جشنوارهای منهای آینده!
■ مسایلاجتماعی
آزادیهای سیاسى موضوع محوریای در هیچ يک از فیلمهای جشــنواره امسال نبود، امــا در اغلب فیلمها مؤلفههايــى از آزادیهــای اجتماعى، فضا و روابط اجتماعى و جنسى آزادتر به تصوير كشیده شده بود و در اين زمینه نسبت به جشنوارههای سالهای گذشته تفاوتهايى داشت. تصويــر همدالنــه و مثبــت از روابــط دوســتدختر و پســری عادی (مثاً در «طا»، «ســونامى»، «سال دوم دانشکده من» و «ناگهان درخت»)، تصوير مثبت از نگه داشتن فرزندی كه محصول ازدواج نبــوده («طــا»)، تصويــر همدالنــه از مثلثهای عشــقى (مثاً در «بنفشــه آفريقايى»، «ســال دوم دانشــکده من» و «تیغ و ترمه»)، صدای تکخوانى زنان (مثاًدر «سال دوم دانشکده من»)، سیگار ِ كشیدنزنان، مصرف تفننى علف و ساير مخدرات، كام و اشارات تصويــری اروتیک (مثــاً در «زهر مــار»)، رقــص در میهمانىهای مختلط (مثاً در «تختى» و «مردی بدون ســايه»)، نوشیدنىهای الکلى و بار و مستى (مثاً در «ايده اصلى»، «آشفتگى»، «زهر مار» و «تختى») و زنان بدون حجاب در خارج از ايران يا با كاهگیس در ايران(دراغلبفیلمها)ازعناصرپرتکراردرسینمایامسالبودند. روابط و فضاهايى كه در صداوسیمای ايران به نمايش درنمىآيند، در ســینمای امسال، به نسبت ســالّهای قبل، بخش بزرگتری از فیلمهــا را به خود اختصاص داده بودند كه تا حدی ناشــى از وجه آينگى سینما و بازتابى از تحوالت اجتماعى در ايران است. ■ پوستاندازی سينمای ایران
ســینمای امســال تصويــری از ايــران مىســازد كــه اغلــب شــهروندانش فردگرايــان خودخواهىاند كه برای زندگى به فســاد و پول كثیف و قانونشــکنى و خیانت و خشــونت آلوده مىشــوند، از امروز تصويری تلخ و ســیاه دارند، قهرمانانشــان قربانى جامعه مىشــوند، تصويری آرمانىشــده از گذشــته قبل از انقاب و غرب دارند، مشتاق آزادیهای اجتماعى بیشترند، به مرور سبک زندگى آزادتــری را انتخــاب مىكنند، آينــده و افق روشــنى ندارند، اعتماد نمىكنند و اگر بکنند پشیمان مىشــوند، اسیر آسیبهای متراكم اجتماعــى از جملــه اعتیادنــد، خانوادههايشــان اغلــب معیوبند و روابــط ســالم وفادارانــه و بالنــده ندارند. در اين ســینما همچنان آينده، افق روشن، آرامش، ديگردوستى، دغدغه «خیر همگانى»، سامت اخاقى و اقتصادی، امید، رؤيا، زيبايى، نقد سیاسى عمیق و عمــل سیاســى روزنهگشــا، امنیــت روانــى، عشــق خوشفرجام، تعلق ملى و گروهى، قهرمان خوشفرجام، مهربانى، رابطه سالم و خانــواده گــرم، اعتمــاد، الگــو، دســتاورد فردی و جمعــى و ملى، مشــاركت سیاسى و مدنى، زن مستقل كامروا (كه نه فمفتال باشد و نــه ضعیف يا قربانى و تنها)، طبیعت، معنا، آرمان، دلخوشــى، شــادی و تصوير متعادل و واقعنما از جامعه ايران كمیاب اســت. ســینمای ايــران در چهلمین ســال انقــاب از نظر فرمشــناختى و كارگردانان مؤثر در حال پوستاندازی است، اما آيا در غنای محتوا و نوع و عمق نگاهش به حال و گذشته و آينده جامعه ايران و پرهیز از تکرار مضامین هم طرحى نو درخواهد انداخت؟ نمىدانم.