بیش از هر زمان دیگری به تئاتر نیازمندیم

پــس از تثبیــت انقــالب اســالمی و تدویــن سیاســتهای فرهنگــی، در نظــرگاه شــورای عالــی انقــالب فرهنگــی از تئاتــر بهعنوان مقوم فرهنگ یاد میشــود و دولت مکلف بــه توســعه و تعالــی ایــن هنــر و حمایــت از هنرمنــدان میشــود. تقویــت ســاختار اداری و ایجــاد مرکــز هنرهــای نمایشــی در ســاختار معاونت امور هنــری وزارت فرهنگ و ارشــاد اســالمی، منبعث از همین دیدگاه است. تشکیل انجمن نمایش و ایجاد شــعب آن در سراسر کشور (حتی شهرهای کوچک)، برگزاری جشنواره سراسری تئاتر فجر و جشــنوارههای تئاتر استان ها اتفاقاتی بود که ساختار تئاتر را در دهه ابتدایی انقالب شــکل داد و جوانان عالقهمند را بــه تئاتر جلب کرد. ضرورت تقویت زیرســاختها و آموزش در ســال های بعد منجر به ســرمایهگذاری در ســاخت ســالنها و مجتمعهای فرهنگی، هنری در سراســر کشور شــد. در همین راســتا در برنامههای توسعه ســوم و چهارم کشور، مشــوقهایی همچون معافیــت از پرداخت عوارض و واگــذاری زیربنای تجاری معــادل فرهنگــی باعث شــد کــه زیربناهــای فرهنگی و هنری در سراســر کشــور رشــد قابل توجهی داشــته باشــد، هرچند در این زمینه نقدهایی همچون عدم واگــذاری ایــن اماکن به گــروه های نمایشــی و هنرمندان قابل طرح اســت، ولی طبق آمار و ارقام افزایش صندلی های تئاتر و ســینما، طی دو برنامه مورد نظر غیر قابل انکار اســت. مدیریت تئاتر بواســطه همین توسعه جمعیتی فعاالن و دانــش آموختگان و همچنین افزایش مخاطبان و تعدد اماکن تئاتری، ســختی و صعوبــت دو چندانــی پیدا کرد و این توســعه کمی اگرچه بــا اعتبارات تأمینی و بودجههــای تخصیصــی مناســبی مواجــه نبوده اســت اما مجمــوع اتفاقات و جریانهای ایجاد شده، اثبات فرضیه تئاتر سرمایه اجتماعی را رقم زده است و انکار ماهیت و ضرورت وجودی تئاتر، ناشدنی و ناممکن شده است.

تعداد دانشــگاهها و مراکز آموزش عالی در دهه ســوم انقالب به بیش از ۴۶ مرکز رسید که محصول آن نسل تازهای از مولدان هنری بود که تقریباً همه آنها تحصیــالت دانشــگاهی دارند.برخــی از آنــان از طریق حضور در جشــنوارههای تئاتری خود را بیشتر معرفی کردهاند.این هنرمندان با وجود عدم بهرهمندی از حمایت های حداکثری دولتی با میانگین سن زیر ۰۴ سال در تولیدات خود تنوع مضمونی و گونهای بیشتری را بویژه در تئاتر تهران به وجود آوردهاند و با استفاده از ظرفیت رســانههای مجازی، مخاطبان بیشتری را به تماشای آثار خود راغب کردهاند. حضور و ظهور این نسل مقارن شد با تقاضا و ضرورت ایجاد مؤسسات تخصصی تئاتر و ایجاد تماشــاخانههای غیر دولتی در تهران و تعدادی از مراکز استان ها که از مختصات سال های اخیر است.

گســترش اجراهای عمومی تئاتر در تماشــاخانههای دولتــی و غیردولتی که محصول افزایش تحصیالت عمومی و آکادمیک پس از انقالب اســالمی-بویژه ۵1 ســال اخیر- در کنار گسترش فضاهای مجازی، ایجاد بانکهای اطالعاتی از مخاطبان و ایجاد ســایت های تبلیغات و در نهایت فروش بلیت تئاتر منجر به تشکیل طیفی از مخاطبان جدید برای تئاتر شده است. از این رهگذر، نگاه غالب پیش از انقالب اســالمی و اوایل انقالب کــه تئاتر را هنری برای مخاطبان خاص قلمداد میکرد، کم معنی شده است. در عرصه بینالملل نیز جمعیت جوان و تحصیلکرده فعال در حوزه تئاتر، شرایط را بیش از پیش برای جهانی شدن تئاتر ایران فراهم کرده اســت.در قیاس با جمعیت، وسعت و شاخصهای فرهنگی ســایر کشورهای منطقه و آســیا، جایگاه تئاتر در ایران تثبیت یافتهتر و روبه رشد اســت. تمرکز بر داخل، کمبود توجه به برجستهســازی فعالیت های این عرصه در بعــد بینالمللــی و عــدم ترجمه آثار نمایشــنامه نویســان برجســته معاصر ایــران باعث شــده دیگــر کشــورها از ظرفیت هــا و فرصت های کم نظیــر ایجاد شــده در تئاتر ایران آگاه نشــوند.این مهم در شــرایطی اســت که حضور مدیران جشنوارههای معتبر جهانی و کمپانی های تئاتری دیگر کشورها در جشنوارههای بینالمللی برگزار شده در کشورمان غالباً با ابراز حیرت از توان کم نظیر و متنوع تئاتر کشــور همراه بوده اســت و حضور گاه و بیگاه آثار هنرمندان تئاتر کشــور در رویدادها و مجامع بینالمللی با استقبال زیاد مخاطبان و آگاهان تئاتر کشورهای میزبــان مواجه شــده اســت.به طور مثــال در اولین نشســت مدیران کشــورهای غرب آســیا کــه در پاییز ۵۹ در تهران و با هدف معرفــی ظرفیتهای تئاتر ایران و افزایش همکاری ها با کشــورهای منطقه و مســلمان برگزار شد، کم اطالعی و تعجب نمایندگان این کشورها از میزان و گستره فعالیت های تئاتر در کشورمان آشــکار بود. به جرأت میتوان گفت تئاتر ایران در منطقه غرب آســیا بینظیر و در آســیا کم نظیر است. ســرمایههای مولد و گروه های نمایشی در سراسر کشور در صورت در اختیار داشــتن زیرساخت های مناسب و حمایت های ساختاری، ظرفیتهای ارزشــمندی هســتند که برای بهرهمندی از تولیــدات هدفمند آنها میتــوان بــا تعریــف مدیریــت و ســاختار بــه روز و متناســب و برنامهریزی های متداوم تورهای تئاتری در داخل و حتی کشــورهای همسایه، از این پتانسیل کم نظیر بهره مناســب برد و اســتمرار فعالیت های گروه های نمایشــی را تضمین کرد. اکنون پس از گذشــت چهار دهه از اســتقرار نظام جمهوری اســالمی ایران، ضمن پاسداشــت داشتههای ارزشمندمان در حوزه هنرهای نمایشی، وقت آن رسیده است که بگوییم بیش از هر روز و روزگاری باید به تئاتر توجه کرد و از این ظرفیت برای تعالی فرهنگ بهره برد.