پژوهشگری که هرگز به خانهاش نرسید
22 سال از مرگ احمد تفضلی زبانشناس ایرانی گذشت
مرحــوم احمــد تفضلــی (۶1 آذر ۴2 ۶1۳1– دی ۵7۳1) از دوســتان نزدیــک مــن بــود و دوســتی مــا از دوران دانشــجویی در دانشــگاه تهران شــروع شــد. البتــه ایشــان ســه ســال از مــن زودتــر وارد دانشــگاه شــده بودنــد و پــس از اتمــام تحصیالتشــان در ایــران یــک بــورس چهارســاله از انگلســتان دریافــت کردنــد و بــرای ادامــه تحصیــل بــه لنــدن رفتند. مــن هم ســه ســال بعد همــان بــورس را گرفتم و به کشــور فرانســه و شــهر پاریس رفتــم. در آن دوره هــم رابطــه مــا بــا هم ادامــه داشــت تا اینکــه دوره بــورس دکتر تفضلی که تمام شــد با من تماس گرفت و گفــت میخواهــم بیایــم پاریــس و یک دوره دوســاله تکمیلی هم آنجا بگذرانم. همیــن اتفــاق هــم افتــاد و او بــه پاریــس آمــد و بعد از این دوســال با توش و توانی پرمقــدار و غنی به ایران برگشــت. اســتا ِد دکتــر تفضلــی پیش از چاپ «کتاب ســوم دینکرد» برای او فرســتاد تا بخواند؛ بعد ایــن اســتاد، در مقدمه کتــاب خود ضمن تشــکر ویژه از تفضلی نوشت که او ترجمه ایــن کتاب را چنــان زیر و زبــر و بهینه کرد کــه جــا داشــت نــام او بــه عنــوان مترجم روی جلــد این کتاب میآمــد. دکتر احمد تفضلــی تا لحظــهای که آن اتفــاق فجیع افتــاد مدام در حال تحقیــق بود و ترجمه و مقاالت بســیاری را به زبانهای فارسی، فرانســه و انگلیســی در نشریات و مجالت معتبــر ایرانــی و بینالمللــی منتشــر کرد کــه واقعــاً همــه ایــن مقــاالت را میتوان بــه عنــوان یــک گنجینــه، علیالخصوص در زبانشناســی حــوزه پهلوی به حســاب آورد. زبــان پهلــوی که تخصص و مســأله اصلی دکتر تفضلی بود، در عین شــناخته بــودن ابهامــات و ناشــناختههای فراوانی دارد و بــه هــر صــورت دکتــر تفضلــی بــر ســر برطرف کــردن این ابهامات و روشــن کــردن مســیر شــناخت زبان پهلــوی عمر گذاشــت. از ایشــان روزهــا و لحظههــا و حــرف و گفتوگوهــای بســیاری در خاطر مــن مانــده اســت و همچنــان نیــز برقرار خواهــد ماند. فرزندان ما همســن و ســال بودنــد و وقتهــای بســیاری را خانوادگی به رفــت و آمــد میگذراندیــم و در خالل ایــن رفت و آمدها هم گفتوگوهای ما بر سر مسائل کاری همیشه به راه بود. گفتن ایــن نکته خالــی از لطف نیســت که دکتر تفضلی ســه یا چهارماه قبل از آنکه با آن مرگ فجیــع، از میان ما برود پیشــنهادی از دانشــگاه هــاروارد داشــت. یک کرســی در این دانشــگاه خالی شــده بود و از دکتر دعوت کردند که برای تدریس به هاروراد بــرود. ایشــان قبــول نکــرد و پیشــنهاد را رد کــرد. به درســتی معتقد بود کــه کار ما و شــرایطی کــه بــرای تحقیــق و پژوهــش نیــاز داریــم در همیــن خــاک معنــی پیدا میکنــد. درســت از ایــن حیــث کــه مــا در میــان مردمی زندگــی میکنیم که ممکن اســت در گویشهــا و لهجههایشــان یــک کلمــه بگوینــد و آن کلمــه در گوشــهای از تحقیقات مــا جای بگیرد. رشــتهای که ما در آن درس خواندیــم و تحقیــق کردیــم، مهندســی نیســت کــه هر جــا بشــود آن را ادامــه و بســط داد. دکتر تفضلــی در حال نوشــتن کتابــی جامع درباره زبــان پهلوی بود به نــام «تاریخ ادبیات زبــان پهلوی» کــه حروفچینی هم شــده بــود اما فرصت حتی برای غلطگیریهــای نهایی ...و هم به ایشــان داده نشــد. پس از رفتن ایشــان کتاب بــه خانم دکتــر ژاله آمــوزگار واگذار شــد کــه تا حــدودی هــم پیش رفــت و به یــک فرهنگ رســید اما 81هزار فیشــی که دکتــر تفضلــی جمع کرده بود بــرای ما به مشکالتی برخورد که جز خود ایشان کسی نمیتوانســت این مشــکالت را حــل کند. متأســفانه دکتر تفضلی ســاعت 12 و نیم روز ۴2 دی مــاه ۵7۳1 دفتــر کارش را در دانشــگاه تهران ترک کرد و راهی منزلش در شــمیران شــد کــه در خیابــان گرفتــار مرگی تلخ و البته مشکوک شد.