بومدرجغرافیایادبیاتداستانی

هــر نــوع محصــول ادبــی اعــم از قصــه، رمان و شــعر که بــه گویش و لهجــهای غیــر از فارســی معیــار نگاشته شود، در زمره ادبیات بومی قرار میگیرد. این نوع ادبیات خود به ســه زیرشاخه تقســیم میشود؛ شــاخه اول محصــول ادبــیای کــه نگارنده تجربه زیسته در بوم را دارد و متن خود را با زبان یا گویش بومی مینگارد و مکان داســتان هم متعلق به اقلیمی غیر از شــهرهای بزرگ است. شــاخه دوم، ادبیاتی که نگارنده اهل بوم نیست اما به علت تجربهزیستی، در متن اصلی خود که به زبان معیار است گاهی از گویش و مختصات جغرافیایــی منطقــه اســتفاده میکنــد. شــاخه ســوم، نگارنــده نه اهل محل یا جغرافیای داســتان اســت و نه در آن زندگی کرده بلکه آنچه میداند غالباً از یافتههای متنی و تصویری از منطقه اســت و تنها ادعای نویسنده خواننــده را وادار بــر ایــن میکنــد کــه فرض را بــر بومی بــودن داســتان بگــذارد. اما در ادبیــات امروز و در نســل جدید نویســندگان جــای خالی ادبیات بومــی را بخوبی میتوان یافت. البته که تمام نویسندگان معاصر تهرانی یا بزرگشده کالنشهرها نیستند و تجربه زبان و گویشی جز فارســی معیــار را دارند؛ اما عدم اســتقبال مخاطب شــاید مهمترین علت مرگ ادبیات بومی باشــد. برای مخاطــب امروز که تمام جهد خود را برای بهره بردن از ادبیات غرب به کار بسته و دائم در حال مقایسه ادبیات داخلی بــا نمونه خارجی آن اســت، ادبیات بومی دیگر محلی از اعراب ندارد. گذشته از این فرهنگ قصهگویی که از بزرگترین بســترهای آمادهســازی ذهن مخاطب بــرای پذیــرش فضاهای غیرشــهری و آشــنایی با ســایر اقلیمهاســت از میان برداشته شده است. از سوی دیگر یکیازبهترینزمینههایادبیاتبومیمبارزاتطبقاتی و ادبیــات ضد فئودالی یا مواجهه با تمدن و مدرنیته در جوامع دور از مرکز بود که امروز با از میان برداشته شدن این مشکالت، پیرو آن نگارش مجدد این ادبیات چندان به ذائقه مخاطب خوش نمیآید. پیوند انسان معاصر بــا عنصــر طبیعت نیــز هــر روز بیشــتر از قبــل کمرنگ میشود و متأسفانه از سوی اهالی و مسئوالن و متولیان فرهنگ در ســایر ایاالت حتی اســتقبال و پاسداشــتی از ایــن نوع ادبیات صورت نمیگیرد. همه اینها نویســنده معاصــر را از قلــم زدن در این فضاها منصرف میکند. امــا از نمونههــای خوب ادبیات بومــی معاصر میتوان بــه رمــان «هــرس» نســیم مرعشــی و «خونمردگــی» الهام فالح، «خانواده جمعه» موسی بندری، «مارون» بلقیــس ســلیمانی و «بیوهکشــی» یوســف علیخانــی و «پنجاه درجه باالی صفر» علی چنگیزی و «قاراچوپان» مرتضی کربالیی لــو و «تاریکماه» منصــور علیمرادی اشاره کرد.