هراکلیتوس -۵۳۵ (۵۷۴ پیش از مسیح)

هراکلیتوس (هراکلیت، هرقلیطوس) از فیلسوفان ایونیایی دورهی پیشاسقراتی است. او شاهزادهی اِِفسوس بود و میبایست فرمانروای اِِفسوس میشد، اما از این جایگاه بهسود برادرش کناره گرفت. اگر بگوییم که هراکلیتوس بیش از دیگر فیلسوفان یونانی تحتتاثیر اندیشهی مغان زرتشتی بود بیراه نرفتهایم. بهراستی او بینشوری زروانی بود که کارشناسان امروزی او را همسو با اصول مادیت جدلی نگرش ویژهای که هراکلیتوس به آتش داشت، گمانهی وامگیری او از ایرانیان یا زرتشتیان ایرانی را نیرومند بهویژه که کهنترین نوشتاِر یونانی که در آن به مغها اشاره میکند از آِن هراکلیتوس آنجاکهمیگوید:«شبروان،مغها،پریستاران باکوس و کاهنههای لنا، بهشکلی کفرآمیز شعایر (آیینهای مذهبی) را انجام میدهند». کارل پوپر در خوانش خود از فلسفهی هراکلیتوس در چند مورد، ِِ به گمانه تأثیرپذیری هراکلیتوس از ایرانیان اشاره ویل دورانت حتا باورمند است که «لوگوس» هراکلیتوس همان «سپنت مینو»یی است که در یسنا از آن یاد شده و در اصل