دست از ناتوانمندسازی زنان سرپرست خانوار بردارید!
بررسی مشکالت زنان سرپرست خانوار در آستانه روز زن
در نــگاه مــردم زن سرپرســت خانوار به زنــی کــه همســرش فــوت شــده یــا از او جدا شــده باشــد گفتــه میشــود این در حالــی اســت کــه در جامعــه امــروز هــر زن یــا دختــری کــه وظیفه سرپرســتی و امرار معاش خانواده را برعهده داشــته باشــد، حتی اگــر پدر یا همســر او در قید حیــات باشــد، زن سرپرســت خانــوار اســت. کارشناســان معتقدنــد در ایــن حــوزه بایــد در دو ســطح کالن و خرد به مســائل و مشــکالت این افراد نگریسته شود. سطح کالن به مفهوم دولتمردان و نهادهــای بــزرگ دولتــی و خصوصی اســت که در تصمیم گیریهای حقوقی و اقتصادی نقش دارند و سطح خرد به عامه مردم گفته میشود. دیروز معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاســت جمهوری با اشاره به این که اکنون جمعیت زنان سرپرســت خانــوار کشــور حــدود 3.5 میلیــون نفر اســت، گفــت: ایــن افــراد تا چهار ســال آینده شــرایط بهتــری خواهند داشــت. در ایــن خصــوص ســتادی بــا حضــور دســتگاههای مرتبط که دارای نقشه راه هســتند، برای بررســی بیشــتر وضعیت زنان سرپرســت خانوار در این معاونت تشکیل شده است تا اقدامات الزم برای بهبود شرایط آنان انجام شود. ابتــکار افــزود: زنــان سرپرســت خانــوار دارای مشــکالت جــدی هســتند بــه همیــن دلیــل بایــد بــرای رفــع ایــن مشــکالت اقداماتی انجام داد چون اگر توانمندســازی ایــن بانوان انجام شــود، بهطور یقیــن در تحکیم بنیــان خانواده آنها تأثیرگذاری بیشتری دارد. ■ مرحمت فرموده ما را مس کنید نیــره توکلــی، فعــال حــوزه زنــان در گفتوگو با «ایران» در این باره میگوید: حکومــت، دولت و نهادهــای قانونگذار هرکــدام بــه نوعــی در زمینــه ایجــاد اشتغال و سیاست گذاریهای اقتصادی و حقوقــی و نظایــر آن تأثیــر مســتقیم دارنــد و تصمیــم گیرنده هســتند از این رو میتوان عمده مشکالت این حوزه را نگاه غلط دولتمردان دانســت. مشــکل اینجااســت کــه در گذشــته قانونگذاران نگاهــی آرمانــی داشــتند با ایــن دید که زن یــا دختر خانواده از حمایت خانواده برخوردار اســت و حتی پس از فوت پدر و مــادر تحــت حمایــت بــرادر و همســر خود قرار میگیرند. در نهایت کلیه حق و حقــوق و جایــگاه افــراد در این حیطه تعریف شده است در حالی که واقعیت چیز دیگری است. به گفته این فعال حقوق زنان، در ایران امروز با خانوادههای بسیاری مواجهیم کــه پدر و مادر در قید حیات هســتند اما از عهده بــرآورده کــردن نیازهای مادی دختــران خــود بر نمیآینــد؛ حتی دیگر این نگاه ســنتی وجود نــدارد که دختر تا ابد باید تحت سرپرســتی والدین باشــد و همــه هزینههــا بــه دوش آنهــا باشــد. بنابرایــن موکــول کــردن حــق و حقــوق دختران به خانواده یا همســر کار بســیار نادرستی است. توکلــی بــرای توانمنــد شــدن زنــان سرپرســت خانــوار معتقــد اســت که در ابتدا باید دســت از ناتوانمندسازی آنها برداریــم بــه قــول معــروف «مرحمت فرموده ما را مس کنید.» به گفتــه او، ناتوانمندســازی زنان یعنی تمامــی حق و حقوق آنها بــه پدر، برادر و همسر سپرده شود، این تفکر که دختر خانواده از هر لحاظ تأمین اســت اشتباه محــض اســت. در زمینــه ارث هم تفکر قدیمــی بدیــن گونه بود که بعــد از پدر، بــرادر مســئول خانــواده اســت و در این زمینــه هم قانــون به نفع مردان اســت، در حالی که هنگامی که زنی سرپرســت خانوار است، الزام قانونی برای برادر وی در خصوص کمک به او وجود ندارد. به چنین قوانینی تبعیضهای منفی گفته میشود که همگی در نهایت به ضرر زن
و بویژه زنی است که مسئولیت خانواده را برعهده دارد. این فعال حوزه زنان با اشاره به مشکالت زنان سرپرست خانوار در حوزه اشتغال میگویــد: در خصوص مشــاغل آزاد به عنوان مثال بخشنامههای دولتی مبنی بــر معرفی مدیــر مرد وجــود دارد و این امر برای زنان مشــکالت عدیدهای را به همراه داشته است. وجود چنین قوانین دســت و پاگیــری میتوانــد معضــالت اجتماعی فراوانی را نیز با خود به همراه داشــته باشــد از ایــن رو در ســطح کالن نهادهــای دولتــی باید خألهــای قانونی کــه موجب تبعیض منفی به ضرر زنان میشــود را از میان بردارنــد، در غیر این صورت مشکالت همچنان الینحل باقی خواهند ماند.
به گفتــه وی خوشــبختانه در ســالهای اخیر ســطح نگاهها نســبت به نیم قرن گذشــته بســیار متفــاوت شــده و تحرک زنــان و بویــژه زنــان سرپرســت خانواده در جامعه پذیرفته شــده اســت و امروز شاهدیم که حتی در سطح شهرستانها در مشــاغلی مانند خدمات رســتورانی، صنعتــی، تورلیــدری، گردشــگری و بســیاری مشــاغل دیگــر نگاههــای تبعیضآمیــز وجود نــدارد و ایــن بدان معناســت که بــه لحاظ فرهنگــی و نگاه جامعــه بــه زنــان سرپرســت خانــواده قدمهای بزرگی برداشتهایم. ■ انجمــن و خیریههــا، نوشــدارو بعد از مرگ سهراب کبــری احمـــــــــــــدی، مدیرعامــل یــک خیریه غیــر دولتی که حمایــت از زنان
سرپرســت خانــوار، گــروه هــدف اصلی این مؤسســه اســت با بیان ایــن که زنان سرپرســت خانــوار مشــکالت عدیدهای دارنــد بــه «ایــران» توضیــح میدهــد: یکی از بزرگترین مشــکالت این افراد که حتی از امرار معاش هم مهمتر اســت، نبود امنیت شــغلی است، عالوه بر این مسأله در حوزه مسکن، باال رفتن ساالنه ودیعــه و اجــاره مســکن نیــز مشــکلی اســت که همواره با وجود میــزان اندک دستمزد، وجود دارد. بــه گفته مدیر این NGO زن سرپرســت خانــواده بیشــتر وقت خــود را بیــرون از خانــه میگذرانــد بــه همیــن دلیــل نیز فرزندان این افراد با مشکالتی به مراتب بیشــتر از همســاالن خود دســت و پنجه نــرم میکننــد و قطعــاً هــم در معرض آسیبهای بیشتری نســبت به سایرین قــرار دارنــد، البتــه مشــکالت یــاد شــده بیشــتر درباره زنان سرپرســت خانواری است که زندگی نرمالی دارند. آن دسته از زنــان که زندگی عــادی ندارند و دچار اعتیــاد شــدهاند بــه مراتــب مشــکالتی چندیــن برابــر دارند تــا جایی کــه حتی برای ترک اعتیاد قادر به رفتن به کمپ نیســتند زیرا در بیشــتر موارد نمیدانند فرزندان خود را به چه کسی بسپارند. احمــدی در ادامــه بیــان میکنــد: متأســفانه انجمنهــا و خیریههــا در بســیاری مــوارد نوشــدارو بعــد از مرگ ســهراب هســتند و نمیتوانند در زمینه پیشــگیری کار خاصی انجام دهند، این دولتمــردان هســتند که باید مســئولیت پیشگیری را بر عهده بگیرند و بیتردید این امر در اولویت رسیدگی به مشکالت زنــان سرپرســت خانــوار قــرار دارد، زیرا اگــر زن در جامعــه آســیب ببینــد تنهــا یک خانواده آســیب نمیبیند بلکه کل جامعــه متضرر خواهد شــد. بــه خاطر داشته باشید زن در جامعه نقش مربی را به عهده دارد. احمــدی با گالیه از ســازمانهایی مانند تأمیــن اجتماعــی میگویــد: در جهــت ارتقای امنیت شغلی این دسته از زنان، تأمیــن اجتماعــی بایــد همکاریهــای بیشــتری داشــته باشــد. البتــه نهادهای خیریــه و NGO ها در زمینه مهارتهای زودبــازده و اشــتغالزایی نهایــت تالش خود را میکنند تا زنان سرپرست خانوار به لحاظ امــرار معاش بتوانند روی پای خود بایستند. جــای هیــچ شــکی نیســت کــه بــرای کاهش مشــکالت اقتصادی و اجتماعی زنــان سرپرســت خانــوار، دولتمــردان، سیاســتگذاران و تمامــی نهادهــای دولتــی و خصوصــی بایــد بــا یکدیگــر همکاریهــای تنگاتنــگ و بیوقفــهای داشــته باشــند تا بتوانیم شــاهد کاهش معضالت و نزدیک شــدن به ایده آلها باشیم.