مبادله یا معامله زندانیان

سریال گاندو با تهدیدهای تهیه کننده به پایان رسید

«هواپیمایــی حــاوی 1.7 میلیــارد دالر در بانــد فــرودگاه نشســت و خبرنــگار بازداشــتی آمریکایــی تحویــل ســفیر سوئیس شــد و به کشــورش بازگشت.» ایــن پایــان ســریال ۰3 قســمتی گانــدو بود. اگرچه قســمت پایانی این سریال، همچــون قســمت ۹2 آن تنــه بــه تنــه وزارت خارجــه نزد اما بــاز هم آمیزهای از اغــراق و قهرمانپــروری در مورد یک نهاد خاص بود.

در قســمت آخــر اگرچه بــه صورت مستقیم اســتیصال وزارت امور خارجه نمایــش داده نشــد اما هــدف؛ قهرمان نشان دادن افرادی بود که با اکراه حاضر بــه انجام ایــن مبادلــه در اوج مذاکرات هســتهای ایــران شــدند. در ابتــدای این قسمت اگرچه داریوش فرهنگ بازیگر نقــش عبــدی در پاســخ به کارشــناس پرونده مایکلهاشــمیان مبنی بر اینکه «در قبــال چــه چیزی این تبــادل اتفاق میافتد»، از آزادی چند شهروند بیگناه ایرانــی در زندانهــای امریکا هم گفت امــا تــا پایــان ماجــرا آنچــه مطرح شــد و انــگار خیلــی هــم نتوانســت رضایت مأموران امنیتی را جلــب کند، دریافت پــول بلوکــه شــده از امریکا بــود. اتفاقی کــه در حقیقــت مبادلــه زندانیــان را به معامله تعبیر میکند دقیقاً شبیه آنچه دونالد ترامپ رئیــس جمهوری امریکا مد نظر دارد. او مهرماه سال گذشته در انتقاد به سیاستهای رئیس جمهوری ســابق این کشــور گفته بــود: «آنهــا 1.8 میلیــارد دالر بــرای [آزادی] گروگانهــا دادنــد. میتوانیــد تصــورش را بکنید؟ مــا گروگانهایمــان را از کــره شــمالی برگرداندیــم.» در حقیقت تقلیل دادن یا خاصه کردن موضوع تبادل زندانیان یا آزادی جیســون رضائیــان به موضوع برگشت پولهای ایرانی این ادعای این خبرنــگار امریکایــی را بــه ذهــن متبادر میکند که پــس از آزادی از دولت ایران شــکایت کــرده و مدعی شــده کــه ایران وی را برای تأثیرگذاری بر روند مذاکرات و اخــاذی بازداشــت کرده اســت. گاندو البته پیش از این هم در ماجرای انفجار در ســایت موشــکی بیدگنه که منجر به شــهادت ســردار حســن تهرانی مقدم شــد نیز ادعای ایهود باراک از مقامات اســرائیلی مبنی بر نفوذ عواملی در این مرکز را روایت کرده بود. ■ ماجرای007.1میلیارددالرچهبود؟

اما ماجرای بازگشت پولهای ایرانی از امریکا چه بود؟ دونالد ترامپ رئیس جمهــوری امریــکا بــا انتقــاد از دولــت اوباما در این باره گفته بود: «دولت قبل (بــاراک اوبامــا) بــه ایــران ۰۵1 میلیارد دالر پــول داد؛ از آن هــم احمقانهتــر، 1.8 میلیــارد دالر پــول نقــد دادند! پول نقــد! پــول نقــد! هواپیماهای پــر از پول نقــد!» منظور رئیس جمهــوری امریکا از هواپیماهــای پــر از پــول نقــد، همان چیــزی اســت کــه در قســمت پایانــی ســریال گاندو دیده شد. این مبلغ که در اصل 1.7 میلیارد دالر بــوده (و در پایان ســریال گاندو هم به آن اشــاره شــد) در زمانمحمدرضاشاهپهلویبرایخرید تســلیحات به امریکا پرداخت شده بود اما با پیــروزی انقاب اســامی، نه تنها امریکاییهــا بــه تعهــدات خــود عمل نکردند بلکه حاضر به بازپرداخت پول ایــن معامله فســخ شــده به ایــران هم نشدند.

خبرگزاری فارس در گزارشی در این باره نوشــته اســت: ایران و امریکا ســال 7۵31، در بحبوحــه تحــوالت انقــاب اســامی توافــق کــرده بودنــد تمامــی پرداختهــای مربــوط بــه قراردادهای تسلیحاتی فیمابین را متوقف و بسیاری از خریدهــای باقیمانــده را لغــو کننــد. در ایــن توافــق همچنین مقر شــده بود وجــه هزینهنشــده مربــوط بــه برنامــه فروشهــای نظامــی خارجــی امریــکا در یــک حســاب بانکی که ســود بــه آن تعلــق میگیرد قــرار داده شــود. دولت «جیمی کارتر»، رئیس جمهوری وقت امریــکا در همــان ســال پس از تســخیر النه جاسوسی توســط دانشجویان پیرو خط امام (ره) تمامی داراییهای ایران در امریکا را مســدود کرد. ایران در ســال 1۹82 شکایتی را علیه امریکا در ارتباط با وجه امانی مربوط به برنامه فروشهای نظامــی خارجــی امریکا در یــک دادگاه بینالمللیمطرحکردتامناقشاتمالی و بازرگانی ســردرگم میــان دو طرف در ارتباط با قراردادهای خرید ساح حل و فصل شود. بخشی از بدهیهای دولت امریکا بــه ایران بابت لغو یــک قرارداد تسلیحاتی ایران از امریکا در دهه ۰7۹1 بــود کــه مبلــغ اصلــی آن ۰۰4 میلیــون دالر بــود. دولــت امریــکا پــس از حدود 37 ســال از گذشــت ایــن پرونــده مالی ســال ۶1۰2 موافقت کرده بــود که اصل این پول به همراه ســود بانکــی آن را که جمعاً حدود یک میلیارد و ۰۰7 میلیون دالر برآورد شــده بود، به ایران پرداخت کند. اخیراًجان کری، وزیر خارجه سابق امریکا در فصل هجدهم کتاب خود که به موضوع ایران و مذاکرات با این کشور اختصــاص دارد، درباره پرداخت مبلغ 1.7 میلیــارد دالر به ایــران توضیح داده و تصریــح کرده در صورتی که این مبلغ به ایران پرداخت نمیشــد، ممکن بود واشــنگتن بــه پرداخت ۰1 میلیــارد دالر محکومشود. ■ آزادی7زندانیایرانیدرامریکا

بــه هــر روی جیســون رضائیــان 26 دی مــاه 4۹ در جریــان تبــادل زندانیان بــه همــراه میرزایــی حکمتی و ســعید عابدینــی، دیگــر زندانیــان امریکایــی در ایــران آزاد و راهــی امریــکا شــدند. نصــرتاهلل خســروی رودســری، چهار شــهروندان امریکایــی ایرانیتبــار البته ترجیــح داد بعــد از آزادی در ایــران بماند. نکتــهای که در ســریال جام جم چنــدان بــه آن پرداختــه نشــده، آزادی ایرانیهــای زندانی در امریکا بود یعنی طــرف دیگر این تبادل. به گزارش ایرنا، 26 دی ماه ســال 4۹ یعنی همان روزی کــه دادســتان تهــران از آزادی زندانیان امریکایــی خبر داد، یک منبــع آگاه هم به رسانهها توضیح داد که هفت ایرانی کــه در بند زندانهای امریکا بودند، آزاد خواهند شــد و براســاس این مبادله، 14 نفر از ایرانیانی که به درخواست پلیس امریکاتحتتعقیباینترپلقراردارند، دیگــر تحت تعقیب نخواهنــد بود. این منبــع آگاه، اســامی زندانیان آزادشــده ایرانــی از ســوی امریــکا را نــادر مدانلو، بهــرام مکانیک، خســرو افقهــی، آرش قهرمان، تورج فریدی، نیما گلســتانه و علی صابونچی اعام کرد. ■ قهرمانسازیبهچهقیمتی

بــا بیاهمیــت نشــان دادن آزادی زندانیــان ایرانی در امریکا، نشــان دادن چهــرهای قهرمــان از یک نهــاد امنیتی خاص نیز از مهمترین ایرادات قسمت پایانی گاندو بود. هرچند بارها از ســوی مقامات و مســئوالن کشــور اعام شــده که این اقدامات انجام شــده در راستای مصوبــات شــورای عالــی امنیــت ملی ایــران و مصالــح کلــی نظــام بــوده امــا باز هم دســت انــدرکاران ســریال گاندو تمایلی برای نشــان دادن چنین هدفی ندارنــد. اتفاقــی کــه بــار دیگــر صــدای مشــاور رئیــس جمهــوری را در آورد و حسامالدین آشنا که از پایان قسمت ۹2 این ســریال در توئیتر مشغول اعتراض و پاســخگویی به طرفداران گاندو است بــا پایان یافتن آن هم از قهرمانســازی عــدهای و منفعــل نشــان دادن تعــداد دیگــری از نهادهــا انتقاد کــرد. او گفت: «ســریال ضدجاسوســی وقتــی ملــی تلقی میشــود که جایگاه نقش دیدگاه و ماحظــات نهادهایی چــون، رهبری، شــورای عالــی امنیــت ملــی، ریاســت جمهــوری، ســپاه، وزارت اطاعــات و وزارت امــور خارجه به صورتی درســت و متوازن در تولید آن لحاظ شــده باشد نه اینکه عدهای را قهرمــان و دیگران را منفعل نشان دهد.» این درست همان چیزی اســت کــه به وضــوح در ســریال گاندو میشد دید. ■ درانتظارگاندوی2

بــا تمــام انتقاداتــی کــه در این چند روز علیه گاندو مطرح شــد، ســازندگان ایــن ســریال نــه فقــط در موضــع دفاع از خــود هســتند بلکــه گاهی دســت به تهدیــد منتقدان هــم میزنند. مجتبی امینــی، تهیهکننــده ایــن ســریال دیروز خبر از ســاختن سری دوم ســریال داد و در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان تهدیــد کــرد: «افــرادی کــه بــه گانــدو 1 حساس بودند، عملکردشان را اصاح کنند تا سوژه گاندو 2 نباشند.»