چگونهرسانههایسنتیمغلوبواتساپوتلگرامشدند
شـــرایط در عرصـــه خبررســـانی تغییر کـــرده اســـت و مـــردم بجـــز روزنامه و تلویزیـــون، شـــبکههای اجتماعـــی از جملـــه فیسبـــوک و توئیتـــر را هـــم بهعنـــوان منبع خبری قابـــل اطمینان پذیرفتهانـــد و اخباری کـــه از این طریق دریافـــت میکنند را با اپلیکیشـــنهای پیامرســـان نظیـــر واتـــساپ و تلگرام به اشـــتراک میگذارند. ایـــن اتفاق در بســـیاری از نقـــاط جهـــان نظیـــر هند، چیـــن، برزیل، ونزوئال ...و باعث شـــده اســـت تعـــداد مخاطبـــان خبـــری در برنامههای موبایلی پیامرسان از تعداد مخاطبان رسانههای سنتی بیشتر شود تا صاحبان رســـانه مشـــکالت جدید را پیش روی خود ببینند. دانشـــگاه آکســـفورد به کمک مؤسســـه رویتـــرز بتازگـــی مطالعـــهای را بـــا عنوان «تحلیـــل وضعیت رســـانهها و پیامرســـانها» به انجام رســـاند و طی آن مشـــخص شـــد اگرچه در سالهای اخیر اخبار جعلی به سمت مخاطبان هجـــوم آوردهانـــد، ولـــی شـــبکههای جایگزیـــن نظیر واتساپ توانســـتهاند جای خـــود را بین مردم بـــاز کنند. این ابزارهـــا به مـــردم امـــکان میدهند در مـــورد خبر مـــورد نظر خـــود در فضای مجازی گفتوگو کننـــد و بدون هرگونه هزینـــه بهصـــورت لحظه بـــه لحظه در جریان همه اتفاقات قرار بگیرند. ■ رسانهای به وسعت اپلیکیشن بسیاری از صاحبان رســـانه به اهمیت اپلیکیشنهای پیامرســـان پی بردهاند و همین مســـأله باعث شـــده است این روزهـــا اکثـــر روزنامههـــا و خبرگزاریها یک کانال رسمی در واتساپ و تلگرام داشـــته باشـــند. مؤسســـه رویترز برای آنکـــه بتوانـــد عکسالعمل مـــردم در مقابل دنیای رسانه را بهتر تحلیل کند، بررســـی خود را روی 74 هزار مخاطب رسانهای در 37 کشـــور مختلف انجام داد و در پایان آن مشخص شد استفاده از ابزارهایـــی نظیر واتـــساپ، تلگرام، ویچت، وایبـــر ...و در مناطق مختلف جهان نســـبت به ســـال 2016 میالدی رشد 300 درصدی را تجربه کرده است و در بسیاری از کشورها تعداد مشترکان ابزارهای پیامرســـان از تعـــداد کاربران آنهـــا در پلتفرمهایـــی نظیـــر توئیتـــر و اینســـتاگرام هم بیشتر شـــده است. در این میان گفته شد برای برخی کشورها نظیر مالـــزی و ترکیه که سانســـورهای دولتـــی بـــرای انتشـــار اخبـــار در آنهـــا مشـــاهده میشـــود، اپلیکیشـــنهای پیامرسان با قابلیت رمزگذاری دادهها این فضـــا را فراهم کردهانـــد تا کاربران برای عرضه گســـترده اخبـــار مورد نظر خود احســـاس امنیت بیشـــتری داشته باشند. بررســـی جدیـــد نشـــان داد در حالـــی کـــه 42 درصـــد مـــردم در ســـال 2016 اخبار مـــورد نظر خـــود را از فیسبوک دریافـــت میکردند، این رقم هماکنون به 36 درصد رســـیده اســـت. در مقابل ســـه ســـال قبل 28 درصد مـــردم دنیا اپلیکیشنهای پیامرسان را منبع قابل انتشـــار اخبار میدانســـتند و هماکنون 63 درصـــد آنهـــا اپلیکیشـــنهای پیامرســـان را در قالب ابـــزار کاربردی و مطمئن رسانهای به کار میگیرند. «راســـموس کلیس نیلسون» مدیر این بررســـی توضیح داد رســـانههای سنتی و بـــزرگ بـــا یک مســـأله جدی بـــه نام «بحران جلب اعتمـــاد طوالنی مدت» مواجـــه شـــدهاند و در مقابـــل ابزارهای پیامرســـان با وجود انتشار اخبار جعلی کمتـــر ایـــن مشـــکل را گریبانگیـــر خود میبیننـــد. در کشـــورهایی که سانســـور اطالعاتـــی و فیلتـــر اخبـــار وجـــود دارد اعتمـــاد مردم به رســـانهها کمتر شـــده است و در عوض تکیه مردم به دریافت اخبار از طریق اپلیکیشن های پیامرسان افزایـــش یافتـــه اســـت. در بریتانیـــا که ادعای آزادی بیان دارد شرایط مشابهی پیش مـــیرود و بررســـی جدید نشـــان داده اســـت محبوبیت واتساپ در این منطقه با خبرگزاری رســـمی آن یعنی بیبیســـی برابـــری میکنـــد و روزنامه گاردین چـــاپ لندن هم خـــود را دچار مشکل مشابه میبیند. ■ پیامرسانهای جهانی محبوبیت اپلیکیشـــنهای پیامرســـان بســـرعت در حـــال افزایـــش اســـت و واتـــساپ بـــا بیـــش از یـــک میلیـــارد مشـــترک فعال، پرطرفدارتریـــن ابزار موبایلی در این حوزه محسوب میشود و کاربران آن روزانه بیش از 75 میلیارد پیام را بـــه یکدیگر ارســـال میکنند که نزدیک به نیمـــی از این پیامها را اخبار تشـــکیل میدهنـــد. براســـاس آخرین گزارشهای رسمی همچنین اعالم شد کاربران واتساپ هر 24 ســـاعت بیش از 2 میلیـــارد دقیقـــه تمـــاس صوتی و تصویری برقرار میکنند و نیم میلیارد نفر از کاربران این اپلیکیشـــن در بخش ویژه آن موســـوم به «استاتوس» اخبار و اطالعات مورد نظر خـــود را برای 24 ساعت بهصورت عمومی برای همگان ارائه میدهند. تلگـــرام ابـــزار محبـــوب دیگری اســـت کـــه در این زمینه مـــورد اســـتفاده قرار میگیرد و روزانه بیـــش از 200 میلیون کاربـــر جهانی از آن اســـتفاده میکنند. ایـــن افـــراد هـــر روز حـــدود 15 میلیارد پیـــام را بین هـــم رد و بـــدل میکنند و بـــا این توضیح گفته میشـــود هر کاربر تلگرام به طور میانگین روزی 150 پیام میفرستد. این ابزار موبایلی که از زمان تولـــد آن حدود شـــش ســـال میگذرد فضایی را برای مردم ایجاد کرده است که بیش از 60 درصد پیامهای رد و بدل شـــده در آن را اخبـــار و اطالعاتی از این دست تشکیل میدهند. این اپلیکیشنهای پیامرسان به قدری بیـــن مـــردم نفـــوذ کردهانـــد کـــه گفته میشود اواخر سال 2018 میالدی «ژایر بولسونارو» به کمک واتساپ توانست بـــر مســـند قـــدرت بنشـــیند و بهعنوان رئیس جمهوری بعدی برزیل معرفی شـــود. او بـــرای پیـــروزی در انتخابـــات میلیونهـــا دالر برای ارســـال پیامهای هدفمنـــد در اپلیکیشـــن واتـــساپ هزینه کرد و پیـــش از برگزاری دور دوم انتخابـــات مـــوج گســـتردهای مبنی بر پیروزی بولســـونارو در واتساپ منتشر شـــد و همین اتفاق نتیجه انتخابات را تغییـــر داد. اوایـــل ســـال 2019 میالدی نیـــز در ونزوئال شـــماری از فرماندهان ارتش با رهبری «خوان گوایدو» رئیس مجلس ملی و رهبر مخالفان با انتشار پیامهایـــی در واتساپ فراخوان مردم بـــه خیـــزش علیـــه دولـــت «نیکالس مادورو» را منتشر کردند و طولی نکشید که مخالفتهای مردم به کمک همین ابزار پیامرسان گسترش یافت تا رئیس جمهوری ونزوئال خود را در یک بحران کامالً جدی مشاهده کند. این اتفاقات نشـــان داد پیامرسانهای موبایلـــی تـــا چـــه انـــدازه بیـــن مردم محبـــوب شـــدهاند و در برخـــی مناطق جهـــان قـــدرت نفـــوذ آنهـــا حتـــی از رســـانههای قدیمی و سنتی هم بیشتر شده است.