ضیافت ساالنه موسیقی با کوک ایرانی

سیوچهارمینجشنوارهموسیقیفجرعصرامروزچهارشنبه42 بهمنماهباحضور48 گروه موسیقی در ژانرهای مختلف موسیقیهای ایرانی، کالسیک، نواحی و پاپ در شهر تهرانوهفتاستاندیگربرگزارمیشود.آغازبهکارجشنوارهموسیقیفجربهسال4۶۳۱ برمیگرددکهفعالیتآنباعنوان«جشنوارهسرودوآهنگهایانقالبی»شکلگرفت. این رویداد ملی بهمدت چهار سال با همین نام به فعالیت خود ادامه داد و در آن سالها تنهامحملیمحسوبمیشدکهاهالیموسیقیمیتوانستندبهاجرایبرنامهوبرگزاری کنسرتبپردازندوآرامآراموباگذشتزمانشکلوسیعیتربهخودگرفتتابهامروزکه بیشازسهدههازآنمیگذرد.جشنوارهامسالموسیقیفجرمتفاوتبااتفاقاتسالهای گذشتهشـــکلگرفتهاست؛نخســـتتدوینآییننامهبرگزاریجشنوارهموسیقیفجر استکهبراساسضوابطیکهدرآنقیدشدهگروههایموسیقیودبیرجشنوارهانتخاب میشوند،نکتهدیگرانتخابشاهینفرهتآهنگسازوموسیقیدانایرانیبهعنواندبیر هنریاینجشنواره؛ودیگریحذفجایزهباربدکهدرسهدورهگذشتهبرگزارمیشد.دراین دورهازجشنوارهقراراستازسهاستادبرجستهحوزهموسیقیایرانکریمصالحعظیمی ردیـــف دان،خوانندهومـــدرسآواز،فخریملکپـــور،نوازندهپیانـــویایرانیورامین جزایری ســـازنده و نوازنده تار و سه تار به پاس ســـالها فعالیت در حوزه موسیقی تقدیر شود. همچنین استادانی چون سیمون آیوازیان، محمد اسماعیلی، حسین بهروزىنیا، سعید ثابت، شـــهرداد روحانی، فریدون شهبازیان، مظفرشفیعی، فریماه قوامصدری، منوچهرصهبایی،داوودفیاضیومجیدکیانیازجملههنرمندانیهستندکهاجراهایشان زینتبخشسیوچهارمینجشنوارهموسیقیفجرخواهدبود.جشنوارهموسیقیفجربا وجودتغییراتصورتگرفتههمچناننقدونظرهاییبهآنوارداستودرهمانابتدای کارحاشیههاییبهدنبالداشتاماامیدمیرودباحضوراستادشاهینفرهتموزیسین با تجربه کشورمان امسال شـــاهد اتفاقات خوبی در جشنواره موسیقی فجر باشیم. دکتر فرهت تصمیم و تأکید تمـــام دارد گروههای منتخب به اجرای آثار آهنگســـازان ایرانی بپردازند موضوعی که از نگاه او تاکنون کمتر به آن پرداخته شده بود. گفتوگو با شاهین فرهترادرادامهمیخوانید: ■ بــــا توجــــه بــــه تجربــــه و حضــــور شــــما در جشــــنوارههای مختلف دنیا، درابتــــدا بفرمایید تعریف شما از یک جشنواره موسیقی چیست؟ فســــتیوال یا جشــــنواره موســــیقی عبارت است از موقعیت هنری تعریف شده با ژانرهای مختلف که در یک برهه زمانی معین و مشخص با حضور عــــدهای هنرمنــــد اجرا میشــــود. در کشــــورهای مختلف دنیا هر روز یک یا چند جشــــنواره برگزار میشــــود اما در ایران و با گذشــــت چهــــار دهه از انقالب اسالمی، جشنواره موسیقی فجر بهترین جشنوارهای بوده که تا به امروز برگزار شده است. من از همان دورههای نخســــت دراین جشــــنواره حضورداشــــتم؛ آن زمان در ارکســــتر سمفونیک فعالیت میکــــردم که رهبــــری آن برعهده آقای نادر مرتضیپور بود و کارهایی برای پیانو و ارکستر اجرا میکــــردم یا اینکــــه دربخشهــــای دیگر به مانند بخش پژوهشــــی موســــیقیهای کالسیک را بهصورت علمــــی توضیح مــــیدادم. آن دوره میبایست موســــیقی جدی را تفسیر میکردیم و اتفاقــــاً کار بســــیار موفقی بود و مــــورد توجه قرار گرفت. البته آن زمان موســــیقی ســــنتی ایرانی و فولکلوریک هم اجرا میشــــد و آرام آرام در طول این سالها ژانرهای دیگری چون موسیقی پاپ به جشنوارهموسیقیفجرافزودهشدند. ■ بیــــش از ســــه دهــــه از جشــــنواره موســــیقی فجــــر میگذرد، جشــــنوارهای که مناســــبت آن فجرانقالب اسالمی است اما چندان شوری در خصوص اجــــرای آثار انقالبی دیده نمیشــــود، با این تفاســــیر ارزیابی شما از ســــی و چهار سال جشنواره موسیقی فجر چیست؟ نمیتوان قاطعانه اعالم کرد جشــــنواره موسیقی فجر تا به امروز هیچ خطا و اشتباهی نداشته است امابهطورکلینگاهمثبتیبهجشنوارهدارموتقریباً در ادوار مختلف این جشــــنواره یا بهعنوان داور یا اجرای برنامه حضور داشــــتهام بجزدر ســــالهای اخیر که بهمدت دو سال ایران نبودم. به عقیده من با نگاه به کارنامه جشنواره موسیقی فجر خواهید دید طی این ســــالها این جشنواره پیشرفتهای بســــیاری داشــــته بویژه در بخش موسیقی جدی و توانســــته این نوع موســــیقی را بخوبی به مردم معرفی کند. همچنین طی این ســــالها بهدلیل اســــتقبال خــــوب مــــردم، ژانرهــــای مردمیتر به جشنواره موسیقی فجر افزوده شده است. درواقع بهتراستبگویمجشنوارهموسیقیفجر،جشنواره خاصی است که درآن همه نوع موسیقی تعریف شده است. این درحالی است که در جشنوارههای مختلف جهان تنها یک نوع موســــیقی معرفی میشــــود. بهطــــور مثال درفســــتیوال موســــیقی بینالمللی «شوپن» تنها کارهای کالسیک شوپن اجرا میشــــود یا جشــــنواره بینالمللی موسیقی «باروک»؛ اما جشنواره موسیقی فجر چندین نوع مختلفموسیقیرادربرمیگیرد. ■ با این حساب آیا ســــاختار جشنواره موسیقی فجر بدرستی شکل گرفته است؟ بله.البتهنوعموسیقیکهبهکارگرفتهمیشودنیز باید ارزشمند باشد ما میتوانیم حتی دراجرای موسیقی پاپ هم یک موسیقی جدی ارائه کنیم؛ بهعنوان مثال آثاری کــــه زندهیاد محمد نوری از بنیانگذاران موسیقی پاپ اجرا کردهاند. جشنواره موســــیقی فجر بهترین فرصت برای هنرنمایی هنرمندانموسیقیدرژانرهایمختلفاست. ■ در بیســــت و هشــــتمین دوره جشــــنواره موســــیقی فجر بهعنوان یکی ازاعضای شورای سیاســــتگذاری جشــــنواره حضور داشــــتید، آیا آن زمــــان هم در فکــــر تدابیر بهتری بــــرای این جشنواره ملی بودید؟ بهطوردقیق بهخاطرندارم اما همیشــــه این ایده را در نظر داشتم که آثار جدی آهنگسازان ایرانی چه توســــط سولیســــتها کــــه البته تعــــداد آنها بسیارنیســــت و چه اجراکنندگان و آهنگســــازان موسیقی کالســــیک ایرانی که به سبک موسیقی بینالمللــــی فعالیــــت میکننــــد ایــــن آثــــار در جشنواره موســــیقی فجراجرا شود.ازطرفی دیگر بسیارعالقهمند بودم تصانیف با ارزش موسیقی ایرانی و موســــیقی آوازی و ردیف دستگاهی هم بار دیگر زنده شــــود چرا که این نوع موســــیقیها بخصوص طی ســــالهای گذشته کمرنگ شده اســــت. من هیچ گاه برای شــــنیده نشــــدن یا کم شنیده شــــدن آثار آهنگســــازان بزرگ دنیا چون بتهــــوون، موتــــزارت ...و دلم شــــور نمیزند چرا که همین حاال که با شــــما صحبت میکنم خدا میداند در چند شهر دنیا و جاهای ایران این آثار در حال اجرا اســــت اما آنچــــه دغدغه من بوده و هست و قابل حس برای هنردوستان، این است که موسیقی ردیف - دســــتگاهی بخصوص آواز ایرانــــی رنگ خــــود را ازدســــت داده و بخصوص بــــرای جوانــــان خســــتهکننده شــــده اســــت، این درحالیاســــت که در گذشته این نوع موسیقیها تنهاعالقهمندیمردمبود.متأسفانهبایدبگویم هنرمندان ایرانی چه رهبران ارکستر و چه کسانی که سولیســــت هســــتند آنقدر که مــــن عالقهمند هستم تمایلی به اجرای آثار آهنگسازان ایرانی از خود نشان نمیدهند. دلیل آن هم واضح است نخســــت اینکه دوســــت دارند از آثار آهنگسازان بزرگ و شــــناخته شــــده اجــــرا کننــــد و دوم اینکه اجرای یک کارجدید نیاز به تمرین بیشتری دارد و اگر بدرستی اجرا نشود و شنونده برای اولین بار آن را گوش کرده باشــــد فکر میکند آهنگساز کار خود را بدرســــتی انجام نداده اســــت درحالی که اگر یک اثر از موتزارت اجرا شــــود همه با آن آشنا هستندبنابراینبرخودمدیدمباردیگربهاینآثار بیشتر پرداخته شود و حتی هر گروهی که از خارج به ایران میآید و دراین جشنواره شرکت میکند بایستی از آثار آهنگسازان ایرانی هم اجرا کند. ■ دلیل کمرنگ شــــدن موسیقی آوازی یا ردیف دستگاهی را در چه میدانید؟ شاید یکی از دالیل آن ایجاد سایتهای مختلف و ورود موسیقی پاپ باشــــد. بعد از تبدیل شدن کره زمین به یک دهکده جهانی از خیلی جهات، تا حدودی مرزها برداشــــته شــــد و بــــا راهاندازی سایتهای مختلف دسترسی به موسیقی بسیار ســــاده و آســــان گشــــت. در قــــرن 18-19 کــــه اوج فعالیتهای موســــیقی دنیا بود، برای شــــنیدن اثــــری از یــــک آهنگســــاز بایســــتی درکنســــرت او شرکت میکردید، حتی اگر یک نوازنده بودید اما درحال حاضر براحتی میتوانید 9 اثر از سمفونی بتهوون را در جیبتان بگذارید و آن را با هر اجرا و کیفیتی دانلود کنید و گوش بدهید. عالقهمندی مردم به شــــنیدن آثــــار ســــاده و ریتمیک و حتی دسترسی آســــان به آن سبب شده بیشتر جذب موســــیقیهایی چون پــــاپ شــــوند و از آن انرژی میگیرند در حالی که برای شــــنیدن ســــمفونی چایکوفسکیبایدفکرکنیدتمرکزداشتهباشید. ■ طی ســــالهایی کــــه از برگــــزاری جشــــنواره موســــیقی فجر میگذرد بســــیاری از اســــتادان صاحبنــــام آرام آرام از ایــــن جشــــنواره کنارگیری کردهاند و ترجیحشان براین است که آثارخود را خارج از فضای جشنواره اجرا کنند. بهنظر شــــما علت این بیانگیزگــــی یا دلزدگی هنرمندان چیست؟ دلیــــل این نوع رفتارها و روابط را نمیدانم اما به شرطی دبیری این جشنواره را پذیرفتم که اجرای آثارآهنگسازانایرانیالزامیباشدچراکهدغدغه من بوده است و قرار است آثارآهنگسازان بزرگی چونحسیندهلوی،هرمزفرهت،احمدپژمان، فرهــــاد فخرالدینی و...اجرا شــــود واین برای من اتفاقخیلیمهمیاست. ■ آیا در نظرداشــــتید جشــــنواره موسیقی فجر را به مانند ســــه دوره گذشــــته بهصورت رقابتی برگزار کنید؟ فســــتیوال موســــیقی فجرجشــــنوارهای است که میتواند هرســــال تغییرکند، یعنی تم آن تازگی داشــــته باشــــد.آن زمــــان کنســــرتهایی کــــه در دورههای نخســــت ایــــن جشــــنواره(1-2-3- )4 برگزارمیشــــد آنقدر مورد استقبال مردم بود که شبها جلوی درهای تاالر میخوابیدند تا فردای آن روز از خرید بلیت جا نمانند. برگزاری کنسرت بهصورت رقابتی ایده بدی نیســــت اما به شــــرط آنکه از اقصی نقاط ایران شــــرکت داشته باشند. جشــــنواره امسال شاید تنها شانســــی باشد برای گروههایی که معروف نیستند و برای نخستین بار میخواهندهنرشانراارائهکنند. ■ در بخش موسیقی پاپ هرسال این نقد وجود داشته که ازیک خوانندگان مطرح دعوت شود و هنرمنــــدان موســــیقی پاپ دهــــه 70 طی این ســــالها آرام آرام از این جشنواره حذف شدند، نظر شما دراین باره چیست؟ بودجهای که امسال برای جشنواره تعریف شده است بسیار محدود اســــت. ما هم عالقهمندیم