ایران هوشمند؛ آینده روشن

انقالب صنعتی چهارم یا صنعت نســل (Industry 4.0) 4 ترکیبــی از فناوریهــای دنیــای فیزیکــی، دیجیتالــی و بیولوژیــک اســت کــه فرصتهــای جدیدی ایجاد کرده و سیســتمهای اقتصادی، اجتماعی و سیاســی دنیــا را تحــت تأثیــر قرار میدهــد. ایــن انقــالب بــه شــکل بنیادیــن و بــا بهرهگیــری از هــوش مصنوعــی ،(AI) بــزرگ دادههــا ،(Big Data) اینترنت اشــیا ،(IoT) اتوماســیون، رایانهها، روباتها، الگوریتمها و شبکههای ارتباطی، شــیوه تولید مدرن را تغییر میدهد و با اشــاعه فناوریهایــی کــه فاصلــه میــان ســپهرهای فیزیکــی، رایانشــی و زیســتی را کمرنــگ یــا حــذف میکننــد، کل نظــام تولید، مدیریت و حکمرانی را در هر صنعت و هر کشوری متحول میکند.

اقتصــاد دیجیتالــی (digital economy) در واقــع شــبکهای از فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی است که از پلتفرمهای صنعت نسل چهار بهره میگیرد و تا سال ،2022 منشأ 60 درصد از درآمد ناخالص ساالنه جهانی خواهــد بود. در ایــن اقتصاد بســیاری از محدودیتهای معمول پیشــین، مانند محدودیتهای مکانی، زمانی و حتی زبانی بهطور چشمگیری کاهش مییابد و میتواند بســیاری از قواعد و قوانین قراردادی بشر مانند مرزهای ژئوپلتیــک و قراردادهــای اجتماعــی را متحــول ســازد. اقتصاد دیجیتال حتی میتواند ماهیت و نقش بازیگران اصلی از دولتها گرفته تا شــهروندان و ســازمانها را به شکل بنیادین تغییر دهد و درکی متفاوت از امروز درباره ساختار (structure) و کارگزار (Agent) ایجاد کند.

درهم تنیدگی صنعت نسل چهار با اقتصاد دیجیتالی، پتانســیل رشــد درآمد جهانــی و بهبود کیفیت مــردم در اقصــی نقــاط جهــان را دارد. تکنولــوژی امــکان اســتفاده از محصــوالت و ســرویسهایی کــه موجــب بهــرهوری و راحتــی زندگــی روزمــره میشــوند را فراهــم میکنــد. هزینههــای حمــل و نقــل و جابهجایــی کاهــش مییابد، زنجیره لجستیک و عرضه جهانی پربازدهتر خواهد شد و هزینه تجارت کم میشــود، که تمــام اینها منجر به ایجاد بازارهــای جدیــد و رشــد اقتصادی میشــود. بــا این حال ایــن درهم تنیدگی میتواند به نابرابری بیشــتر و افزایش شــکاف شــمال و جنوب اینبار در قالب شــکاف دیجیتالی (digital divide) بســته بــه میــزان دسترســی ملتهــا و کشــورها به فناوری اطالعات و ارتباطات و اســتفاده از آن (ICT access) نیــز منجر شــود و بــر نابرابریهای قدیمی بیفزایــد. هرچند امــروزه برخی بــر این باورند که شــکاف دیجیتالــی بواســطه افزایــش دسترســی مــردم دنیــا بــه تلفنهای هوشــمند، دسترســی به اینترنت و غیره از بین رفتــه اســت و امروزه شــمار کســانی کــه به گوشــی همراه دسترسی دارند بیشتر از کسانی است که به آب آشامیدنی ســالم دسترســی دارند یا تعداد کاربران اینترنت از ســال 2005 تــا 2015 ســه برابر شــده و به رقــم 3.2 میلیارد نفر رســیده، اما باز میتوان از شــکاف دیجیتالی سطح دومی (second-level digital divide) نــام بــرد کــه مبتنــی بــر شــکاف بیــن کشــورها بــر اســاس مهارتهــای دیجیتال، دغدغههــای امنیتــی و انگیزه دیجیتالی شــدن اســت. در این شــکاف، تأثیر فناوری اطالعات و ارتباطات بر زندگی مردم متأثر از نابرابریهای نرم اســت تا دسترسی صرف فیزیکی ســخت به امکانات. بررســیها نشان میدهد که این نوع شکاف سطح دوم در حال افزایش است.

توجه به جبران چنین سطحی از نابرابری از یک سو و ضرورت بهرهمندی از فرصتهای جدید بهوجود آمده توســط ترکیب صنعت نســل چهار با اقتصاد دیجیتالی اســت کــه باعــث میشــود جمهــوری اســالمی ایــران با اســتفاده از ظرفیتهــای کالن و منحصربفــرد خــود در حــوزه فنــاوری اطالعــات و ارتباطــات، گامهــای جدی، دقیــق و محکم بردارد که ایران هوشــمند نقشــه راه این تحول انقالبی است.

ایــران از لحــاظ آمــوزش علــوم و مهندســی یکــی از کشــورهای پیــش روی منطقــه اســت و حضــور جوانــان تحصیلکرده ایرانی در دانشــگاهها و شرکتهای تراز اول جهان نشان از سطح تواناییهای علمی ما دارد. با توجه به تحوالت زیرساخت در سالهای اخیر و ایجاد دسترسی به اینترنت پر ســرعت و افزایش قابل توجه کاربران پهن بانــد، زمــان آن فــرا رســیده تا فراتر از توســعه شــبکه، به چگونگی بهرهبرداری و انواع خدماترسانی به مردم در راســتای بهبــود وضعیت اقتصادی و فضای کســب و کار و معیشــت پرداخته شــود. حال که توان و ظرفیت کشور ما در زیرساخت فضای مجازی به این درجه از پیشرفت رسیده و مفهوم کسب و کارهای اینترنتی جای خود را در اقتصاد ملی پیدا کرده است، الزم است تا جهتگیری خود را برای آینده کشور در این حوزه به روشنی ترسیم کنیم و ایران هوشمند ترجمان این ترسیم است.

ایران هوشمند ایرانی است بهرهمند از نیروی انسانی خالق که چالشها را فرصت بروز نوآوری میداند؛ ایران هوشمند یعنی کشوری که در آن توسعه اقتصاد دیجیتال برای حمایت از کســب و کارهــای نوپا به یک روال تبدیل شــده باشــد؛ ایران هوشــمند یعنی حکمرانی هوشمند، یعنــی مبــارزه با فســاد و ایجــاد ســازوکارهای شــفاف در خدمــات اداری و در دســترس بــودن انــواع خدمــات عمومــی در گوشــی همــراه هــر ایرانــی؛ ایــران هوشــمند یعنــی ایران متصــل به جهان اما مقاومســازی شــده در برابر ســلطه فناورانه؛ ایران هوشمند آینده روشن را برای نسل امروز و فردای خود به ارمغان میآورد، آیندهای که همین نسل خوشفکر جوان ایرانی خواهد ساخت. هدف از ایران هوشمند و طرحهای متعدد ذیل آن ایجاد ثروت از طریق اقتصاد دیجیتال اســت و اســتارتاپها بهعنوان فوتونهــای روشــنکننده اقتصــاد دیجیتال نقشــی مهم در این زمینه خواهند داشت. برنامه «ایران هوشمند» با رویکرد ارتقای جایگاه اقتصاد دیجیتال، موجب تسهیل اتصال بخش خصوصی کشــور به اقتصاد جهانی و رونق همکاریهــای منطقــهای شــده و میتواند باطل الســحر تحریمهای یکجانبه و پروژه منزویسازی ایران باشد.

آینــده روشــن در گــرو ایــران هوشــمند اســت و یکی از مهمتریــن راهبردهــای وزارت ارتباطــات و فنــاوری اطالعــات در دوره فعلــی تقویــت اقتصــاد دیجیتــال و حمایت از کسب و کارهای نوپاست که در نهایت منجر به کارآفرینی در این حوزه میشود.