اروپا درگذار تاریخی با روسیه

سفر والدیمیر پوتین به فرانسه و دیدار او با امانوئل مکرون در آســتانه نشســت گــروه هفــت که هفتــه آینــده در غیاب روســیه برگــزار میشــود، پیامهایی جــدی و روشــن از اروپا برای امریکا دارد.

سابقه دوستی اروپا با روسیه بسیار بیش از سابقه دوستی آن بــا امریــکا اســت. امــا آنچه در 150 ســال گذشــته باعث شــد اروپا از این کشــور فاصلــه بگیرد و به امریــکا نزدیکتر شــود، نبرد ایدئولوژی و توســعه طلبی کمونیســمی بود که بخشهایی از اروپا را ضمیمه شوروی کرده بود. با این حال این نگرانی ۸2 سال پیش، درپی فروپاشی شوروی کمرنگ شــد. اما دیــری نپایید که امریکا در جهت حفظ برتری و موقعیــت خود در اروپا، ترس از روســیه را جایگزین ترس از شــوروی کرد و اروپا دیگر بار متوجه خطرات احتمالی از جانب روســیه شد. اما سیاستهای دو سال اخیر امریکا در قبال اروپا و یکهتازیهای دونالد ترامپ در جهان، باعث شــد اروپا که شــاهد تالش ترامپ برای ایجاد روابطی با روســیه بود، به این تحلیل برســد که ممکن اســت امریکا و روسیه وارد مذاکراتی شوند و آنها از این قافله عقب بمانند. در اینجا بود که مسأله منافع اروپا به میان آمد. اروپا هرچند روابط نزدیکی با امریکا دارد، اما وقتی پای منافعــش بــه میان آمد، حتی با اینکــه این منافع در تضاد با امریــکا بود، خود را ملزم دید در دنیایی که رقابت روز به روز بیشــتر میشــود، امکانات بیشتری برای خود فراهم کند. سران اروپا میدانند روسیه بالقوه ثروتمندترین کشور دنیاست و بازاری است که اگر وارد آن شوند، میتوانند بخوبی از آن بهرهمند شوند.

زمانی بخش زیادی از کاالها از طریق اروپا به سایر نقاط جهان صادر میشد. امــا اکنون صادرات اروپا میدان رقابت را به کشــورهایی چون چین، برزیل، هند و ژاپن واگذار کرده اســت. بنابراین اروپا در چنین شــرایطی که از منابع اولیه خالی است و امکانات رقابتی آن ضعیف شده است، خواهان آن است که به یکه تازی ترامپ پاسخ دهد. از دیگر سو نگرانیهای امنیتی اروپا بابت روسیه نیز بخصوص از زمانــی کــه ترامپ اعالم کرد، اروپا باید هزینههــای حمایتی خود را تأمین کند، کاهش یافته اســت و دیگر لزومی به تابعیت از امریکا در ناتو نمیبیند. بنابراین ســران اروپــا در تــالش هســتند، جنبههــای مخاطرهآمیز رابطــه با روســیه را کنار بگذارنــد و از هزینههای رویاروییهای احتمالی با این کشــور بکاهند. البته دلیلی هم برای نگرانی نیســت. روســیه با توجه به وسعت زیاد و جمعیت کم باید یک کشــور دفاعی تلقی شــود. زیرا حتی اگر هم بخواهد دست به توسعه طلبی بزند، امــکان نگهداری و حفاظت از چنین قلمروهایی را نخواهد داشــت. ضمن آنکه باید به نگاه روسیه به اروپا بهعنوان یک بازار پر جمعیت که به منابع و مواد اولیه آن نیاز دارد، توجه داشت. روسیه چنین نیازی به اروپا ندارد اما خواهان آن است که امکانات دسترسیاش به دریاها برچیده نشود. مسأله شبهجزیره کریمه نشان داد که روسیه تاچه اندازه درباره حضور خود در بخشهای قابل دسترسی به دنیا مصر و جدی است و از آن چشمپوشی و گذشت نمیکند.

بــا ایــن حال نمیتــوان تغییر نــگاه اروپا به روســیه را به معنای بریــدن آن از امریکا دانســت. زیرا امریکا از لحاظ جمعیتی یک کشــور اروپایی اســت و بخش عمدهای از جمعیت آن را افرادی با تبار آلمانی، لهســتانی، ایتالیایی فرانســوی و بخصــوص آنگلوساکســون تشــکیل میدهنــد. امــا اروپا بــا عقالنیــت در حال حرکت به این ســمت اســت که توســعه اقتصادی آینده خود را در قاره خود و با اتکا به منابع اولیه روسیه و توسعه سرمایهگذاری در این کشور که میتوان گفت ثروتمندترین کشور آینده جهان خواهد بود، قرار دهد.