزه بینالمللی بوکر، نامزدهای دریافت جایزه معتبر داســتان ترجمه شــده که به نام جایزه بینالمللی بوکر دوزن شناخته میشــود، را معرفی کرد. رمان «اشــراق درخت گوجهسبز» نوشتهی شکوفه آذر، نویسندهی ایرانی در میان 13 نامزد جایزه بوکر جهانی 2020 جای گرفت.

نکوداشــت نامآوران ایران و پاسداشت رویدادهای فرهنگی

پاسداشــت و یادآوری نام نیک کســانی که برای سربلندی ایران کوشــیدهاند و گامهای شایستهای برداشتهاند، خویشکاری هر ایرانی است. در ســال 13۹8 خورشــیدی، شماری از نیکخواهــان ایــران به برگــزاری چنین نشستهایی پرداختند. یادآوری کوشش آنان، دلپذیر و خوشایند است. - 12 اردیبهشــتماه: روز ملــی خلیج فارس در انجمن هماندیشــان ایران فرهنگی برگزار شــد. در این همایش نام احمد اقتداری، استاد درگذشتهای که پژوهشهای تاریخی بنیادینی دربارهی خلیج فارس انجــام داده بود، گرامی داشته شد. - 26 تیرمــاه: خانهی ســینما جشــنی برای پاسداشــت هنر فــردوس کاویانــی، بازیگر پرآوازهی تیاتر و سینمای ایران، برگزار کرد. - 15 شهریورماه: خانهی هنرمندان بزرگداشت مهدی اخوان ثالث، چکامهسرای نامی ایران، را برگزار کرد. - ســوم مهرماه: پانصد و هفدهمین نشســت «شــب بخارا» ویژه بزرگداشــت محمدعلی اســالمی ندوشــن، نویســندهی نام آشنا و ایرانخواه بود. شد. 18 مهرمــاه: همایش بزرگداشــت داریوش بزرگ در خانهی اندیشمندان ایران برگزار - 10 آذرماه؛ پانصدوچهلوششــمین نشست «شب بخارا» ویژهی یادکرد از رسام ارژنگی، استاد نقاشی ایران، بود. - 10 دیماه: با همکاری خانهی اندیشمندان علوم انسانی، همایش یعقوب لیث و پاسداشت زبان پارسی برگزار شد. - سوم بهمن ماه: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، نشست نکوداشت پرویز کردوانی، کویرشناس و استاد دانشگاه را برگزار کرد.

برگزاری و پاسداشت جشنهای ایرانی

جشــنهای ایرانی سرشــار از نیکاندیشی و شــادی درونی اســت. با آنکه در برگزاری آن جشــنها کوتاهیهای بسیار شده است، شــماری از دوســتداران فرهنگ و آیینهای دیرپــای ایرانــی بــه برگزاری و یــادآوری جشــنهای ملــی پرداختند. شــماری از آن روزهای خجسته چنین است: شد. 10 تیرماه: جشن تیرگان یادبود آرش کمانگیر ازسوی انجمنهای زرتشتی برگزار - 10 بهمن ماه: برگزاری جشن سده در تهران و شهرهای زرتشتینشین ایران. ایران. ۹2 بهمن ماه: برگزاری جشن سپندارمزگان در شهرها و محلههای زرتشتینشین

از جملهی رفتگان این راه دراز

در ســال گذشــته شــماری از فرهیختگان و هنرمندان ایرانی چشــم از جهان فروبســتند. یادشــان را گرامی میداریم و نام نیکشان را همواره به خاطر میسپاریم. سالگی. 13 فروردین ماه: درگذشت جمشید مشایخی، هنرپیشه برجستهی سینما، در 85 سالگی. ششــم خردادماه: درگذشــت پرویز بهرام، صداپیشه و مدیر دوبالژ، در 86 - 23 امردادماه: درگذشــت غالمعلی بسکی، هوادار زیســتبوم ایران و بنیادگذار بیمارستان بسکی در گنبدکاووس، در 88 سالگی. بسکی به نام «پدر طبیعت ایران» آوازه پیدا کرده بود. - سوم شهریورماه: درگذشت داریوش اسدزاده، بازیگر پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون، در 6۹ سالگی. - 23 آبانماه؛ درگذشت استاد حسین دهلوی، رهبر ارکســتر ســمفونیک ملی ایران، در 2۹ سالگی. - 11 دیمــاه؛ درگذشــت شــهال ریاحــی، هنرپیشهی سینمای ایران و نخستین کارگردان زن ایرانی، در 3۹ سالگی. - 28 بهمن ماهک درگذشت علی اکبر پدرام، کنشــگر تاریخ و فرهنگ ایــران و بنیادگذار جنبش فرهنگی «راه شاهنامه». - در نخســتین روزهای اســفندماه، مرشــد سعیدی، واپسین بازماندهی نسل نقاالن کهن ایران که به عنوان گنجینهی زندهی بشــری ثبت ملی شده بود، درگذشت. - چهاردهــم اســفندماه 13۹8 خورشــیدی، اســکندر فیروز، بنیادگذار و نخستین فرنشین (:رییس) ســازمان حفاظت محیطزیست و پدر تاالبهای ایران، در سن 3۹ سالگی درگذشت.

شماری دیگر از رویدادهای فرهنگی ایران در سال 1398 خورشیدی چنین بود: - 22 شــهریورماه، دو فیلم سینمایی ایران، به نامهای «ده» از عباس کیارستمی و «جدایی نادر از ســیمین» از اصغر فرهادی، به گزینش روزنامهی گاردین در میان 10 فیلم برتر سدهی 21 شناخته شدند. - سوم دیماه: شورای عالی انقالب فرهنگی تصویب کرد که ششم فروردینماه، زادروز اشو زرتشــت، نام این پیامآور ایرانی، در سالنمای رسمی کشور آورده شود. در روزهــای پایانی بهمنماه در جشــنوارهای که در «دهکدهی جهانی دبی» برگزار شــد، در بخش ایران نمایشــگاه، برای نخستینبار تندیسهایی از چهرههای نامدار شــاهنامه به نمایش درآمد.