بنابر مدارا بود نه سرکوب

نیست مشکالت کارگران معترض اخیر چیزی بیشتر از سایر کارگران بیاورد جامعه تا حدودی دچار ناامنی روانی شده است؛ چراکه آنچه را انتظار داشت، نتوانسته به دست

علــی ربیعــی، وزیر ســابق تعــاون، کار و رفاه اجتماعی، نه به عنوان عضو ســابق دولت، بلکه به عنوان یک تحلیلگر حوزه سیاسی و امنیت ملی، تحلیلی از حوادث دی مــاه 96 ارائــه داد. او عامل اولیه بروز اعتراضات را زمینههای سیاسی و تالش برای تمسخر دولت از سوی رقبا دانست، امــا گفــت کــه باوجود ایــن، نمیتــوان از ریشــههای ایــن نارضایتیهــا کــه همان احســاس نارضایتی و بی عدالتی است، غفلــت کــرد. ربیعــی، رویکــرد دولــت نسبت به اعتراضات را «مدارای بزرگ» توصیــف و تأکید کرد کــه زمینههای بروز اعتراضات در آینده همچنان وجود دارد. عضو سابق دولت در گفتوگو با «ایسنا» بــا بیان اینکــه اتفــاق دی مــاه ۶9 از نظر حجم، اندازه، وسعت و جمعیت درگیر در ناآرامــی و همچنین خصوصیت این افراد با ناآرامیهای قبل سابقه نداشت، اظهار کرد: در ماههای منتهی به دی ماه ۶9 با حصــول برجام گرچه یک فرصت اقتصادی خوب در کشــور ایجاد شــد، اما ماننــد آنچه که از ۰۶ ســال قبل در توزیع نابرابر ثــروت شــاهد آن بودهایم، توزیع درآمــدی کــه بعــد از گشــایش برجــام صــورت گرفت، ایــن نابرابــری را کاهش نداد. وی با بیان اینکه بخشی از دالیل اتفاقات دی مــاه ۶9 با نابرابری و بخشــی دیگر با فقر قابل بررســی اســت، تأثیــر نابرابری و بــی عدالتی را بیشــتر دانســت و درباره موضــوع بیــکاری هــم گفــت: بیــکاری جوانانــی کــه در شــهرهای اعتــراض کننــده حضور داشــتند و فقــر موجود در آن شــهرها، شــاید چیزی شــبیه بیکاری جوانان در سایر شهرها بود، با این تفاوت کــه ایــن شــهرها نابرابــری ادراک شــده بیشتریداشتند. ربیعی درباره مفهوم «ادراک نابرابری» بــه ویژگیهــای فرهنگــی شــهرهای فعال در اعتراضات اشــاره کــرد و افزود: شــهرهایی کــه در آنها اعتراضات شــکل گرفــت، اغلــب از لحــاظ فرهنگــی فاقد تئاتــر، ســینما، مجموعههــای فرهنگــی و بــه نوعــی مجموعههایی بــرای تخلیه انرژی و گذران اوقات فراغت هستند و از ســاعت ۵ بعد از ظهر بــه بعد تبدیل به شــهری مرده میشــوند و افراد ساکن در آنهــا زندگی اجتماعی و فرهنگی شــبانه در شــهر ندارند، بلکــه در خانههای خود حضور دارند و با تلفنهای هوشــمند در دستشان در دنیایی زندگی میکنند که با واقعیت آنها مطابق نیست. بــه گفته این تحلیلگر مســائل سیاســی، اســتفاده از ابزارهــای ارتباطــی و فضای مجازی در ســاکنان این شهرها به نوعی نابرابــری ادراک شــده و دگرخویــش پنــداری در آنهــا ایجــاد و پایههای نوعی مقایســه و شــورش را فراهــم میکنــد، همچنــان کــه بــر اســاس پژوهشهــای انجــام شــده مشــارکت سیاســی و رأی بــه دولــت وقــت در اغلــب شــهرهایی کــه در ســال ۶9 شــلوغ شــدند، کمتــر از ســایر شــهرها بوده اســت.ربیعی درباره نقــش مخالفــان دولــت در شــکلگیری اعتراضات اولیه در مشــهد نیز به تئوری «مارپیــچ ســکوت» اشــاره کــرد و گفــت: اتفاقــات مشــهد، مارپیــچ ســکوت را شکســت و ســکوت جمعیت خاموشــی که به نوعی زمینه اعتراض در آنها وجود داشت با ماجراهایی که در مشهد اتقاق افتــاد، شکســته شــد. مطالعــات انجــام شــده، نشــان میدهــد کــه اعتراضــات و ناآرامیهای اول مشــهد کــه یک جریان سیاســی رقیــب و مخالــف دولــت در آن مشــارکت و حضــور داشــت، آغازگــر ناآرامیهــای ســایر شهرســتانها بــود. وی دربــاره نقــش حوزه سیاســت در این وقایــع، تأکید کــرد: یک جریان سیاســی که میخواســت به نوعی دولت را تحقیر کنــد و علیــه او یــک ماجــرای خیابانــی راه بینــدازد، منجــر بــه شکســته شــدن مارپیچ ســکوت شــد، اما مشــارکت بقیه شهرستانها به هیچ عنوان از این عامل تبعیتنکرد. ربیعــی بــا اشــاره بــه اینکــه دلخــواه این جریان سیاســی نیز این نبود که اتفاقات شهر مشهد به سایر شهرها گسترش پیدا کنــد، ادامــه داد: امــا در همان جمعیت شــهر مشــهد بالفاصلــه بعــد از اینکــه شعارها تغییر یافت بازیای آغاز شد که خاتمه آن دســت آغــاز کنندگانش نبود. در ایــن زمینه یکی از افراد شــاخص این جریــان در جایی ســخنی جالــب و مهم مبنــی بر عــدم توصیه بــه حضــور افراد در خیابانهــا مطرح کــرده و گفته بود که «دیگر خیابانها یکطرفه نیســت بلکه دو طرفه شده». این عضو ســابق دولــت در ادامه تحلیل خــود، بــا بیــان اینکــه جامعــه ۰۶ ســال است که در حال تجربه کردن نارضایتی از وضع اقتصادی اســت و تنهــا در اوایل انقــالب و در دوره بیــن ســالهای ۶۷ تــا ۴۸ از این نارضایتیها کاسته شده است، گفــت: آنچه کــه امروز به ایــن نارضایتی اضافــه شــده، ایــن اســت کــه احســاس میشود دیگر آینده خوشبینانهای پیش رو نیســت و امیــد برای حل مســائل کم شده است. وی، کاهش امید به حل مســائل را ناشی از دو مســأله دعواهــای سیاســی و نیــز ایجاد بحران دستاورد دانست و تصریح کرد: در چند ســال اخیــر برخی جریانات سیاســی به صورت مداوم با اعمال فشار بســیار زیــاد رســانهای به نوعــی موجب شــکلگیری نوعــی یــأس اجتماعــی در کشــور شــدهاند. با توجــه به این شــرایط امــروز امکان بــروز نا آرامیهــای موجود در افــراد افزایــش یافتــه اســت و هــم از خارج و هم جریانات سیاسی داخلی هر دو در حال حرکت به ســمتی هســتند که در آن مســیر مردم احساس میکنند که چشمانداز خوبی برای کشور وجود ندارد. ربیعی در پاســخ به اینکه آیا اعتراضات قابــل تکــرار هســتند و میتواننــد نقــش یــک آژیر خطــر را ایفا کننــد؟ اظهار کرد: اتفاقــات محتمــل و تکرار پذیر هســتند؛ چراکه همچنان علت بروز آنها باقیست و با هر اثر پروانهای امکان بروز آنها وجود دارد؛ اما این که آیا این اعتراضات شــبیه اعتراضــات دوران انقــالب اســت، بایــد بگویــم خیــر.وی، اتفاقات دی مــاه ۶9 را از جنس شــورشهای محدود دانست و درباره ســر دادن شــعارهای ارتجاعی به نفع رژیم سابق نیز گفت: بیان این شعار ناشــی از این است که نوعی تفکر عمیق نسبت به آینده در ایرانیان شکل نگرفته اســت؛ گرچه جریاناتی مانند شبکههای تلویزیونــی من و تــو و ایران اینترنشــنال تمایالت بســیاری برای پرداختن به این شعار داشتند، اما عمده تحلیلگران دنیا ســهم این شــعار را بســیار ناچیــز عنوان کردند.ربیعــی شــعار «نــه اطالحطلــب و نــه اصولگــرا» را هم ناشــی از ناامیدی از ایــن دو جریان و بــه نوعی بیان تمایل بــرای گــذر از ایــن جریانات دانســت، اما تأکیــد کــرد که تودههــای ناراضی اساســاً شعارشان در حوزه معیشت و بر اساس ادراک شخصیشــان از مســائل اســت. بــه نظر من باید شــعارهای نخبگان را از شعارهای تودهها جدا کرد. عضــو ســابق دولــت درعیــن حــال، بــا اشــاره به اینکه در مواجهه با اعتراضات، مدارایــی بــزرگ صورت گرفت و بیشــتر نیروی انتظامی وارد شد، این امر را ناشی از اســتراتژی دولــت دانســت و تصریــح کــرد: بــه طــور اساســی هیــچ دســتوری بــرای ســرکوب بیشــتر وجــود نداشــت و بنــا بــر مــدارا بــود. نکتــه جالبی هــم که وجــود داشــت ایــن بــود کــه در آن زمان بســیاری از خطبههــای نمازهای جمعه در حمایــت از معترضان بود و بســیاری از افراد شاخص شــهرهای معترض نیز از معترضــان حمایــت میکردند؛ علت ایــن حمایتهــا نیــز ممکــن اســت این باشــد که به نوعی مخاطــب اعتراضات را دولــت میدانســتند.وی با بیــان اینکه در ناآرامیهایــی کــه علــت معیشــتی و اقتصــادی دارد، بــه جــز شــنیدن صدا و همراهی کردن به نحــوی که معترضان احســاس کننــد کــه تصمیــم گیــران بــه نحوی با آنها مشــارکت میکنند، مســیر دیگــری را توصیــه نمیکنم، ادامــه داد: جامعــه تا حــدودی دچار ناامنــی روانی شــده اســت؛ چراکــه آنچــه را کــه انتظار داشت، نتوانسته به دست بیاورد.