رویکردشهیدمطهری بهناسیونالیسمایرانی

دکتــر حمید پارســانیا، عضو هیأت علمی دانشــگاه باقرالعلــوم(ع) معتقد اســت که ملیگرایی در جهان مدرن با چشمپوشی از ابعاد قدسی، هویتی ســکوالر و دنیــوی پیدا کرده اســت و شــهید مطهــری بحث انتقــادی خود نســبت به ناسیونالیســم را بــرای تبییــن و حل همیــن چالشها ســازمان داده است. دکتر پارسانیا، در سمینار ملی «بازخوانی خدمات متقابل اسالم و ایران: نقد روایت مطهری از ناسیونالیسم ایرانی» که در پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شــد تأکید کرد که در دوران معاصر به دالیل اجتماعی، تاریخی قابل بررسی، در فارسی کلمه «ملت» معادل nation و «ملیگرایی» معادل ناسیونالیسم قرار گرفته است. این، در حالی است کــه در زبانهــای ترکی و عربی برای ترجمه آن از واژههای شــعب، قوم و مانند آن استفاده کردهاند. به زعم Nation،وا ریشــه در کلمه «ناســیو» دارد و «ناسیو» از تبار و خون مشــترک حکایــت میکنــد ولی معنــای مــدرن آن محصــول بازخوانی و بازســازی صورت تاریخی کلمه است. بعد اجتماعی این کلمه در تاریخ، بیشتر از یک تفسیر اسطورهای بهره برده است. این کلمه در جهان مدرن با چشــم پوشــی از ابعاد قدســی، هویتی ســکوالر و دنیوی پیدا کرده است و ترجمــه فارســی آن بــه «ملت» بــا آنکه خــود محصول برخــی عوامل اجتماعی و تاریخی است چالشهای فرهنگی و معرفتی و هویتی مهمی را در تاریــخ معاصــر ایران به دنبال آورده اســت و شــهید مطهری بحث انتقادی خود را نسبت به ناسیونالیسم برای تبیین و حل همین چالشها سازمان داده است. پارســانیا بــا بهــره گرفتــن از آرای شــهید مطهــری درخصــوص مفهــوم «ملــت» تأکید کــرد: «ملت در معنای تاریخــی آن – در مقابل نحله - بر مجموعــهای از انســانها اطالق میشــود کــه بر مدار امــالی الهی و وحی خداوند وحدت و انســجام پیدا میکننــد.» فارابی در کتاب «المله» ملت را همــان «مدینه فاضله» میداند. از دیدگاه او «عقل» و «وحی» مراتب ظهــور حقیقــت واحــده هســتند. وحــی الهامــی اســت که صاحــب عقل مســتفاد به عنوان رئیس اول و یا رئیس مماثل از آن بهره میبرد و عقل مفهومی در مراتب تجریدی و تجربی خود، در تعامل با عقل مســتفاد و وحی خصوصاً در شــرایط غیبت رئیــس مماثل، کنشهای مدینه فاضله را که همان ملت اســت سازمان میدهد. از منظر فارابی «مدینه فاسقه» بــا عــدول عملی و «مدینه ضالــه» با تحریف و «مدینــه جاهله» با حذف معرفت عقلی و وحیانی پدید میآید.