نقش رسانهها در بحران
آیا در کشور بحران داریم؟ نقش و سهم رسانهها و مسئوالن در مدیریت بحران چقدر است؟ آیا میتوان بدون دخالت رســـانه بحران را مدیریـــت کرد؟ در این مبحث نظریه CNN مطرح میشود. در این نظریه این پرســـش مطرح میشود کـــه آیـــا رســـانهها روی سیاســـتمداران تأثیر میگذارند یـــا برعکس؟ در نظریه تقابـــل سیاســـت و رســـانه، رابینســـون میگویـــد: خبرنـــگاران و رســـانهها در چه شـــرایطی میتوانند بر کنشـــگران بویژه سیاسیون اثرگذار باشـــند و در چه شـــرایطی نمیتوانند. بهعنوان نمونه تونلی قرار اســـت در شهری بزرگ ساخته شـــود. رسانهها میتوانند بـــا هدفگذاریهای خاص خود ســـاخت آن را متوقف کنند یا بهعنوان مثال در تعیین و تغییر قیمت بنزین حتی اگر دولت هم پیشبینی کرده باشـــد و نرخ جدید را تعیین کرده باشـــد باز هم رســـانهها میتواننـــد در انجام پذیرفتـــن یا نپذیرفتن آن کامالً تأثیرگذار باشـــند. در بحرانهای مختلف هم همین اتفاق میافتد. چنانچه مســـئوالن و دولت نتوانند به تصمیم واحدی در برخورد با بحران برسند و در تردید باشند، رسانهها میتوانند با اثرگذاری خود تردیدها را به یقین تبدیل کنند.
رســـانههای خبـــری تلویزیونی 24 ســـاعته دنیا کـــه اولین آن CNN بـــوده، میگوینـــد: شـــبکههای خبـــری 24 ســـاعته بینالمللی سه نقش عمده دارند: نقش برجسته ساز نقش شتاب ساز نقش بازدارنده در حال حاضر رســـانهها با نقش برجستهسازی میتوانند سبب ایجاد شتاب در تصمیم گیریهای مسئوالن در بحران شـــوند. در ایران نظریه تأثیر فضای مجازی وجود دارد که هر سه نقش فوق را بر عهده دارد.
به یاد داشـــته باشـــیم که متولـــی بحران نباید خـــود را در مقابـــل فضای مجازی قـــرار دهد زیرا اگر قرار باشـــد مبحثی اطالعرســـانی شـــود باید در کنـــار صدا و ســـیما و مطبوعات، رســـانههای مجـــازی هم در جلســـات مختلف شـــرکت داده شـــوند. نمونه بارز یکی از نقشهای برجسته ساز و بازدارنده فضای مجـــازی در وقایع اجتماعی، برخورد با آقای دوربینی بـــود یا درگیـــری دســـتفروش زن با مأمـــوران شـــهرداری. در حوادث ســـیل اخیر هم ورود مسئوالن با کفش به چادر زلزله زدههـــا را میتوانیـــم مثـــال بزنیم. هـــر کدام از ایـــن اتفاقات بـــا ورود فضای مجـــازی در انتشـــار اخبار اصالح شـــدند و با بازتابهای مختلف ســـبب تغییر در واکنشها شدند، این در حالی اســـت که چنانچه فضای مجازی در آنها ورود نمیکرد شـــاهد تحوالت مثبت در نـــوع برخوردها نبودیم. مســـئوالن امـــر در بحرانها باید فضای مجازی را بهعنوان یک واقعیت عینـــی بپذیرند و آن را در مشـــارکتهای مردمی در پیشـــبرد امـــور مؤثر بدانند. حال این ســـؤال پیش میآیـــد که واقعاً در کشور ما به چه میزان از این ظرفیت استفاده میشود؟ ■ خبرنگار در بحران
در شرایط بحران از مهمترین اهرمهای مؤثر، خبرنگاران هســـتند. خبرنـــگار میتوانـــد در شـــرایط بحرانـــی بـــه مردم آرامش دهد و یاد بگیرد آســـتانه تحمل خود را در مواجهه با نامالیمات باال ببرد. مردم حق دارند از اخبار مطلع شـــوند و بههمان نســـبت هم حق دارند کـــه در آرامش روحی و روانی باشـــند. در این میان خبرنگار موظف اســـت این دو فاکتور را باهـــم باالنس کند. آنچـــه اهمیت باالیی دارد این اســـت که توجه به حفظ امنیت ملی کشور در شرایط بحران را نیز نباید از یـــاد ببریم. در این خصوص هم الزم اســـت، خبرنگاران با کمک دستگاههای امدادرســـان بتوانند بدون تحریک مردم در کنار مردم بوده و اخبار را بدرستی انتشار دهند.