«ناتور دشت» در عصر دیجیتال

نگاهی به رمان «رادیو سکوت» و هولدن کالفیلد دنیای مدرن

رمان «رادیو ســـکوت» اثر آلیس آزمن از آثاری اســـت که بهتازگی روانه بازار کتاب شـــده است و در قالب داســـتانی خالقانه به بررسی روابط انسانی در دنیای مجازی میپردازد.

ایـــن رمـــان از ســـوی منتقـــدان بهعنـــوان داســـتانی خوشســـاخت درباره روابط، کشف هویت، مصائب زندگیهای خانوادگی، نظام آموزشـــی و بســـیاری از مســـائل روز و جـــاری جوانان معرفی شـــده اســـت. برخی منتقدان قهرمـــان این رمـــان را با شـــخصیت «هولدن کالفیلـــد» در رمان «ناتور دشـــت» ســـالینجر مقایســـه میکنند که در عصر دیجیتال به ســـر میبرد.

این رمان داستان جوانی به اسم فرانسیس را روایـــت میکند که تنها و تنهـــا به فکر درس خواندن اســـت و هیچ مانعی را برای رســـیدن به این هدف در ســـر راه خود تحمل نمیکند. با این همه آشـــنایی او با اولد اما برای او نقطه عطفی است که باعث میشـــود او به معرفی شخصیت حقیقی خودش بپردازد.

آلیـــس آزمن نخســـتین کتابش را در ســـن هفـــده ســـالگی و با قـــراردادی بـــا هارپرکالینز منتشر کرد. او شـــش کتاب در کارنامهاش دارد و منتقـــدان او را از بهترین نویســـندگان جوان میداننـــد کـــه باید کارهایـــش را دنبـــال کرد و او را زیـــر نظـــر گرفـــت. دربـــاره نام ایـــن کتاب بحثها کم نبوده. برخی آن را به اصطالحات تخصصـــی دریانـــوردی نســـبت دادهانـــد. در نهایت، باید در نظر داشـــت که نام شخصیت اصلی داستان پادکســـت، رادیو است. او (مثل یک رادیوی واقعی) ســـخن میگوید، بیآنکه کسی پاسخش را بدهد (همانطور که در متن برخی پادکستهایش هم این را میخوانیم) و از همه مهمتـــر، رادیو حرف میزد تا کســـی صدایش را بشـــنود. کســـی کـــه مخاطب تمام فریادها و درخواســـتها و حتـــی غمنامههای اوســـت. رادیو هم حرف میزند و هم ســـاکت است: این چندالیگی در خط داستانی است که به این مجمو ِع متضاد، معنا میبخشد.

رمـــان «رادیو ســـکوت» بهصـــورت موازی چنـــد درونمایـــه اصلـــی را پیـــش میبـــرد: از جمله سیســـتم آموزشی رقابتی و ناسالم، این توهم که هر که دانشـــگاه نـــرود موفق نخواهد بـــود، اضطـــراب و فشـــار قبولی در دانشـــگاه، بیاعتمادبهنفســـی نوجوانانی که به هر دلیل بـــا اکثریـــت همســـنهای خـــود متفاوتاند، مســـأله نژاد و هویـــت نوجوانانی کـــه در کالف سردرگم و تحت فشار از هنجارهای اجتماعی با واقعی ِت خود گرفتار شـــدهاند و البته، نقش انکارناپذیـــر خانـــواده در ســـالمت روحی آنها و مســـیری که برای رســـیدن به موفقیت برای خودشـــان انتخـــاب میکننـــد. یکـــی از نقـــاط قـــوت این اثـــر، در نظر منتقد ادبـــی روزنامه و وبسایت گاردین، شخصیتهای کتاب است که گرچه یک قهرمان اصلی دارد (فرانسیس)، باقی شـــخصیتها نیز به همـــان اندازه قوی و ماندگارند. نویســـنده بهخوبی شخصیتهایی مثـــل آلِد لَســـت و مـــادر و خواهـــرش، دانیل دوســـت صمیمـــی آلِـــد و ِریـــن (نزدیکترین دوســـت فرانســـیس) را پرداختـــه و خواننده را با قصه نانوشـــته آنهـــا همراه میکند. ســـبک نوشـــتاری آلیس آزمن هم بهشـــدت واقعی و باورپذیر است. نویسنده برای نوشت ِن داستانی مدرن دســـت و پـــا نمیزند و آنچـــه از قلمش روان میشود، روایتی است از آدمهایی واقعی با درگیریهای واقعی در جهانی که حتی برای خوانندگان دیگر کشـــورها نیز آشنا و ملموس است. راوی اول شـــخص داستان باعث نشده قصه از نفس بیفتد و فرانسیس، توصیفهای پرطمطـــراق و پرجزئیـــاِت کســـلکننده بـــه خواننـــده تقدیم نمیکند. صدای او شـــنیدنی اســـت و گفتوگوهایش با باقی شخصیتها، بهدرســـتی و بســـته به هـــر شـــخصیت، ریتم متفاوتی به خود میگیرد.

در این روزها که صحبتهای بسیاری درباره نظامهای آموزشـــی بیمار در کشورهای جهان میشـــنویم، خواندن دغدغههای یک نوجوان که شاید پشت درهای دانشگاِه موردعالقهاش مانده، با وجود تمام تقالهایی که در سالهای ■ آلیس آزمن ■ ترجمه: ثمین نبیپور ■ نشر نون

پیشین تحصیل کرده، میتواند دریچهای باشد بـــه آنچه در ذهـــن پویا و در عین حال خســـته بچهها میگذرد. خوشـــبختانه کتـــاب در هیچ مرحلهای شعارزده و کلیشهای نمیشود. همه میدانیم نمـــره تنها یکی از عوامل ســـنجش تواناییها و استعدادهای دانشآموزان و حتی دانشـــجویان اســـت. شـــنیدهایم که در برخی کشـــورهای اســـکاندیناوی سالهاســـت بساط رقابت بر ســـر نمره برچیده شـــده. خواندهایم که چه بســـیار دانشآمـــوزان نابغـــهای که به خاطر عـــدم ورود به دانشـــگاههای تـــراز اول، دچار افســـردگی و بحرانهای روحی و هویتی شدهاند. رادیو سکوت صدای همین نوجوانانی است که با وجود استعدادهای چشمگیرشان، درس و مدرسه و نمره و دانشگاه نفسشان را بریده، تا آنجا که تصمیم میگیرند خودشـــان باشند و باقی ماجرا.

دو فصل اول «رادیو ســـکوت» شـــاید کمی پیچیده باشد، اما به میزان درست: همانقدر که خواننده را به کشـــف ماجرای این پادکست