پیامهای سفر ظریف به اروپا بعد از تحریم امریکا

این سه کشور از زمانی کــه آقــای ترامــپ روی کار آمــده اســت، هیــچ گونــه ارتبــاط و رفت وآمــد جدی با ایــاالت متحــده نداشــتهاند و مقامهــای ارشــد امریکایی هم به این کشــورها ســفر نکردهاند. کاخ ســفید بعد از تحریم آقای ظریــف بویــژه بــر اروپاییهــا فشــار وارد میکنــد کــه ایــن تحریــم را رعایــت کنند طبیعتــاً این کشــورها بــا اســتقبال از وزیر خارجــه ایران نشــان دادنــد از دســتورات امریــکا تبعیــت نمیکنند که خــود اقدام سیاسیمهمیاست. کشــورهای حوزه «نوردیک» بویژه در یک ســال گذشــته که جدال دیپلماتیک میان ایــران و امریــکا به بیشــترین ســطح خود رســیده اســت، اقدام مؤثری در مواجهه با امریکاازخودنشاندادهاند؟

این کشورها در ماجرای فجیره امارات که یک کشــتی نــروژی مورد اصابــت قرار گرفت و هنوز هم مشــخص نشــده است که این کشــتی از ســوی چه کشــوری مورد حمله قرار گرفت، تالش کردند مواضعی هم راستایامریکانداشتهباشند.

ایــن ســه کشــور جــزو قــدرت هــای دریایی اروپا به شــمار میآینــد، نروژ یکی از بزرگتریــن ناوگانهــای تجــاری را دارد، ســوئد و فنالنــد و دانمارک هــم از قدرت دریایی خوبی بهرهمند هستند. دانمارک هم همینطور اســت یک نیــروی تجاری بسیار قدیمی دارد که از زمان وایکینگها دریانــوردی میکردنــد. امریــکا بعــد از جدالهایی که بر ســر نفتکشهــای ایران و انگلیــس بــه وجود آمــد از این دســته از کشــورها خواســت به ائتالف بین المللی این کشــور در خلیج فارس برای اسکورت کشــتی هایشــان بپیوندند اما تــا جایی که میدانــم نه نروژ و نه ســوئد و فنالند هنوز درخواست امریکا را اجابت نکردهاند.

این کشــورها بعــد از مخالفت ســفت و ســخت بــا خــروج امریــکا از برجــام کــه بهصــورت علنی مطرح شــد، رفت و آمد خــود بــا تیــم ترامــپ و کاخ ســفید را بــه حداقل رساندهاند. این روزها آقای پمپئو، بولتون، وزیر خزانهداری و برایان هوک به طــور دائم به اروپا ســفر و تالش میکنند، کشورهای اروپایی را تحت فشار قرار دهند که یا با ایران کار نکنند یا درباره اینستکس فعال نباشــند اما شــاهدیم که دست کم برخی کشــورها مانند انگلیس این فضا را برای مقامهــای امریکایی فراهم کردهاند امــا کشــورهای نوردیــک منتظرنــد تیــم دولت کاخ سفید تغییر کند. ضمن اینکه این کشورها بهترین موضعگیری را درباره مســائل خاورمیانــه بویــژه درباره مســأله فلسطین داشتهاند. نروژیها و سوئدیها با انتقــاد از عملکــرد رژیم صهیونیســتی تــالش کردند مســأله را آرام کنند و بعضاً بهصــورت مداوم یــا موردی به ســرزمین هــای فلســطین از جملــه غــزه کمــک میکنند.

لذا این کشورها مدیریت خاصی دارند کــه این مدیریت خاص به سیاســت های خاورمیانهاینزدیکتراست.ایندرحالی است که بعضی از کشورهای اروپایی مانند کشــورهای حــوزه اروپــای شــرقی اطاعت بیشــتری از امریــکا دارند و سیاســت های آن را دنبــال میکننــد؛ بهعنــوان مثــال اگــر بخواهیم لهســتان امــروزی را بــا نروژ امــروزی یا لهســتان امروزی را بــا فنالند و ســوئد امروزی مقایسه کنیم تفاوت بسیار زیــادی در رویکــرد سیاســت خارجی این کشــورها وجود دارد. لهســتان و کشورهای بالتیک که همســایه ســوئد هم هستند از امریکا اطاعت میکنند و سیاست های او را پیش میبرند اما کشــورهای نوردیک از نوعیاستقاللعملبهرهمندهستند. ظرفیــت اقتصــادی ایــن کشــورها بــرای ثمربخشــی مناســبات دوجانبه بــا در نظر گرفتنچهمؤلفههاییتعریفمیشود؟

ایــن کشــورها از منظــر اقتصــادی مدیریتــی را موســوم بــه مدیریــت اســکاندیناوی بــه وجــود آوردهانــد. ما دو نــوع مدیریــت اقتصــادی داریــم؛ یکــی مدیریت اســکاندیناوی اســت که در واقع اجازه نمیدهد شــکاف زیــادی بین فقیر و غنی ایجاد شــود و هر موقــع امکان بروز شکاف باشد، این کشورها با وضع قوانینی جهت افزایش مالیات سعی میکنند این شکاف را از بین ببرند. نوع دیگر مدیریت اقتصــادی امریکایی بهنــام اقتصــاد آزاد اســت که فضــا کامالً باز اســت و افرادی با ثروتهــای هنگفتــی پولــدار هســتند و در نقطــه مقابل آنهــا شــمار زیــادی از افراد هــم در فقــر بــه ســر میبرند. کشــورهای حــوزه اســکاندیناوی مدیریــت اقتصادی خــاص خودشــان را دارند و بــا بهرهگیری از آن توانســتند از نظر تکنولوژیکی بســیار موفــق عمــل کننــد. فقــر در این کشــورها بسیار کمرنگ اســت، مهاجرپذیریشان بســیار باال اســت ضمن اینکــه راحتتر از سایر کشــورهای غربی این تکنولوژی را به کشورهایدیگرمنتقلمیکنند. در چــه بخشهایــی ورود جــدی در بــازار اقتصادیایرانداشتهاند؟

نروژیها در بخش نفت و گاز ما بسیار خــوب عمل کردنــد اما متأســفانه بعد از تحریمهــا مجبور شــدند صحنــه را خالی کنند. آنها بخشها و فازهایی از عســلویه را ایجــاد کردند و در منطقــه ایالم زنگوله چاه های نفتی را استخراج کردند که بعد از تحریم دوباره این دریچهها بســته شــد. کار تکنولوژیکی این کشــورها بسیار سطح باالســت و دست بســته عمل نمیکنند و سعی میکنند دانش خود را به طور کامل در اختیار کشور محل ســرمایهگذاری قرار دهند. این کشــورها بر اســاس قوانینی که دارنــد و در قانــون اساسیشــان نیــز آمده اســت، وقتی در کشــورهای دیگر از جمله ایــران کارهــای توســعهای چــه در ســطح زیاد و چه کم انجــام میدهند، به محیط زیســت هــم میپردازنــد؛ بهعنــوان مثال وقتی نروژیها در غرب ایران در استخراج نفــت و تولیــد فرآوردههــای نفتــی کمک میکردنــد، به بخش محیط زیســت هم میپرداختنــد. ســوئدیها هــم از منظــر تکنولوژیکی مانند صنعت ماشینسازی ...و بســیار پیشــرفت کردهاند. فنالندیها هــم در بخشهــای هــوش مصنوعــی پیشرفتهای زیادی داشتند در واقع یکی از موارد صادراتی آنها صادرات تکنولوژی اســت و ایــن را هــم در اختیــار کشــورهای دیگر میگذارند و سختگیری کشورهای دیگر را ندارند و انتقال تکنولوژی میکنند. ایــران در ایــن زمینههــا با ســوئد و فنالند همکاریهای پررونقی داشته است که به انتقــال تکنولــوژی این کشــورها انجامیده اســت. بــا این حــال مــا بایــد قراردادهای بیشــتری منعقد کنیم و توجه بیشتری به ایــن وجــه از رابطه با این کشــورها داشــته باشــیم تا راحتتر بتوانیم این تکنولوژی برتر را به دست آوریم. برخی سفرهای آقای ظریف به اروپا و دیدار و رایزنی بــا مقامهــای اروپایی را بواســطه ناکامــی در رونــد اجــرای برجــام کــم بهره توصیف میکنند... پاســخ شما به این ادعا چیست؟

ســفرهای دیپلماتیــک بــا چنــد وجه سیاســی، اقتصــادی و فرهنگــی انجــام میشود. طبیعی است رویکرد اقتصادی ما در شــرایط کنونی بهدلیل تحریمهای امریکا با این کشــورها در ســطح مطلوبی نیســت. آنهــا کشــورهای قانونمــداری هســتند کــه همگــی ســرمایه گذاریهای کالنــی در امریــکا انجــام داده انــد؛ مثــالً نروژ بیشــترین ســرمایهگذاری در تولید و استخراج نفت را در تگزاس و دیگر نقاط امریکا داشته است.

بنابرایــن در چنین شــرایطی طبیعتاً شــرکت اســتات اویل نمیتواند بــه ایران بیایــد و کار کنــد. بســیاری از شــرکتهای متعلــق بــه ایــن کشــورها در زمــان تحریمهــای اولیــه در دوره اوبامــا مجبور شــدند بیــرون برونــد دوبــاره که فضــا باز شــد نروژ از جملــه اولین کشــورهایی بود که برگشــت بنابراین وقتــی آقای ظریف ســفر میکنــد نبایــد انتظــار داشــت االن قراردادهای مختلفی با این کشورها بسته شــود مگر اینکــه کارهــای کوچــک مانند هتلسازی و گردشگری انجام داد و زمینه را برای وصل کردن بخشهای خصوصی به یکدیگر فراهم کرد اما بیشــتر میتوان کار سیاسی و بینالمللی انجام داد.

ضمــن اینکــه ایــن کشــورها هــم در ســازمانهای بینالملــل، بیــن کشــورها و بســیاری از صحنههــای سیاســی و ســازمانهای بینالمللی البی میکنند و درباره نظرات منطقــی ایران به گفتوگو مینشینند که این امر میتواند زمینه فشار امریکا علیه جمهوری اسالمی را کم کند.

وجــه دیگــر ایــن رایزنیهــا کارهــای فرهنگــی اســت کــه مــا میتوانیم بــا این دسته از کشورها انجام دهیم. ما حدود 20 الی 25 هزار ایرانی در نروژ داریم، بیش از 100 هزار نفر در سوئد، بین 5 تا 10 هزار نفر در فنالنــد و 25 هــزار ایرانــی در دانمارک داریم که میتوان در رابطه با آنها اقدامات مؤثری از منظر فرهنگی انجام داد و زمینه اتصال با جوامع میزبان را حفظ کرد.

در مجمــوع ایــن رفــت و آمدهــای دیپلماتیــک در صحنه جهانــی میتواند بخــش تبلیغاتی سیاســت خارجــی ما را تقویت کنــد و از منظر رســانهای به طرف مقابــل فشــار وارد کنــد؛ زیــرا به هــر حال تبلیغــات جهانــی و قــدرت رســانهای در اختیار کشــورهایی چون امریکاست و ما از این منظر با آنها هم توان نیستیم و با این سفرهاســت کــه میتوانیم حرف خــود را بزنیم که در رسانهها و کانالهای تلویزیون این کشورها منعکس شــود و تأثیرگذاری سیاســت امریکا بــر افکار عمومــی اروپا را کاهش دهد.