آزمون نابخردی و بیتدبیـری!
لرزه بر جـان آتشـگاه
پرســش: مگر میشــود مدیران یک شهر و اســتان، رفتاری نادرست را نه یکبار و دوبار، بلکه چندبار بیازمایند؟ پاســخ: برخی مدیران اصفهان نشان دادند که میشود! پیش از پرداختن به ماجرا، باید اذعان کــرد که طــرح یک ایــده بهتنهایی هرچنــد در نگاه نخســت ناکارآمد و ناشایســت به نظر بیاید، به هیچروی ناپسند نیست و اتفاقا سنجش ایدهها و اندیشههای رنگارنگ و متفاوت، حتا در ظاهر بــیارزش، میتواند زمینهی رشــد و پویایی فردی یا گروهی باشد و کشــوری را در گسترش و پیشرفت فناوری سرآمد کند. با ایــن همه، نگارندهی این نوشــتار همچنان باور نمیکند که شــهرداری اصفهان بهراســتی و با جدیت پیگیر طرح پیونــد دو کوه آتشــگاه و دنبه (قائمیــه) بــا تلهکابین یا اســبابی از ایندســت و به نــام و بهانهی رونق گردشگری باشد! این میزان پافشاری بر بیتدبیری و واپسگرایی و ستیز با زیستبوم و میراث فرهنگی، آنهم از نهادی که بار ادارهی یک کالن-شهر و پهناور-استان را بر دوش دارد، جای شــگفتی و ناباوری اســت! بیگمان میپرسید چرا؟ چون پس از رویدادهــا و تجربههای تلخی مانند طرح تلهکابین روی قلعه شاهدژ یا کوهخواری کوه صفه و کوه نخودی پیرامون اصفهان برای ساخت خوراکخانــه و شــهربازی و ... کــه بیثمر یا کمثمــر بودند و درآمد مالی آنها به مراتب ناچیزتر از خساراتشان به ســرمایههای طبیعــی و تاریخی بود، پیگیری طرحی مشــابه بهراستی شگفتانگیز است. در چنیــن مــواردی، میتوان ســه ســنجه را مدنظر قرار داد: قانون، نظر کارشناسان و تجربههای همانند! ســنجهی نخســت، قانون است که نهتنهــا رونــد آن بــرای این طرح بهدرســتی و تمام پشت سر گذاشته نشــد، بلکه بهنظر میرسد همچنان قوانین نگهداری از پهنههای طبیعی و تاریخــی همانند کوههــای دنبه و صفه و آتشــگاه و ... دارای مشکالت و کمبودهــای جدی اســت؛ چرا که نتوانســته از آسیب به این ارزشهای بیجایگزین، جلوگیری کند. گســترش کوهخواری در اصفهان و دیگر استانها، نشــان میدهد نهاد قانونگــذار (مجلــس) و نهادهــای (دولتی) مجری قانون و دادســتانی و دادگستری، کار خود را بهدرستی انجام ندادهاند و بازداری و پیشــگیری الزم برای پاسداری از این سرمایههای سر به آسمان کشیده را نداشتند. از سوی دیگر، دســتاندازیها بــه کوههای صفه و نخودی و کرکس و ... با گریز از قانون یا بهرهمندی از بیقانونی رخ داده است و اگر جلوی این راه گرفته نشود، هر کس به خود اجازه میدهد داراییهای ارزشمند شهر و سرزمین را به چرکنویس پروژههای ویرانگر و آسیبزا تبدیل کند. ســنجهی دوم، دیــدگاه و رای کارشناســان و پژوهشــگران است. بایسته است مدیران شهری و استانی در آغاز پاســخ دهند که کدام یک از دســتاندازیها به کوههای پیرامون اصفهــان، پیوســت و ارزیابی دقیق کارشناســی داشته اســت؟ و اینبار نیز کــدام کارشناســان، متخصصان و پژوهشــگران رشــتههای در پیوند با محیطزیســت، شهرســازی، باستانشناســی، زمینشناســی، کوهپیمایی و ،... این ایده را بررســی کردهاند و بدان رای موافق دادهاند؟ الزم به اشــاره اســت که منظور از کارشناس، نه وابســتگان به دستگاه مدیریت بلکه افرادی مســتقل بدون ارتباط کاری و مالی با شــهرداری و استانداری و ... است. نگاهی کوتاه به پژوهشها روی کوه دنبه (قائمیه) و کوه آتشگاه -از جمله کتاب «اصفهان پیش از اســالم» به نگارش دکتــر علیرضا جعفری زندنشان میدهد که این کوهها نشانهها و آثاری از دورههای گوناگون تاریخی اصفهان را در خود دارند که همچنان میتوانند مورد کاوش و باززندهسازی (:احیا) و مرمت قرار گیرند، نه آنکه با ساختوساز ویران شوند! سنجهی سوم، آموختن از تجربههای همانند اســت! در مــواردی ممکن اســت یک ایده با پایبندی به قانون و اجازهی کارشناسان و صاحبنظران به اجرا برسد، اما پس از گذشت زمان، مشکالت و کاســتیها و هزینههای ناپیــدای آن کمکــم خود را نشــان دهد. جالب اینجاســت که طرحهایی مانند تلهکابیــن صفهی اصفهان که ویرانشدن بخشی از قلعهی ساسانی شــاهدژ را بههمراه داشــت، یکی از نخســتین تجربههای نــاکام بود که البته بدون پشــتوانهی قانون و بدون رای کارشناسان اجرا شد و در کمتر از ۰۱ سال ناکارآمدی، خسارتهای خود را نشان داد! همچنین در استانهای دیگر مانند گلستان، تهران، کرمانشاه و ... ســاخت تلهکابین در عرصههای طبیعی و تاریخی با چالشهای جدی قانونی و کارشناســی روبهرو شده و مدتهاست به تاخیر افتاده است. بــه همیــن دالیل و با وجــود چنین تجربههایی که میتواند برای مدیریت شــهری اصفهان درسآموز باشــد، کوشش ایشــان بر تکرار کاری مشابه بهراستی باورناپذیر اســت و باید این زبانزد (:مثل) دیرینه را یادآور شویم که «آزموده را آزمودن خطاست». اگر حتــا رگههایــی از خردمندی و هوشمندی در کردار و منش مدیران جــاری باشــد، بیگمان ســرمایه و خزانهی مملکت را بــه پای «تکرار آزمودههای خطا» نخواهند ریخت. * احســان رعنایی، کنشگر میراث فرهنگی و محیطزیست