جشنهای ایرانی در گاهشمار زرتشتی

ایران زمین از آغاز تاریخ، سرزمین جشنها بوده اســت، کمابیش همهی جشنهای ایرانی و زرتشــتی در پیوند با پدیدههای طبیعــی، کیهانی و اقلیمی هســتند و به همین شوند(:دلیل) کوشش شده تا زمان برگــزاری آنها هرچه بیشــتر با گاهنگار طبیعی همپوشاني داشته باشد. ویژگی جشنهاي زرتشتی در این است که با سرور و شادی و نیایش اهورامزدا همراه هستند. برآنیم تا جشنها و آیینهای ثبت شده در گاهشمار زرتشــتیان را با شرحی کوتاه از آن برای خوانندگان بنویسیم. - اورمــزد روز و فروردینماه آغاز ســال خورشــیدی در نخستین روز از فصل بهار و از یکــم فروردین آغاز میشــود. چیدن سفرهی هفتســین و دیدوبازدید نوروزی آیینهایــی اســت که در میــان همهی ایرانیان انجام میشود. - ششم فروردین برابر با خوردادامشاسپند و فروردینماه از گاهشمار زرتشتیان جشن زایش و به پیامبری رســیدن اشوزرتشت، یگانه پیامبر ایرانیان است. - ســیزدهم فروردین برابر بــا تیرایزد و فروردینماه در گاهشــمار زرتشتی ویژهی پاسداشت طبیعت است. - نوزدهم فروردین آیین فرودگ یا جشن فروهرهاســت. این روز نخســتین جشن ماهیانهی زرتشــتیان اســت که نام روز با نام ماه برابر میشــود. فروردین ایزد و فروردینماه از گاهشماری زرتشتی ویژهی فروهر درگذشتگان است. زرتشتیان در این روز به یاد درگذشــتگان به آرامگاهها رفته و با نیایش و اوســتاخوانی به فروهر آنها درود میفرستند. - دوم اردیبهشــت جشــن اردیبهشتگان اســت. جشــن پاسداشــت آتــش و گرامیداشت آن. روز اردیبهشت امشاسپند و اردیبهشــتماه در گاهشــمار زرتشتی، همکیشــان به آتشــکدهها رفته و نیایش همگانی برگزار میکنند. - دهم اردیبهشــتماه «میدیوزرم گاه»، به چم (:معنی) میانهی بهار، که نخستین چهرهی گهنبار است برپا میشود. گهنبار در باور زرتشتیان آیین داد و دهش است. در این چهره آسمان آفریده شده است. - چهــارم خوردادماه که برابــر با خورداد امشاســپند و خوردادماه اســت جشــن خــوردادگان اســت. در این روز به ســر چشــمهها و رودخانههــا و کنــار دریاها میرفتند، نیایــش خداوند بهجا میآوردند و اهورامزدا را ستایش میکردند. - هشــتم تیرمــاه آغاز گهنبــار چهرهی «میدیوشهمگاه» به چم میانهی تابستان است. زرتشتیان بر این باورند که آفرینش جهان و هستی از سوی خداوند، در شش بار یا در شش چهرهی گهنبار انجام گرفته است. در این گهنبار آفرینش آب است. - دهم تیرماه جشــن تیرگان اســت. این جشن افزون بر برابری نام روز تیرایزد که سیزدهمین روز تیرماه در گاهشمار زرتشتی است، بزرگداشت آرش کمانگیر نیز هست. تیرگان پس از خوردادگان دومین جشنی اســت که در پیوند با آب جشــن گرفته میشود. - سوم امرداد، جشن امردادگان است. در گاهشماری سیروزهی زرتشتیان، هفتمین روز از هر مــاه، امرداد نــام دارد. واژهی امرداد به معنی بیمرگی و جاودانگی است. این جشن ویژهی گیاهان و رستنیهاست. - ســیام امــرداد ماه کــه چهارمین روز زرتشــتی و روز شهریورامشاســپند از ماه شــهریور گاهشــمار زرتشــتی است، جشن شهریورگان اســت. شهریور، بهنام امشاســپند توانای َخَشــترا، نماد توانایی اورمزدی و همیشــه خواهان َفر و بزرگی و نیرومندی آمده اســت. این امشاسپند، نماد فرمانروایی آســمانی، ایزد مهربانی و َفر اســت و رهبران دادگر در همازوری و همیاری این فرشته هستند. - بیستویکم شهریورماه گهنبار چهرهی «پیتهشهمگاه» به چم پایان تابستان است. در این نوبت گهنبار آب آفریده شده است. - دهــم مهرماه جشــن مهرگان اســت. نام شــانزدهمین روز هر ماه در سالنمای زرتشتی، مهر اســت. که این روز در ســالنمای رسمی کشــور برابر با دهم مهرماه اســت. مهرگان جشنی هم پایهی نوروز بوده که در آغاز فصل برداشــت محصول، برپا می شده است. پیوند آن با مهر و دوستی نیز شوند دیگر این جشن است. درگذشــته، ایرانیان در این روز سفرهی مهرگانــی میچیدند و از دســترنج خود در سفره میگذاشتند و به درگاه آفریدگار ستایش میکردنــد. یکــی دیگر از خجســتگیهای مهــرگان، هم زمانی آن بــا پیروزی «کاوهی آهنگر» بر «ضحاک ماردوش» اســت که از گذشتههای دور، مهرگان را با این استوره پیوند داده است. - بیستم مهرماه گهنبار چهرهی «ایاسرمگاه» به معنی آغاز زمســتان اســت. در این چهره گیاهان آفریده شدهاند. - چهارم آبان جشــن آبانگان اســت. واژهی آبان در فرهنگ ایران، آب، نماد آبهای پاک و هنگام آب معنی میدهد و جشــن آبانگان جشن ارج گذاشتن و پاسداری از آبهای پاک روی زمین است. - ســوم آذر جشــن آذرگان از راه میرســد. واژهی آذر به معنی آتش اســت. زرتشــتیان همواره آتش را که بهترین و سریعترین عنصر پاککننده اســت، گرامی میداشتند از سوی دیگــر آن را نماد روشــنایی و گرما میدانند و چون پرستشســوی(:قبلهی) زرتشــتیان، روشــنایی اســت از این رو برای نیایشها و ســتایش اهورامزدا، به آتشــکده یا مکانی که روشنایی وجود دارد، روی میآورند. - 25 آذر که نخســتین روز از دیماه گاهشمار زرتشــتی و اورمزد نام دارد نخســتین جشن دیگان و ویژهی ستایش خداوند است. - دهم دیماه نخستین روز از گهنبار «میدیارم گاه» به چم میانهی زمستان است. در این گاه، جانوران آفریده شدهاند. - دوم، نهم و هفدهم دیماه جشنهای دیگان است. در دیماه گاهشمار زرتشتی چهار جشن دیگان داریــم. واژهی دی ، به چم آفریدن و آفریدگار اســت. این سه روز دیگر به نامهای دی بهآذر، دیبهمهر و دیبدین است. - بیستوششم دیماه جشن بهمنگان است. روز دوم از هر ماه (باستانی) «وهمن» به معنی اندیشــهی نیک، نام یازدهمین ماه از سال نیز است. روز بهمن از ماه بهمن، جشن بهمنگان بوده (ماههای باســتانی = ســی روز) بنابراین جشــن بهمنگان برابر با روز 26 دیماه است که به روز پدر نیز آمده است. - دهم بهمنماه جشن سده یا جشن پیدایش آتش است. شــانزدهم بهمنماه در گاهشمار زرتشــتی مهرایزد نام دارد که در چنین روزی هوشنگشــاه پیشــدادی آتش را کشف کرد. اهمیت جشــن سده برای ایرانیان که آن را در ردیف آیینهای نوروز و مهرگان قرار میدادند به اندازهای بود که در دوران ساسانیان، شاهان بدون تشــریفات در میان مــردم در این آیین شرکت میکردند. - 29 بهمنمــاه جشــن ســپندارمزگان روز بزرگداشــت بانوان و مادران اســت. «سپنَته آرَمئیتــی» که پنجمین روز از ماه اســفند در گاهشــمار زرتشتی اســت در گویش پارسی، بهگونهی «ســپندارمذ» و «اسپند» درآمده به معنی عشِق ورجاوند و پاک است. - 25 اســفند آغاز واپســین گهنبار سال با نام «ه َمس پَثمیدیم گاه» به معنی آرامش و سکون و گاه آفرینش انسان است. گهنبارها شش بار در سال و هرکدام پنج روز به درازا میکشد.