پادشاهی اردشیر

پیمان ُِ دلس،که در شمارهی پیشین دربارهی آن گفته شد، باز هم پیروزیهایی برای یونانیان به همراه آورد. آنان در نزدیکی قبرس پس از جنگی ســخت توانســتند نیروی دریایی ایران را پس برانند و در پامفیلیه (در آنتالیای ترکیهی کنونی) نیــز با نیرنگ جنگی ناغافل به ایرانیان تاختند و برادرزادهی خشایارشا به نام فردات هم در این نبرد کشته شد. این رویدادها در ۶۶۴ پیش از میالد رخ داد. در همین زمانها بود که در مصر هم شورشی زبانه کشید که یونانیها هم در آن بینقش نبودند. شورشیها در مصر کسی به نام «ایناروس» که خود را پسر پسامتیخ ،فرعون پیشین، میخواند و در آن زمان فرمانروای لیبی بود را به پادشــاهی خود برگزیدنــد. ایناروس نیروهایی از مصریان و ســربازان مزدور بیگانه گرد آورد و از آتنیها هم یاری جست. آتنیها از گشودن جبههای تازه برای نبرد با ایرانیان استقبال کرده و دویست تا سیصد کشتی و شمار بسیاری سرباز به مصر فرستادند. اردشیر سپاهی را به فرماندهی عمو (یا برادرش) هخامنش برای فرونشاندن این شورش به مصر روانه ســاخت. با یاری آتنیها، ایرانیان در میدان نبرد شکست خوردند و هخامنش هم کشته شد. ایرانیان بازماندهی مصر به ممفیس پس نشستند و در استحکامات آنجا به ایستادگی پرداختند. اردشیر دست به دامان ســاتراپهای سوریه و کیلیکیه شــد. از این دو بخش شاهنشاهی شمار بسیاری ســرباز گردآمد. فرماندهی آنان به بََغبوخشــه یا مگابیز، ساتراپ سوریه، سپرده شد. این بغبوخشه پســر زوپیر و نوهی همان مگابیــزی بود که با شــش پارســی دیگر بردیای دروغین را از میان برده بودند. او که از ســرداران توانای تاریخ ایران است، یک سال را برای فراهم آوردن کشتی برای ترابــری نیروها و نیز آموزشهای جنگی به سپاهیانش گذراند و سپس رهسپار مصر شد. تا این زمان همچنــان ایرانیان در ممفیس، پایداری میکردند. سپاه ایران به فرماندهی بغبوخشه به دلتای رود نیل رسید و پیش راند، مصریان و یونانیان همپیمانشان به پیشواز ایشان رفتند ولی شکست سختی خوردند و ایناروس با شماری از یونانیان به جزیرهای در میان دو شاخهی رود نیل به نام پروسوپیتیس پناه برد. ایرانیان یک سال و نیم ایناروس و یونانیان همراهش را در محاصره گرفتند و در ایــن زمان کمابیش همهی مصر دوباره زیر فرمان ایران بازگشته بود. سرانجام با به درازا کشیده شدن محاصره، بغبوخشه دستور داد تا با کشیدن آبراهههایی یکی از دو شاخه رود نیل را بخشکانند تا دسترسی به جزیره آسان شود. همچنین با این کار کشتیهای یونانیان نیز به گل نشست و آنان دیگر نمیتوانستند از زبردستیشان در دریانوردی بهره برند. ایناروس که توان ایســتادگی نمیدید امان خواست و بغبوخشه بدو قول داد تا نگذارد که شاه خونش را بریزد. بازماندهی یونانیان که در اندیشــهی ایستادگی بودند به پیشنهاد ایرانیان شمشیرها را به زمین نهادند و پروانه یافتند تا جانشان را به در برده و به سرزمین خود بازگردند. ایناروس و پنجاه یونانی هم که از سوی بغبوخشه امان یافته بودند به ســوی تختگاه ایران، شوش، فرستاده شدند. این رویداد در سال ۴۵۴ پیش از میالد رخ داد و اکنون شورش مصر پس از شش سال فرونشسته بود.

یارینامه: حسن پیرنیا، تاریخ ایران باستان، جلد دوم