از دانش دوچرخه تا دانش فضایی!
برخــــی همچنـــــان گمـــــان میکننـــــد دســـــــــــــــتاوردها و فناوریهــای نویــن بشـــــری کاالهـــــای لوکســی اســت کــه هزینــه آن از بعــد داخلی و بینالمللی زیــاد اســت و باید از آن صرفنظــر کــرد، یــا در مــورد برخی از ایــن فناوریها این بینــش وجود دارد که زیانهایــش بیش از منافع اســت، چرا؟ چــون آزادی عمل بیــش از انــدازه برای مــردم ایجــاد میکند پس بایــد درش را به کل تخته کرد. به برخی از دســتاوردها نیــز با دیده تردید نگریســته میشــود که آیا اساســاً مثبت اســت یا منفی و یا آنرا با نگاه و اغراض سیاسی پیوند میدهند.
دربــاره مــورد اول میتــوان بــه دســتاوردهای ماهــوارهای و پیونــد آن بــا زندگــی روزمــره مــردم اشــاره کــرد. اگرچــه برخی بر این باورنــد که ایکاش یــک دوچرخــه میســاختیم و از خیــر دســتاوردهای فضایــی میگذشــتیم؛ امــا واقعیــت این اســت که این قیاســی اســت معالفــارق. صــد البتــه ســاختن دوچرخــهای خــوب و قابــل رقابــت در ســطح تکنولوژیهــای منطقــهای بســیار تحســینبرانگیر خواهــد بــود اما نمیتوان آن را با دســتاوردهای فضایی و ماهوارهای مقایســه کــرد و گفت کاش این را میداشتیم و آن را نه یا بالعکس؛ بلکه هرکدام در جایگاه خود مهم، الزم و ضــروری اســت. در ظاهر شــاید تصور شود که دستاوردهای فضایی و دادههای ماهــوارهای اصــوالً بــرای قدرتنمایــی اســت ولــی دوچرخــه کاالی مصرفــی است برای مردم.اما واقعیت امر چیزی جــز ایــن را نشــان میدهــد. در زندگــی امــروزه مــا دادهها و اطالعات بهدســت آمــده از ماهواره بســیار تأثیرگذار اســت و ایــن تأثیرگــذاری روز به روز نیز بیشــتر میشــود. در کشــوری که از خشکسالی و کمبود منابع آب رنج میبرد، در کشوری که از آتشســوزی جنگلهــا و مراتعش در فصــل گرمــا آســیبهای غیرقابــل جبران تحمل میشود و کانون ریزگردها و تولیــد غبــار نفــس از مردمانــش بریده، در کشــوری که ســطح زیرکشــت محصــوالت کشــاورزیش حیاتــی اســت
و شناســایی آفــات و منابــع طبیعــی برایش اهمیت دارد حتماً به دستاوردها و پایشهای فضایی بــرای هدایــت مدیــران و مســئوالنش نیاز اســت. پس نمیتوان بــا یک حکم کلــی گفــت کاش دوچرخــه داشــتیم و دادههــای ماهوارهای نــه! بلکه ایکاش هــم دوچرخههــای خــوب میداشــتیم وهــم این دســتاوردها را، چــه آنکه یکی نقیض دیگری نیست. امــا دربــاره مــورد دوم کــه دربــاال به آن اشاره شد میتوان به بحث فیلترینگ و فضای مجازی اشاره کرد. مدتی اســت که بحث استفاده از فضای مجــازی، کانالها و فیلترینــگ به صدر اخبــار برگشــته اســت و برخــی از ائمــه دلسوز نیز به این جمع پیوسته و نظراتی را ابراز داشــتهاند.این روزهــا دیگر کمتر کســی اســت کــه ندانــد فضــای مجازی مســدود شــدنی نیســت و جلوگیــری از آن نتیجــهای چــون تجربــه جلوگیــری استفاده از ویدئو و دیشهای ماهوارهای به همــراه خواهد داشــت. چه بســا این یکی سرکشتر و پر نفوذتر از موارد قبلی اســت و نه آن را از منازل میتوان جمع کرد و نه ازپشــتبامها به زیــر انداخت؛ بــا ایــن یکــی بایــد مــدارا کرد، ســاخت و بــه آن جهــت داد. بایــد در عرصــه فضای مجازی حضور داشــت و نگاهی متفــاوت بــه آن تزریق کــرد، از آن بهره بهینــه بــرد و اجازه داد مــردم نیز در آن تمرین «بودن» و «خواســتن» و مدیران و مسئوالن تمرین «پاسخگویی»کنند. و اما مورد ســومی که به آن در باال اشاره شــد بحث شــبکه ملی اطاعات است. وقتی صحبت از شــبکه ملــی اطاعات میشــود برخــی تصــور میکننــد ایــن همــان اینترنــت ملــی اســت و بعضــی آن را متــرادف پیامرســانهای داخلــی میداننــد.در حالــی کــه شــبکه ملــی اطاعــات نه این اســت و نــه آن. برخی از مخالفــان اینترنــت ملــی و برخــی از منتقــدان حمایتهــای بیضابطــه از پیامرســانهای داخلی بعضاً با اشــتباه گرفتــن شــبکه ملــی اطاعــات بــه آن انتقــاد میکننــد. برخی نیز دانســته و با آگاهــی از اینکــه شــبکه ملــی اطاعات چیست و برای اجرای آن چه نهادهایی مســئولیت دارنــد و بــه جهــت رهایی از وظایــف بر زمیــن مانده خود بــه انتقاد کور و بیحاصل از آن میپردازند. بنابرایــن، باید بــا دســتاوردهای نوین و تکنولوژیهــای روز همچــون خودشــان تــازه و نــو مواجه شــد. نــه میتــوان آنها را بالــکل نهــی کــرد، نــه حذفشــان کرد و نــه بیمحابــا آنهــا را پذیرفــت و بــه استقبالشان رفت و در آغوششان کشید. بــی تردیــد از آنجایی کــه در زندگیمان تأثیرگذارنــد باید بــا آنها مواجه شــویم و بــا احتیــاط آنهــا را بــه زندگــی روزمره خود دعــوت کنیم هرچند قــدرت نفوذ برخیشــان به اندازهایســت که ما را با خــود خواهد بــرد، امــا افزایــش دانش، سواد رســانهای و آگاهی بیشتر، بهترین راه در رویارویــی بــا چنیــن پدیدههــای نوینی اســت که به صرف وقت، انرژی و سرمایهگذاری نیاز دارند.