روایتی متفاوت از «فردو»

فــردو؛ روســتای ییاقی قم که بهواســطه یک تأسیسات هســتهای، شهرت جهانی پیــدا کــرد. حــاال هــم کــه آن تأسیســات رســماً «شــهید مســعود علی محمدی» نامگــذاری شــده، اما هنوز بهنــام «فردو» شــناخته میشــود. روســتای فــردو و ایــن تأسیســات نزدیک بــه 80 کیلومتر با هم فاصلــه دارنــد، زیــرا ایــن دو منطقــه در اطــراف قــم، امــا در دو جهــت مخالــف قرار دارند. تأسیســات هســتهای فردو، در محدوده 30 کیلومتری جاده قم به تهران قرار دارد، اما روستای فردو، نزدیک به 40 کیلومتر در جنوب قم واقع شده است. در هر حال، آن تأسیسات و این روستا، فراتر از اشــتراک در اسم، از نظر دیگری هم به پیوند خورده اند؛ نزدیکی به مرکز مذهبی و دینی جمهوری اسامی ایران. قمیها کمتــر به گردشــگری غیرمذهبی توجه نشــان میدهنــد یا این وجــه از این شــهر را برجســته میکننــد. بــرای همین فقط وقتی تابلوی «فردو» را خواهید دید که به شــهر «کهک» رسیده باشید. کهک که پیش از این روســتایی بــود، منطقهای تاریخــی، امــا خــوش آب و هوا اســت. این شهر امروز و روستای دیروز، زادگاه و بعدها تبعیدگاه ماصدرا، فیلسوف و متاله نامی عصر صفوی اســت. ماصدرا نه به خاطر فلســفه «حرکت جوهری» اش، که بیشتر به خاطر تلفیق حکمت و فلسفه شناخته میشــود؛ ایجاد پیوند میان مفاهیم دین و خرد. بــرای رســیدن بــه فــردو، بایــد از کهک به راســت بپیچیــد، راهــی طوالنــی و میــان تپهها و کوهپایهها، با روستاهای متعدد در مســیر و گندمزارهای دیم در چشم انداز. در مســیر فــردو، بــاالی کوهی یکــه و بلند در میان دشــتی وســیع، هیبت رصدخانه «ویریــچ» نمایان میشــود. رصدخانهای که بواسطه نزدیکترین روستا، نامگذاری شــده اســت. اما مــا اصــاً نمیدانســتیم کــه قــم، رصدخانــهای چنین بــا هیبت و عظمــت دارد، جایــی کــه در دوره هایی، پذیــرای طلبههایــی اســت کــه دورههای نجــوم را میگذراننــد و شــامگاهان بــرای تماشای آسمان پرستاره در باالی این کوه اردو میزنند. فــردو، تقریباً آخرین روســتای این مســیر اســت که از کهــک به این ســمت میآید. روســتایی کوهپایــهای کــه بواســطه هــوا و کشــت و کار و مردمــش، شــبیه طالقــان تهران است. ســابق بر این کشــت اصلی مردم روســتا، گندم بــوده اســت. گفته میشــود تصویر معروفی از رهبر معظم انقاب که ایشان رادرحالدرویگندمنشانمیدهد،مربوط بههمینروستااست. این تصویر مربوط به سال56 است، حاال در این سالها، وضع کشت و کار مردم فردو عوض شده است. «حــاج محمــد» اهــل فــردو، امــا ســاکن قــم اســت. ســالروز رحلــت حضــرت رســول(ص) از قــم بــه فــردو آمــد تــا در هیئــت قدیمی خود شــرکت کند. شــغل او خیاطــی اســت، اما از حال و کار روســتا خبــر دارد. بــه طعنــه و شــوخی، آدرس تأسیســات هســتهای را میپرســم، اما او میدانــد کــه ایــن تأسیســات در بخــش شــرقی جــاده قــم بــه تهــران اســت. میپرســم پــس چــرا بــه اســم فــردو نامگذاری شــد؟ «حاج محمد» میگوید «علــت ایــن نامگــذاری تعــداد زیــاد شهدای روستا است.»فردو بهعنوان یکی از آخرین روســتاهای مســیر، بیش از 100 شــهید تقدیــم انقــاب اســامی و دفــاع مقــدس کــرده اســت، آن هــم در حالــی که براساس سرشماری ســال 59، اندکی بیش از هزار نفر جمعیت دارد. شــاید به همین دلیل اســت که یکی از میدانهای منطقــه پردیســان قــم (چیزی شــبیه به شهرســتان پردیس در تهران) «شــهدای فــردو» نــام دارد.فــردو آب و هوایــی معتــدل دارد، بــه قــول «حــاج محمــد» ســاالنه 200 میلی متر در این روستا باران میبــارد. گاهــی هــوا ابــری، گاهــی دیگر آفتابی اســت، شــاید گاه دیگر مه آلود. او اما از نبود کار و شــغل برای جوانان گایه دارد، امــری که باعث میشــود بســیاری از جوانان از روســتا بروند.«حاج محمد» میگوید «حاال گیاسهای فردو معروف است.» به خاک شنی اطراف جاده اشاره و اضافه میکند: «گویــا گیاس در خاکی که شــنی باشــد بهتر به عمــل میآید، تا خــاک رس، اینجــا هم میبینــی خاکش شــنی است، به همین خاطر گیاسهای فــردو خــوب اســت و گیاسهــای اینجا یکی از بهترین گیاسهای قم است.» وی ادامــه میدهــد: «البتــه گیــاس هم بومی اینجا نبود، بلکه به اینجا آورده شد و بعــد از فــردو، در روســتاهای دیگــر هم گیاس کاشته شد.» فــردو در ســالروز رحلــت پیغمبــر(ص) بارانــی و مــه آلــود اســت، چیــزی شــبیه ماســوله گیــان. امــا ســاعتی بعــد، نــه از ابــر و بــاران خبری اســت، نه از مــه. و این چنین فردو، این روستای شهره جهان، به ییاقــی خوش آب و هوا تبدیل میشــود. اما کمتر کســی حتی شاید اهالی قم، این روســتا را بــه این دلیل بشناســند. بیشــتر نــام فــردو بــه تأسیســات هســتهای گــره خورده اســت که در آنجا نیست، نه بهنام گیاسهای خوش طعمش. اما فارغ از این، آنچه جالب توجه اســت، پیونــد قــم، کهک، فــردو و آن تأسیســات مخفی زیرزمینی اســت که اتفاقی، افشــا شد، نه اینکه کشف شده باشد. قــم، مرکزیت دینــی و فقهــی جمهوری اســامی ایــران و بخــش کهــک و آن خانــه تاریخی ماصدرا، کــه به «حرکت جوهــری» اش، پیونــدی عمیــق میــان دیــن و عقل برنهاد و بر فــراز همه اینها، روســتایی کوهپایــهای و خــوش نشــین اســت. گویــی کهــک و فــردو از یســار و تأسیســات هســتهای از یمیــن، بــه دو بــال قــم میماننــد؛ بالی بــرای عظمت جستن.