وضع بازار دارو نگرانکننده نیست

سخنگوی سازمان غذا و دارو در گفت و گو با «ایران»:

تأمیــن دارو بهعنــوان یکــی از حیاتیتریــن کاالهــای مــورد نیاز مردم جامعه همــواره در رأس اقدامات کشــورهای جهــان قــرار دارد تــا جایــی که حتــی طبق قوانیــن بینالمللــی این کاالی حیاتــی در لیســت تحریمهــای کشــورها نمیگنجــد. امــا برخــاف همه قوانین بینالمللی و انسانی دولتمردان امریکایی، ماههاســت که در پس ژســت انساندوســتانه بــا تنــگ کــردن حلقــه تحریمهای ظالمانه، کشور ما را در تهیه دارو بــا مشــکات بســیاری مواجــه کرده است تا جایی که وزیر بهداشت به عنوان متولی بهداشــت و درمان جامعه تاش میکنــد از راههــای مختلف آســیبهای ناشــی از تحریم را در حوزه دارو و درمان کشــور بــه حداقــل برســاند. یکــی از این اقدامــات که در روزهای اخیر انجام شــد آرایش مناسب و جهادی جدید سازمان غــذا و دارو و تبدیــل آن بــه قرارگاهــی اســت که با فرماندهی وزیر بهداشت به مقابله با شــرایط پیچیده جدید، خواهد پرداخت.

از ایــنرو در خصوص اقدامات انجام شــده در ســازمان غــذا و دارو بــا دکتــر شهرام شعیبی سخنگوی این سازمان به گفتوگونشستهایم:

وزیر بهداشــت بارها تأکید کرده است که بهدنبال برقراری شفافیت کامل در وزارت بهداشــت اســت و تالش میکند وزارت بهداشــت و بویژه ســازمان غــذا و دارو را به پایگاهی تبدیل کند که هر شــخصی که به آن مراجعه کرد، اموراتش با ســهولت انجام شــود. در ســازمان غــذا و دارو برای دستیابی به این هدف چه اقداماتی انجام شده است؟

در دوره ریاســت دکتــر پیرصالحــی تاش بسیاری برای شفافسازی صورت گرفته اســت، بهعنوان مثال فرآیندهای مربــوط بــه ثبــت، تولیــد و واردات دارو و حتــی ســایر فرآوردههــا و محصــوالت ســامتمحور همواره در کمیسیونهای قانونی و کمیتههای فنی پس از رأیگیری تصویب میشوند. در هیچ یک از مراحل فرآیندهــای مذکور هیچ شــخصی حتی رئیس ســازمان غذا و دارو هم نمیتواند اعمــال نظــر کنــد و ایــن رأی شــخصی مســئوالن حاضــر در جلســات یعنــی عدهای از مسئوالن سازمان و بخشهای خصوصی و همچنین به فراخور موضوع عدهای از مســئوالن بخشهای مختلف وزارت بهداشــت اســت که سرنوشت هر پرونده را مشخص میکند. اما در گذشته هیچ یک از مراحــل این فرآیندها جایی ثبت و ضبط نمیشــد و این غیرشــفاف بودن جلســات موجبات نگرانــی وزیر را فراهــم کرده بود. از ایــنرو از زمان اعام نگرانی دکتــر نمکی، این جلســات ثبت و ضبط میشــود و به صورت شــنیداری، دیداری و همچنین مکتوب در فایلهای جداگانه نگهداری میشــود تا در صورت نیاز به مســتندات، بتوان براحتی به آنها دسترسی داشت. از مشــکالتی بگویید که وزیر بهداشــت را بر آن داشت تا از شیوه شورایی قرارگاهی بــرای اداره ســازمان غــذا و دارو اســتفاده کند؟

در حــال حاضــر در شــرایط جنــگ اقتصــادی قــرار گرفتهایــم بنابرایــن برای پیشگیری از بروز مشکات باید از اندیشــمندان در حوزه دارو و همچنین متخصصــان حــوزه اقتصــادی کمــک گرفــت. اعضــای شــورایی قرارگاهــی از همــکاران حــوزه اقتصــادی و مالــی وزارتخانــه و همچنیــن حــوزه نظارتــی انتخــاب شــدهاند تــا بتوانیــم به کمک یکدیگــر مشــکات اقتصــادی ناشــی از تحریــم را مدیریــت و رفــع و رجــوع کنیم.

همانطور که میدانید، میگویند غذا و دارو تحریم نیست اما عماً هر روزه در زمینه خرید دارو، مواد اولیه و محصوالت واسط با مشــکل مواجه هستیم. مشکل خرید از شــرکتهای خــاص تولید دارو و مواد اولیه که حل میشود در بحث نقل و انتقال پول دچار مشــکات میشــویم. تاش برای استفاده از راههای موازی هم باعث میشــود مواد اولیه و داروها دیرتر به دســتمان برسد. از سوی دیگر بهدلیل تحریمهــای ظالمانــه نمیتوانیــم برای واردات دارویــی که خریــداری کردهایم از خطوط ترابری استفاده کنیم و مجبوریم در نوبــت خطــوط هوایــی خاصــی کــه مشمول تحریم نیســتند قرار بگیریم که ایــن خــود بــه تأخیــر در رســیدن دارو به کشــور منجر میشــود. بنابراین در چنین شــرایطی تنها آرایش قرارگاهی با هدف تأمین بموقع داروها و دسترســی آســان و رضایتمندی بیشــتر بیمــاران میتواند راهگشا باشد. دکتــر پیرصالحــی در اســفند مــاه ســال گذشته اعالم کرد کمبود دارویی کشور به 20 قلم رســیده اســت. در حال حاضر در ■ ■ ■ چه وضعیتی هستیم آیا این عدد کاهش یافتــه اســت؟ و تا چــه زمانــی از ذخیره دارویی مناسب برخوردار هستیم؟

بــا مدیریــت مناســب و درســت هماکنون حدوداً کمتــر از 20 قلم کمبود دارویی داریم و کمبود داروهای اساســی بــه کمتــر از 10 قلــم رســیده اســت کــه ایــن آمــار نشــان میدهــد در وضعیــت خوبــی قرار گرفتهایــم. در حال حاضر به صراحت میتــوان گفت وضعیــت بازار دارویی کشور قابل قبول است. هرچند تا وضعیت مطلوب کمی فاصله است اما در شرایط خوب و قابل قبول قرار داریم.

در پاسخ به سؤالًدومتان باید بگویم کــه تا مهر ماه قطعــا دارو داریــم و تمام تاش ما بر این است که داروی مورد نیاز شــش ماه دوم سال را هم فراهم کنیم تا به هیچ وجه دچار مشکل نشویم. اگــر به اندازه کافــی دارو داریــم چرا گاهی برخــی داروهــا بخصــوص تعــدادی از داروهــای مربــوط بــه بیمــاران خــاص یا تعدادی از تجهیزات تشــخیصی درمانی ماننــد برخــی از کیتهای آزمایشــگاهی در یــک مقطــع زمانــی در کشــور کمیــاب میشود؟

درست است که این کمبود مقطعی اســت و بعــد از مدتــی رفع میشــود اما نگرانــی ناشــی از کمبــود ایــن داروهــا به ایجاد موجی از نگرانی و فشارهای روحی و روانی در جامعه منجر میشود. به گفته متخصصان استرس ناشی از کمبود دارو برای این بیماران به مراتب خطرناکتر از نبود دارو است. آیا نمیتوان بــه گونهای برنامهریزی کرد که با همین کمبودهــای مقطعی مواجه نشویم؟

کمبــود مقطعــی در مــورد داروهــای برخــی بیمــاران خــاص میتوانــد بــه جایگزینــی دارو مربــوط باشــد یعنــی شرکتی که داروی قدیمی را تولید میکرد دیگر آن را تولید نمیکند و داروی جدید وارد بــازار کــرده اســت. موضــوع ماندن برخــی داروهــا در گمــرک هــم میتواند مزیــد بــر علــت باشــد. امــا به طــور کلی میتــوان گفــت مســائل مربوط بــه نقل و انتقــاالت بانکــی، قوانیــن دســتوپا گیــر گمــرک، تعویــض دارو در برخــی شرکتهای تولیدکننده و واردکننده دارو، مشــکل در اســتفاده از خطــوط ترابــری همگــی باعث کمبــود مقطعــی دارو در بازار میشــود که خوشبختانه خیلی زود هم رفع میشــود. اما بــا وجود اینکه رفع این مشکات خیلی دست ما نیست اما در تاشــیم که این مشکات را رفع کنیم تا دسترسی به دارو برای بیماران به هیچ وجه مشکل نباشد. آیا همین قوانین گمرک است که باعث شــده در بازار با داروهایی مواجه شــویم که تاریخ مصرف کوتاهی دارند؟

میدانیــد کــه هــر روز برخــی شــایعات در خصــوص تغییــر تاریــخ مصــرف ایــن داروهــا هماننــد تغییــر تاریــخ مصــرف برخــی مــواد غذایــی بعــد از رســیدن بــه تاریــخ انقضا قوت میگیرد و نگرانیهای بســیاری را برای مصرفکنندگان دارو ایجاد کرده است. داروهــای محصــول نهایــی وارداتــی معمــوالً تاریــخ مصــرف یــک الی پنج سال دارند بنابراین این موضوع شامل این دسته از داروها نمی شود، اما برخی داروهای فوریتی کــه به علت کمبودها با تاریخ شش ماهه یا هشت ماهه وارد کشور میشــوند ممکن است چهار ماه در گمــرک بماننــد و در زمان ترخیص بیــش از دو ماه تاریخ مصرف نداشــته باشند. اما در مورد تغییر تاریخ مصرف ایــن داروها هم بایــد بگویم که صحت ندارد. اگر قرار شــود تاریخ مصرف دارو تمدید شــود بایــد آزمایشهای خاص خود را در شرکت تولیدکننده و اداره کل آزمایشــگاه کنترل غــذا و دارو بگذراند. اگر نتیجه قابــل قبول بود اجازه تمدید تاریــخ مصــرف بــرای مدتــی کوتــاه صادر میشــود که این به نــدرت اتفاق میافتد. موضوع تمدید تاریخ مصرف در مواد غذایی و آرایشی بهداشتی هم به همین گونه اســت و اگــر تولیدکننده یــا توزیعکننــده خودســرانه ایــن کار را انجام دهد تخلف است. معاونتهای بهداشــتی دانشــگاههای علوم پزشکی هم وظیفه رســیدگی به این تخلفات را برعهده دارند. افزایــش قیمــت دارو در ماههای گذشــته باعث بروز مشــکالتی برای بیماران شده حتــی تا جایــی که شــواهد و بررســیهای میدانــی نشــان میدهــد کــه برخــی بیماران به اســتفاده از داروهــای گیاهی و خوددرمانــی روی آوردهانــد. آیا ســازمان غذاوداروبرایجلوگیریازافزایشمجدد قیمتهــا برنامــهای دارد یــا بــا افزایــش مجــدد قیمــت دارو در ماههــای آینــده مواجهخواهیمبود؟

از آنجایــی کــه تهیــه مکملهــا بــا ارز دولتــی امکانپذیــر نیســت، در مــورد ایــن محصــوالت بــا افزایــش قیمــت 2 تــا 2.5 برابــری مواجــه شــدیم. امــا در بحــث دارو، افزایــش قیمــت تحت نظر کمیسیون قیمت و با توجه به مستندات شــرکتهای تولیدکننــده یــا واردکننــده صــورت میگیــرد و بایــد بگویــم قیمت خیلــی باال نرفته اســت. قیمت داروهای داخلی به طــور میانگین 40 تا 60 درصد افزایــش یافتــه اســت مثاً اســتامینوفن 340 تومــان بــوده و با افزایــش در حدود 700 تومــان به فروش میرســد یا قرص ســرماخوردگی 1000 تومانــی بــه قیمت 1700 تومــان در دســترس بیمــاران قرار میگیــرد، از ایــنرو در مجمــوع میتوان گفــت افزایــش قیمــت داروی داخلــی خیلی زیاد نیست. بــرای افزایــش مجــدد قیمــت دارو، برنامهایداریدیاخیر؟

مــی توان گفــت دارو هم مانند ســایر کاالهــا متأثر از شــرایط اقتصادی اســت. در پروســه تولیــد دارو از مــواد اولیه، آب، برق و سوخت استفاده میشود. افزایش قیمــت هــر یــک از مــوارد گفته شــده در افزایــش قیمــت دارو مؤثــر اســت. چون وضعیــت اقتصادی کشــور دائم در حال تغییــر اســت و قیمــت دارو هــم بــه آن وابســته اســت، ممکن اســت با افزایش مجدد قیمت دارو مواجه شویم. امــا دارو مســتقیماً بــا جــان انســانها و تأمیــن ســالمتی آنهــا در ارتباط اســت و افزایــش قیمــت دارو میتوانــد عواقب ناخوشــایندی به همراه داشــته باشد. فکر نمیکنید باید راهکاری درنظر گرفته شود کهبتواندازبروزمشکالتپیشگیریکند؟

الگــوی کشــورهای موفــق در زمینــه دارو نشــان میدهد که قیمت دارو بسیار باال اســت و دولت یارانــهای در مورد دارو پرداخت نمیکند، اما این بیمهها هستند کــه بیمــار را حمایــت میکننــد تــا دچار مشــکل نشــود. ایــن تفکری کان اســت کــه بایــد چند دســتگاه و چنــد وزارتخانه بــا همکاری یکدیگر به راهکاری درســت دست یابند، به این معنی که دارو قیمت باالیــی داشــته باشــد امــا مصرفکننــده تحــت حمایــت بیمه قــرار گیــرد و دچار مشــکل نشــود. اما در کشــور مــا بیمه ها حمایت مناســبی ندارنــد در حالی که در این چرخه که دولت، بیمهها و ســازمان غذا و دارو وجود دارند باید همه بخشها با هم هماهنگ شوند.

بهدلیــل تحریمهــای ظالمانــه نمیتوانیم بــرای واردات دارویی که خریداری کردهایم از خطوط ترابری استفاده کنیم و مجبوریــم در نوبــت خطوط هوایــی خاصی که مشــمول تحریم نیســتند قرار بگیریم کــه این خود به تأخیر در رســیدن دارو به کشــور منجر میشود. آرایــش قرارگاهــی بــا هــدف تأمیــن بموقــع داروها و دسترســی آســان و رضایتمندی بیشتر بیماران میتواند راهگشا باشد. بــا مدیریت مناســب و درســت هماکنون حــدوداً کمتر از 20 قلــم کمبود دارویی داریم و کمبود داروهای اساسی به کمتر از 10 قلم رسیده است که این آمار نشان میدهد در وضعیت خوبی قرار گرفتهایم.