گردشـگری مجازی در مـوزههای ایران

گسترش بيماری كرونا، آنهم در آستانهی سال نو و جشن نوروز، همهی ما را كموبيش خانهنشين كرده است. ناگزيريم برای دچارنشدن به بيماری، تا آنجا كه شدنی است، از رفتن به جاهای پررفتوآمد دوری كنيم و دست از سفرهای نوروزی بکشيم. چارهای نيست؛ برای در امان ماندن از بيماری بايد بردبار بود و به راههای ديگری انديشيد كه گونهای ديگر از سفر است! با اينهمه، به ياد میآوريم هر سال، نوروز كه میرسيد باروبنديلمان را میبستيم، به شهرهای دور و نزديك سر میزديم، ديدنیهايش را میديديم، جاهای تاريخی و موزههايش را شگفتزده و سرفراز از داشتن تاريخی چنين ديرينه، مینگريستيم. از ديدن زيستبوم سراسر زيبايی سرزمينمان سيراب میشديم و از موزههای تاريخی و هنری شهرهای كشورمان نکتهها میآموختيم. ديدن جام و سفالينهای از هزارهها پيش در موزهها، جامه و پوشش مردمانی كه اكنون سدهها از روزگارشان سپری شده است، ابزار زندگی و دستسازهايشان، خانهها و شيوهی گذرانشان و هر آنچه از گذشتهها به يادگار مانده است، ما را بر سر شوق میآورد و به سفرمان معنايی ديگر میداد. شايد با خود میگفتيم: «بار ديگر، در نوروزی ديگر، بازمیگرديم و دوباره جاهای ديدنی و موزهها را میبينيم؛ اينبار با باريكبينِی بيشتر، بردبارِی افزونتر و آگاهی فراختر». اما اكنون، گسترش بيماری كرونا، دستمان را از سفر كوتاه كرده است. از دچارشدن به بيماری و دردسرهايش بيمناكيم. آرزو میكنيم زودتر چاره و درمانی برای اين بيماری پيدا شود؛ پيش از آنکه سال نو را آغاز كنيم. با اينهمه نبايد دلسرد شد. هنوز راهی هست كه از دريغ و افسوسمان میكاهد و تجربهای ديگر از سفر و ديدن موزهها را در اين روزهای دشوار فراهم میكند: «موزه گردی مجازی»! بسياری از موزههای ايران اين امکان را برای بازديدكنندگان فراهم كردهاند كه به جای رفتن به موزه و ديدن آثار تاريخی و هنری از نزديك، از راه ابزارهای ديجيتالی و هوشمند، آثار تاريخی و هنری را ببينند و ساعتها از گردش و سرزدن به گوشهوكنار موزه بهره ببرند. امروزه گردشگری مجازی موزهها يکی از شيوههای فراگير در همهی كشورهای جهان است. اين كار اگرچه به خوشايندی بازديد و گشتوگذار در موزه نيست، اما سودمندیهايی هم دارد. برای نمونه، هنگامی كه به موزه میرويم تنها میتوانيم يکی از رويهها يا پوشينه (:جلد) دستنويسهای كهن را درون محفظههای شيشهای ببينيم، اما در موزهی مجازی اين امکان به بازديدكننده داده میشود كه رويههای كتاب را يكبهيك ببيند و هرچندبار كه خواست آنرا ورق بزند. سودمندی ديگر بازديد مجازی از موزهها، دوری از فرسوده شدن يا آسيب ديدن آثار نگهداریشده است. هنگامی كه در موزهها شمار بازديدكنندگان فزونی میگيرد هربار بيم آن میرود كه ناخواسته يکی از آثار موزه آسيب ببيند و يادگاری كهن از دست برود. بازديد مجازی چنين زيانی دربرندارد. افزون بر اينکه میتوان گفتار راهنمايان موزه را به گونهای شنيداری گوش كرد يا پالن سازه را ديد و عکسها را بارها و بارها نگاه كرد. همهی اينها تنها با يك اشارهی انگشت (كليك) بر روی صفحهی رايانه يا ابزارهای هوشمند ديگر، شدنی است. بدين گونه میتوان به سادگی نه تنها موزهها را هر لحظه و هرگاه كه بخواهيم، ببينيم بلکه با انبوهی از آگاهیهای تاريخی و هنری بر دانستههای خود بيفزاييم. افزون بر اينکه اين بازديد مجازی گاه به اشتياقمان برای بازديد حضوری از اين موزه در زمانی بهتر میانجامد. اكنون كه نوروز پيشرو رنگورويی ديگر گرفته است و بايد بيشتر روزها را در خانه سپری كرد، زمان دلخواهی برای موزهگردی مجازی به دست آمده است. با جستوجويی گذرا میتوان نام و نشان موزههای مجازی ايران را يافت. با اينهمه، پيشنهاد ما برای بازديد از موزههای مجازی در روزهای نوروزی، چنين است:

يکی از موزههای ديدنی ايران، كاخ موزهی سعدآباد است. اين كاخ در روزگار قاجار ساخته شد و در زمان رضاشاه و محمدرضاشاه پهلوی كاخ ويژهی آنان بود. در آن گستره كه اكنون به شکل كاخ موزه درآمده است، كاخ احمدشاهی، كاخ ملکه مادر، كاخ رضاشاه، كاخ بهمن و كاخهای ديگر جای گرفتهاند. از راه تارنمای مجازی كاخ موزه ی سعدآباد میتوان بخشهای فراوانی از آثار گردآوریشده را ديد. همانند موزهی نظامی كه سالحهای تاريخی در آنجا نگهداری میشود، كاخموزهی سبز كه اتاق كار پهلوی نخست و تاالر آيينه در آنجاست، موزهی هنرهای زيبا و موزهی آب.

موزهی ایران باستان

موزهی ايران باستان از ارزشمندترين موزههای ايران است كه آثار گردآوری شده در آنجا، همهی دورههای تاريخی ايران را دربرمیگيرد. با گردش مجازی در اين موزه میتوان آثار هزارههای دور ايران را ديد و با يادمانهای دورههای نزديكتر تاريخ ايران آشنا شد. گردش در تاالرهای موزه از راه مجازی، دلخواه و آموزنده است.

موزهی سينما

تاالرهای «موزهی سينمای ايران» هر آنچه را كه بخواهيم دربارهی پيشينهی اين هنر نوپا بدانيم، در دسترس ما میگذارد. حتا میتوان با ابزارهای آغازين سينما كه در ايران به كار برده شده است، آشنا شد. افزون بر اين، فيلم كوتاهی كه همراهان مظفرالدين شاه قاجار از او گرفتهاند، در اين موزهی مجازی در دسترس است. همچنين بخشهايی از فيلمهای تاريخی «حاجی آقا، آكتور سينما» و «دختر لُر». از كتابفروشی و پژوهشکدهی موزه هم میتوان مجازی بازيد كرد.

راهی برای گذران پربار روزهای نوروزی

موزهی ملک

اين موزه دارای شش بخش است. بخش سکهها كه بيش از 10 هزار سکه و نشان (:مدال) از سدهی ششم پيش از ميالد تا دوران پهلوی در آن نگهداری میشود؛ بخش تابلوهای نقاشی از آثار كمالالملك، صورتگر، تجويدی و ديگران، بخش هنر الكی كه دربردارندهی 86 قلمدان، قاب آينه و نمونههای ديگر است؛ بخش تمبر كه 100 هزار قطعه است؛ بخش فرش كه دربردارندهی 44 تخته فرش و قاليچه از سراسر ايران است؛ مجموعهی پيشكشی بانوملك كه تابلوهای قاجاری، آثار الكی و دستنويسهاست و سرانجام بخش خوشنويسی از استادان بنام ايران مانند علیرضا عباسی، ميرعماد، درويش عبدالمجيد طالقانی و ديگران. همهی اين آثار، از راه تارنمای مجازی موزهی ملك ديده خواهند شد.

موزهی موسيقی اصفهان

يکی از موزههای ديدنی ايران در شهر اصفهان و در «موزهی موسيقی» آن جای دارد. از راه بازديد مجازی میتوان در اين موزه گردش كرد و «تاالر سازهای ملی»، دربردارندهی سازهايی كه در سراسر ايران رواج دارند، «تاالر سازهای محلی» و «تاالر سرآهنگان» كه بخشی برای يادبود و نکوداشت استادان برجستهی موسيقی ايران است، ديدن كرد.

موزهی بانک ملی

در اين موزهی ديدنی، سکههای تاريخی ايران از روزگار هخامنشيان تا زمان كنونی، به همراه تابلوهای نقاشی دورهی قاجار نگهداری میشود. به همين گونه بخش اسکناسهای موزه، بسيار ديدنی است. با ديدن تارنمای موزهی بانك ملی و رفتن به بخش مجازی آن، نه تنها موزه، بلکه ساختمان سردار اسعد بختياری و ديگر ساختمانهای تاريخی بانك ملی در تبريز، اصفهان و بازار تهران را میتوان ديد.

موزهی سعدآباد

موزهی زمان

هر آنچه بخواهيم دربارهی ساعت و ابزار سنجش زمان در ايران بدانيم در بخش مجازی تارنمای موزهی زمان در دسترس است. در بخش مجازی موزه، ساعتهای ديواری تاريخی، ساعتهای قاجاری، ساعتهای شماطهدار، اسناد تاريخی و سالنماها را میتوان ديد. افزون بر بخشی به نام «اتاق اصفهانیها» كه ساعتهای دستساز هنرمندان اصفهان در آنجا نمايش داده شده است.

به شمار اين موزههای مجاری، باز هم میتوان افزود. اكنون كه روزهای نوروزی را درپيش داريم و زمانی برای آسودگی از كارهای روزمره فراهم شده است، به گردش مجازی موزههای ايران روی بياوريم و با تاريخ ديرينهسال و بسيار كهن سرزمينمان، ژرفتر و بردبارانهتر آشنا شويم.