دیباچهای بر فلسفه تاریخ ایران

دیباچهای بر فلســفه تاریخ ایران، ارسالن پوریا، به کوشــش بزرگمهر لقمان، نشــر سده، ۶۹۳۱ برخی فلسفه را شــاخهای از دانش آدمی شناســاندهاند که کوشــش آن، شناخت جوهــری جهان اســت. بر ایــن پایه نیز فلســفهی تاریخ را بر دو بخش کردهاند: نخســت فلســفهی جوهــری تاریخ که بهدنبال شــناخت تاریــخ در جایگاه یک رویداد اســت. در این نــگاه، تاریخ نه در جایگاه یک دانــش، بلکه در جایگاه یک رویداد (تاریخ) مورد بررســی فلسفی قرار میگیرد. دومین بخش از فلسفهی تاریخ، شــناخت تاریخ به منزلهی شــاخهای از دانش بشــری اســت. پس واژهی تاریخ که هم بــر «رویداد تاریخــی» و هم بر «دانش تاریخی» نهاده میشود، انگیزهی پدیدآمــدن دو شــاخهی پژوهشــی در زمینهی «فلسفه تاریخ» میشود. تاکنون

پژوهشهای چندی از ســوی تاریخنگاران و فیلســوفان ایرانی و باختــر زمین در زمینهی فلسفهی تاریخ نوشته شده است، که هر یک در جای خود ارزش بهسزایی دارند. نوشــتار «دیباچهای بر فلسفه تاریخ ایران» که چندی پیش به کوشش «بزرگمهر لقمان» به چاپ رسیده است، از نوشتارهای برجستهی زندهیاد «ارســالن پوریا» اســت. این نوشتار تالشی بومی و ایرانی برای شناخت فلسفهی تاریخ است و ارزش بسیار واالیی دارد. ارزش این نوشتار را از ســه دریچه میتوان بررسی کرد: -نخســت اینکــه تالشــی بومــی و ایرانی در زمینــهی پرداختن به فلســفهی تاریخ و جستارهای بنیادین آن است. -دوم اینکه کوشش نویسنده در این پژوهش بر این بوده است تا ویژگیهای بنیادین تاریخ دیرینــهی ایران را هــم از پایگاه یک رویداد (شــماری از رویدادهای به هم پیوسته) و هم از پایــگاه دانش خردورزانه بررســی کند، و

سامانی میان این دو بخش پدید آورد. همین نکته انگیزهای شــده است تا نگاهی بومی به فلســفهی تاریخ پدید آید کــه میتوان آن را «فلسفهی تاریخ ایران» نامید. ناگفته نماند که نویســنده در پرداختن به جستارهای بنیادین فلسفهی تاریخ ایران، از دیدگاهها و گفتارهای اندیشــمندان و نویســندگان باختر زمین نیز بــه خوبی بهره برده اســت و کاســتیهای دیدگاههای آنان را نیز بههمراه پرداختن به بنیادهای تاریخ ایران، آشکار ساخته است. -ســوم اینکه رویکرد بنیادین نویســنده در این نوشــتار، پرداختن به پرسشهایی سنجشگرانه اســت تا با این شیوه جدای از پرداختن به جستارهای فلسفهی تاریخ، انگیزهی پژوهش و جستوجوگری نیز در خواننده بیدار شــود. گفتن ایــن نکته نیز شایســته مینماید که ارزشمندی نوشتار و پژوهش یک نویسنده، در کنار پرداختن به جستارهای بنیادین پژوهش، برانگیختن خــوی پرســشگری در خواننده اســت. خوشبختانــه این ویژگــی در جایجای این نوشتار به چشــم میخورد و نویسنده کوشش کرده است تا پرسشهای اساسی فلســفهی تاریخ را نیز در کنار جستارهای بنیادین آن، به خواننده بشناساند. نوشتار «دیباچهای بر فلسفه تاریخ ایران» در ســال ۷۹۳۱ خورشــیدی و از ســوی انتشارات «کتاب ســده» چاپ شده است و در دســترس خوانندگان و پژوهشگران ارجمند ایرانی قرار گرفته است.