رستمواسفندیاردرتوسقدبرافراشتهاند

تندی سهاییکهازدلشاهنامهبرآمدهاند

تندیس نبرد رســتم و اســفندیار به کوشش محمدحســین ماموریان طراح، تندیسســاز و دانشآموختهی رشــتهی مجسمهســازی از دانشــکده هنرهای زیبای دانشــگاه تهران و مهدیــس نیکفرجام طراح، تندیسســاز و دانشآموختهی رشتهی ارتباطات تصویری از دانشگاه هنر ساخته و با همراهی شهرداری و شورای شهر مشهد در بوستان جلوخان آرامگاه فردوسی برپا شد. پیکرهی رســتم و رخش بهدست محمدحسین ماموریان و پیکرهی اسفندیار بهدست مهدیس نیکفرجام طراحی و ساخته شده است. در جلوخــان آرامگاه فردوســی چهار تندیس دیگر از چهرههای شــاهنامه که به دســت هنرمندان دیگری ســاخته شــدهاند جانمایی (:نصب) شده است. در گفتوگو با این هنرمندان شتاب داریم پیش از هر پرسش دیگری، بپرسیم که چه انگیزهای آنها را برانگیخت تا به شاهنامه و استورههای ایران بپردازند. ماموریان که خود نیز زادهی خراســان است از دلبستگی مردم خراسان به فردوسی و شاهنامه ســخن گفت و از روزهای کودکیاش که شیفتهی نقشبرجستههای آرامگاه فردوسی بود و ادامه داد: «از کودکی و نوجوانی هر ســال چندینبار برای دیدن نقشبرجستههای آرامگاه فردوسی به آنجا میرفتم و هربار تاثیر بسیاری بر من میگذاشــت. شاید همان دلبستگیای که به نقشهای آرامگاه داشــتم مرا واداشت تا تندیسســاز بشــوم. از کودکی آرزویم این بود تندیسهایی بســازم که مانند نقشهای شاهنامهای آرامگاه فردوســی، زیبا و اثرگذار باشــد. خوشحالم کــه پس از ۰۳ ســال به آرزویم رســیدم و بخشی از استورههای ایرانی را تصویرسازی کردم. کسی چه میداند؟ شاید جوانهایی که برای بازدید از آرامگاه فردوسی میآیند با دیدن تندیسهای ما انگیزهای برای پرداختن بیشــتر به فرهنگ ایرانــی بیابند و داستانهای شاهنامه را بخوانند». نیکفرجــام نیز از یک دوســت یــاد کرد که درهای شــناخت اســتورههای ایرانی و جهان شــگفتانگیز آنها را به روی او گشــوده بود: «دوست شاهنامهشناسی داشتم که استورهها و حماسه ایران را خوب میشناخت. پیش از آنکه تندیسساز بشوم، از زبان او دربارهی استورههای ایران میشنیدم. هربار شگفتزدهتر میشدم و میدیدم که سرزمینم و استورههایش را دوست دارم. همینگونه بود که مهر آنها در دلم نشست و شــاهنامه را خواندم و نوشتههای کهنی مانند بُندِهش را دیدم و افسوس خوردم که چرا زودتر با جهان اســتورههای ســرزمینم آشنا نشدهام. انگیزهی من برای ساخت تندیسهای استورهای از اینجا شکل گرفت و ادامه یافت». ادامهی ســخن ما با این دو تندیسساز جوان به آنجا رســید که از شیوهی کار آنها بپرسیم و بدانیم که پیکرههایی که هنرمندانه ساختهاند، چگونه طرح و اندازههایی دارند. ماموریان گفت: «بلندای تندیسها نزدیک به هفتمتر اســت. جنس آن نیز از کامپوزیت با اسکلت فلزی است و روی پایههای فلزی گذاشــته شدهاند. هفت ماه زمان برد تا آنها را بسازیم. این تندیس در دو بخش ساخته شده است. بخش نخست که کار من اســت، رستم و رخش را نشان میدهد و بخش دوم را مهدیس نیکفرجام ساخته که پیکرهای از اسفندیار و اسب اوست». نیکفرجام بیدرنگ به نکتهای اشــاره میکند که هم نشان از باریکبینی او دارد و هم گویای نشــانههای برگرفته از تاریخ و پیشینهی ایران است و در ســاخت تندیسها دیده میشود. او گفت: «بخش اسفندیار را من ساختم. کوششم این بود که پیکرهای بسازم که شاهزادهای ایرانی را سوار بر اسبی از نژاد اصیل ایرانی، نشان بدهد. برای همین بود که با دیدن نقشبرجستههای ساسانی، تندیس اسب اسفندیار را از نژاد نسایی ساختم. این اسب را در سنگنگارهی نبرد شاپور با والرین میتوان دید. اسبهای نسایی تنومند و عضالنی بودند و ویژهی گســترهی زاگرس. در روزگاران باســتان، شاه و بزرگان بر این اسبها مینشســتند. اما گویی نزدیک به ۰۰7 ســال اســت که نژاد اصیل نسایی اسبهای ایرانی از میان رفته اســت. کوشش ما این بود که رستم و اسفندیار را روی دو دیوارهی بلند نقش بزنیم و همان حســی را به نگرندههــا بدهیم که از دیدن تختجمشــید و تندیسهای دیواری آن میگیرند؛ البته به شیوهای مدرنتر. هنگامی که رهگذران از راهی میگذرند که در دو سوی آن تندیسها دیده میشوند، ناخودآگاه همان حسی را تجربه میکنند که از آن یاد کردم». پرســش دیگر مــا دربارهی فضایــی بود که تندیسها در آن جای میگیرند . محمدحسین ماموریــان گفــت: «تندیسهــا در پارکــی برپاشدهاند که به نام جلوخان آرامگاه فردوسی شناخته میشود. این پارک همان است که در سالهای پیش به شــکل خیابان بود. چیزی نزدیک به یک هکتار فضای ســبز اســت و روبــهروی آرامگاه جای دارد. هشــت تندیس در آنجا نصب میکنند که همگی از شخصیت شاهنامهای گرفته شدهاند. سه تندیس کار من است و یکی را هم خانم نیکفرجام ساختهاند. تندیسهــای دیگــر را هنرمنــدان دیگری میسازند. یک پیکرهی دیگر را هم که نقشی از زاری رستم بر مرگ سهراب است، کار میکنم. مجموعهی نفیسی است که شاید تا پایان سال همگی تندیسها نصب بشود. برای فراهمآمدن این مجموعه شورای شهر مشهد بسیار کوشش کرد و این کار فرهنگی بزرگ با سختیهاییکه پیشرو داشت به انجام رسید».

مهدیس نیکفرجام نیز ارزش و اهمیت فرهنگی کوشش شــورای شهر مشهد را یادآوری کرد و گفت: «کاری که آنها انجام میدهند بســیار مهم اســت. شورای شهر و شــهردار مشهد با همهی دشواریهایی که بود، ایستادگی کردند و کاری را پیش بردند که چند دهه است پیشینه نداشته است. باید در اینجا نام آنها را بیاورم تا از زحمتی که کشیدهاند سپاسگزاری کنم. آقای کالیی شهردار مشهد، آقای دکتر ریاضی رییس کمیســیون توس و آقای صدرا یوسفی معاونت فرهنگی شهر که انسانی فرهیخته و آگاه هستند. آنها گروه بسیار خوبی دارند و سرانجام توانستند کوششهایشان را به ثمر برسانند و کار مهمی برای بزرگداشت شاهنامه و استورههای ایران انجام بدهند». در پایان، از بازتــاب کاری که انجام دادهاند، پرســیدیم. ماموریان گفــت: «روزهایی که تندیسهــا را نصب میکردیــم، مردمی که برای دیدن آرامگاه فردوســی آمــده بودند، پیکرهها را به بچههایشــان نشان میدادند و از داســتانهایی برای آنها میگفتند که در شاهنامه آمده است و با آن تندیس پیوند دارد. آرزوی قلبی من هم همین بود که کاری انجام بدهیم که ســبب آشنایی بیشتر نسل جوان با شــاهنامه بشود. شــاید اگر تندیسها ساخته نمیشــد بچههایی را نمیدیدم که تندیسها را با انگشــت نشــان میدادند و از مادران و پدرانشان دربارهی آنها میپرسیدند». ماموریان برای ما از سالهایی گفت که پیش از رفتن به دانشــگاه، تندیس ساختهشــدهی او اثــر برگزیدهی بخش هنرهای تجســمی جوانان خراسان شناخته شده است. در دوران دانشــجویی نیز نخســتین کاری که انجام داده بود، برگرفته از داســتانها و استورههای شاهنامه بود. او سردیسهایی را ساخته است که اکنون در فرهنگســرای ملل، در شــهر مشهد، نمایش داده میشوند. گفتوگویمان با این دو هنرمند را با این آرزو به پایان میبریم که در دیگر شهرهای ایران نیز تندیسهایی از این گونه ســاخته شود که نشاندهندهی استورههای ایران و چهرههای شاهنامهی فردوسی باشند. نیکفرجام نیز با ما همسخن است میگوید: «با فرهنگ ایرانی و استورههای شاهنامه است که ما ایرانیان به یکپارچگی و پیوند بیشتری میرسیم».