ازترجمهشاملودفاعنمیکنم

پرویز شهدی مترجم «شازده کوچولو» از جایگاه تثبیتشده این کتاب در ادبیات جهان میگوید

شــصت و پنــج ســال از وقتــی کــه «شــازده کوچولو» به همت محمد قاضی از سیارک »۶12ب« قــدم بــه کشــورمان گذاشــت و برایمــان از عشــق بــه گل رز مشــهورش و ســؤاالتی دربــاره انســانها گفــت میگذرد؛ ترجمــهای کــه بهانــهای شــد بــرای آن کــه بزرگانی همچون احمد شــاملو، ابوالحسن نجفیوبعدترهمعباسپژمانبهسراغش بروند. پرویز شــهدی هــم یکی از مترجمان این اثر است که تأکید دارد «شازده کوچولو» رابایدبارهاوبارهاخواندتاهرمرتبهبهنکات تازهای در خصوص آن پی برد.

پرویز شــهدی که این اثر را از فرانســه به فارســی برگردانــده شــش اثــر دیگــر آنتوان دوسنت اگزوپری را هم ترجمه کرده است. او دربــاره مهــم تریــن دلیــل تبدیل شــدن «شازدهکوچولو»بهاثریشاخصدرعرصه جهانی به «ایران» میگوید: «شازده کوچولو کتابیســت که به ظاهر برای بچهها نوشته شــده، با این حال همه ما و بــه ویژه آنهایی که در خصوص آن دســت به نقد و بررســی زدهاند میدانند که شازده کوچولو گروه سنی خاصیندارد.اینکتاببرخالفحجمکم، برخوردار از الیههای مختلفی است که باید بارها و بارها خوانده شــود تا موفق به کشف نکاتتازهایدربارهاشبشویم.»

«شازدهکوچولو»هفتادوششسالقبل در نیویورک منتشر شد و ما ایرانیها هم به همت قاضی با فاصلهای یازده ساله از نشر جهانی با شــازده کوچولولو آشــنا شــدیم. از میزان توجه جهانیان به این نوشته اگزوپری همیــن بس که بدانید تا به امروز به بیش از 300 زبان و گویش ترجمه شــده و همچنان ســالی حــدود یک میلیــون نســخه از آن در جهانبهفروشمیرسد.اماتوصیهشهدی به عالقهمندان شازده کوچولو این است که نه تنها خود کتاب را چندین مرتبه بخوانند بلکهبهسراغنتیجهبررسیهاییکهدیگران درباره این اثر انجام دادهاند هم بروند.

ایــن مترجــم ادبیــات فرانســه دربــاره جایگاهجهانیشازدهکوچولوادامهمیدهد: «شــازده کوچولو همچنان از پرفروشترین آثارجهانیاست؛آنچنانکهدومینجایگاه بعــد از انجیــل را از آن خــود کرده، درســت ماننــد دیــوان حافظ کــه در خانــه اغلب ما ایرانیان جایگاهی جدی بعــد از قرآن دارد. بــرای درک عمیقتر شــازده کوچولو تالش بــرای شــناخت اگزوپری هــم تأثیــر زیادی خواهــد داشــت.» مخاطبانــی کــه شــازده کوچولــو را خواندهاند و کنجکاوی بیشــتری دربــارهاش انجــام دادهانــد میداننــد کــه نویسندگیتنهاشغلاگزوپرینبود،اوتاقبل ازجنگجهانیدومبهعنوانخلبانتجاری موفق فعالیت داشت. بعد از شروع جنگ همبهنیرویهواییفرانسهپیوستوچندی بعــد در یــک پــرواز شناســایی ناپدید شــد؛ جسد او هیچگاه پیدا نشد با این حال ناپدید شــدنش را به پای مرگ او گذاشتند و دیری نگذشــت به قهرمانــی ملــی در زادگاه خود تبدیل شــد. شهدی درباره دیگر نوشتههای اگزوپــری میگویــد: «از شــازده کوچولــو کــه بگذریــم هیچ کــدام از دیگــر آثــار اگزوپری موفقبهکسبچنینجایگاهینشد،اغلب آثــار او غیرداســتانی و درنتیجه تجربیاتش نوشتهشدهاند،البتهغیرازپروازشبانهوپیک جنوب که به شیوه داستانی نوشته شدهاند. اگزوپــری در دیگر نوشــتههایش بــه ویژه در کتاب دژ به شدت غرق افکار درونی و سیال ذهن اســت. اغراق نیســت اگر بگویم برای ترجمــه دژ بیش از 9 مرتبــه آن را خواندم و بازنگریکردم.»

برای شناخت بیشتر اگزوپری بد نیست کــه نگاهی هم بــه کتــاب «ســنت اگزوپری مرد اندیشــه و عمل» نوشــته «لــوک اتان» به ترجمه ناصر موفقیان داشــته باشید. به گفتــه شــهدی این کتــاب اطالعــات خوبی درباره شــخصیت و زندگی او در اختیارمان میگذارد که البته نویســنده اش از دوســتان نزدیــک اگزوپری بوده اســت. با وجود همه پســتی و بلندی هایی که چندی ســت نشــر کشــورمان بــا آن مواجه شــده جالب اســت کــه بدانیــد آثاری همچــون شــازده کوچولو همچنــان مــورد توجه خوانندگان هســتند؛ یکی از مصداقهایش هم پنجاه و ســومین چاپــی ســت که بــه تازگی از نشــر نــگاه و به ترجمهزندهیادشاملومهمانکتابفروشیها شــده اســت. شــهدی درباره مترجمانی از جملهشاملوکهپیشازاودستبهبازگردان فارســی شــازده کوچولــو زده انــد، میگوید: «ترجمههــای محمدقاضــی و ابوالحســن نجفیازایناثرهمچنانازکارهایشاخص به شمار میآیند. با این حال من هم موافق نظر منتقدان درباره ترجمه شــاملو هستم چراکه او در ترجمههایش دست به دخل و تصرف بسیاری میزد. بهترین مصداق آن همترجمهاشازدنآرامنوشتهشولوخوف است که تفاوت بسیاری با اصل اثر دارد.» با وجود آنکه شــهدی هم معتقد به ضرورت جلوگیــری از بازترجمههای متعــدد از یک کتــاب اســت اما شــازده کوچولــو را از جمله استثناها میداند و میگوید: «شازده کوچولو در عرصه جهانی ادبیات یک استثناســت، اگزوپــری درایــن کتــاب بــا هنرمنــدی بــی ماننــدش نــکات بســیاری دربــاره انســان و روحیات او گفته، شــاید باورتان نشــود برای خود مــن که ترجمه اش کــردهام هر مرتبه مطالعه دوبــارهاش منجر به کشــف نکات تازهای میشود. او با ایجاز و اختصار عجیبی دســت به گنجاندن یک دنیا پیــام در قالب کتاب کم حجم زده است.»