چیزی فراتر از نبوغ
یک بازیگر با سابقه از سوسن تسلیمی در ایام تولدش یاد میکند
این روزها مصادف اســـت با زاد روز سوســـن تســـلیمی، بازیگر نامآشـــنای تئاتر و ســـینمای ایران. ایـــن بازیگر که قدم به 69 ســـالگی گذاشـــته اگرچه در نزد مخاطب عام بیشـــتر به خاطر بازیهای ســـینمایی و مشـــخصاً بازی در چهـــار فیلم بهرام بیضایی شـــناخته میشـــود، اما عمده فعالیت هنریاش به صحنه تئاتر برمیگردد. از تسلیمی بهعنوان اولیـــن زن صاحب ســـبک بازیگـــری و یکی از برترین بازیگران زن تاریخ ســـینمای ایران یاد میشـــود. او سالهاست در کشـــور ســـوئد زندگی میکند و در آنجا به کارگردانی و بازیگری تئاتر مشـــغول اســـت و توانسته موفقیتهایی هم به دســـت آورد که از آن میان میتوان به دریافـــت جایزه شـــخصیت ممتاز فرهنگـــی و هنری سوئد در سال 2۰۰2 اشـــاره کرد. آنچه در ادامه میخوانید، یادداشـــتی اســـت که پرویز پورحســـینی، همکالســـی و همبازی قدیمی تسلیمی به مناسبت زادروز این بازیگر در اختیار روزنامه ایران قرار داده است. از میـــان بازیگرانـــی که من تجربـــه همکاری بـــا آنها را داشـــتم، دو نفـــر بیشـــتر از بقیه بـــرای من برجســـتگی داشـــتند؛ یکی پرویز فنیزاده و دیگری سوسن تسلیمی. خانم سوسن تسلیمی را ازدوره دانشکده هنرهای زیبای دانشـــگاه تهران میشناسم. همکالســـی بودیم و خوب به یـــاد دارم کـــه از همـــان دوره تحصیل چه اســـتعداد فوقالعادهای در بازیگری داشت. یادم هست در همان دوران دانشکده نمایش«روسپی بزرگوار» ژان پل سارتر را بازی کرد و چقدر درخشان در این نمایش ظاهر شد. بعدتـــر بود کـــه گروهی در کارگاه نمایش تشـــکیل شـــد بهنـــام گـــروه بازیگـــران شـــهر و در آن گروه ما با ایشـــان همبـــازی شـــدیم و نمایشهای بســـیاری را بـــه صحنه بردیـــم. خانـــم سوســـن تســـلیمی در نمایـــش «بـــاغ آلبالـــو» چخـــوف نقـــش «آینا» را بـــازی میکـــرد و من نقش«تروفیمف» را؛ همبازی فوقالعادهای بود و اصالً با همیـــن نمایش«باغ آلبالو» بود که تئاتر شـــهر تهران افتتاح شد. در ســـینما هم در فیلم «باشـــو غریبه کوچک» ســـاخته آقـــای بهـــرام بیضایی مـــن و خانم سوســـن تســـلیمی همبـــازی بودیم. اگرچه نقـــش من در فیلم «باشـــو...» کوتـــاه بود اما بـــازی در کنـــار خانم تســـلیمی آن هم به کارگردانی کســـی چون بهرام بیضایی باعث شـــد نقش دیده شود و «باشو...» فیلم ماندگاری شود. در توصیف ویژگیهای خانم تســـلیمی میتوانم بگویم که ایشـــان به اصطـــالح کاریزمای خاصی داشـــتند. این کاریزما روی صحنه خود را بهصورت بســـیار برجستهای نشـــان میداد. شـــاید خیلی بیشـــتر و برجســـتهتر از کار تلویزیـــون و ســـینما. دلیلـــش هـــم این اســـت که شـــما بهعنوان بازیگر وقتـــی روی صحنه تئاتر میروید، انرژی را به طور مستقیم از تماشاگر میگیرید. همانطور که ممکن اســـت در یک مجلس یا میهمانی یـــک نفر از خودش انرژی ســـاطع کنـــد، در صحنه تئاتر هم این اتفاق به همان صورت مستقیم و بیواسطه رخ میدهد. البته نمیتوان جزئیات این کاریزما را توصیف کرد چون تقریباً میتوان گفت غیرقابل توصیف اســـت. فقط میتوانم بگویم که خانم سوســـن تســـلیمی خیلی روی خودشـــان و هنرشـــان کار میکردنـــد. یعنـــی همه آن چیـــزی که ایشـــان داشـــتند در جنبـــه کاریزماتیک و نبوغ خالصه نمیشد. خانم تســـلیمی جدای از تمرین بازیگـــری مدام در حال جســـتوجو و تحقیق و مطالعه بودند. خیلیها هســـتند که نبوغ ذاتی دارند و کاریزمایشان هم مثالزدنی است اما هرگز به جایگاهی که خانم تسلیمی یـــا پرویز فنیزاده به آن دســـت پیدا کردند، نمیرســـند. دلیلش این است که آنها فقط به آن نبوغ بسنده کردند در حالـــی که مثالً خانم تســـلیمی ســـعی در پرورش آن نبوغ و ارتقای آن داشتند و در نتیجه بازیگر بزرگی شدند که نقشآفرینیهایشـــان برای همیشه در تاریخ فرهنگ و هنر این کشـــور خواهد درخشـــید. هر چند جایش برای همیشه در سینما و تئاتر ما خالی است.