غیاب یک شخصیت؛ تداوم یک میراث

تأملی بر کتاب «گام به گام با امام» اثر تقدیر شده کتاب سال جمهوری اسالمی ایران

«گامبهگامباامام»مجموعهگفتارهاومصاحبههاومقاالتامامموسیصدراستکه باتالش۰۱ سالهمؤسسهفرهنگیتحقیقاتیامامموسیصدرسالگذشتهچاپومنتشر شد.اینمجموعهدرمراسمامسالکتابسالجمهوریاسالمیایران،موردتقدیرویژه قرار گرفت. متنی که در ادامه میآید، مکتوب شـــده سخنرانی موسی اسوار، در مراسم رونماییمجموعه«گامبهگامباامام»است.ویدراینسخنرانیبهاهمیتترجمهو ویژگیهایزبانیایناثرپرداختهاست.

درباره امام موسی صدر سخن بسیار است، که من وارد این مقوله نمیشوم و فقط به خود اثر میپـــردازم و درباره روند شـــکلگیری آن، تشکیل هسته آغازین برای ترجمه و ویرایش و مراحل اجرایی و تولید نهایی نکاتی را متذکر میشوم. منتها فرصت را مغتنم میشمارم و دغدغـــهای علمـــی را مطـــرح میکنـــم که ســـالهای ســـال در ذهن و ضمیر مـــن بوده و گاهی هم آزاردهنده است. ■ شاخصهاییکترجمهخوب

ما ادعا میکنیم زبان فارســــی دومین زبان جهان اســــام اســــت که ادعایی است درست،

بجا، منطقی و تاریخی. حال اگر سؤال کنیم که نخستین زبان جهان اســــام کدام زبان است، قطعاً همه متفقالقولاند که زبان عربی است. با وجود پیوندهای ریشهدار، تاریخی و عمیقی که ما 1400 ســــال با این زبان داریم، متأسفانه، امروز خروجــــی این میراث به انــــدازه خروجی دیگر زبانهای زنده دنیا در ایران نیست.

درباره زبان کاســــیک صحبــــت نمیکنم. در مــــورد زبــــان معاصــــر صحبت میکنــــم. با مقایســــهای بیــــن فرآوردههای فکــــری، ادبی و فلسفی که ترجمهای است از زبانهای فرنگی انگلیسی، فرانســــه، اسپانیایی، آلمانی و بعضاً روســــی و آثــــاری کــــه از فرهنــــگ و زبــــا ِن عربی معاصر به فارســــی ترجمه شده، خواهیم دید که هم آثار در مقایسه با آنها اندک است و هم تعداد مترجمــــان توانا و قابل و مــــورد اعتماد کمشــــمار اســــت. به جرأت میتــــوان گفت که تعداد مترجمان قابل بــــه معنی دقیق و فنی کلمه از زبــــان عربی به زبان فارســــی به تعداد انگشتاندودستنمیرسد.

تأکید میکنـــم که مقوله مـــن زبان عربی معاصر است. حال با توجه به این محدودیت، با توجـــه به این چالـــش، پـــردازش چنین اثر ســـترگی در دوازده جلد به زبان فارسی امری اســـت بســـیار دشـــوار. معالوصـــف، به همت مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر و همکارانـــی که در این ســـالها یـــار و یاور این مؤسسه بودند و جســـتوجوها و تاشهایی که شـــد، چه در تهران و چه در شهرهای دیگر، مؤسســـه توانســـت مجموعهای را فراهم کند و این مجموعه کار ترجمـــه و ویرایش این اثر ســـترگ را به نحو مطلوب تولید کند و اما این مجموعه بهتنهایی خودش دانشـــنامه است. البته دانشنامه «گامبهگام با امام» تفاوت دارد با تعریفی که ما از دانشنامه به مفهوم علمی داریم. «گامبهگام با امام» شـــامل مقولههای متعددیاست:نامه،مصاحبه،گفتارسیاسی، گفتار عقیدتی، مقاله اندیشـــهبنیان، رهنمود تشـــکیاتی و شـــقوق مختلـــف فعالیتهای امام موســـی صدر که در ســـخنان و گفتارهای ایشـــان جلوهگر شده اســـت. هرکدام از اینها زبان خاص خـــودش را دارد؛ مفردات و دایره لغوی و واژگانی خودش را دارد؛ نثر خودش را اقتضا میکند؛ مفاهیم فکری، فقهی، فلسفی و سیاسی در هریک از اینها متجلی است و باید همه اینها رعایت شود؛ در نتیجه، بایستهها، ضرورتها و الزامات دیگـــری اقتضا میکند. نخســـتین چیزی که در این مجموعه الزم بود فراهم شود، یکدست کردن برابرهای فارسی برای اصطاحات سیاسی، اقتصادی، علمی،