انحصارزداییازصادراتبر ق

نسخه بخش خصوصی برای صادرات 8 هزار مگاوات برق به کشورهای همسایه

اخیراً وزیر نیرو از رکورد شــکنی صادرات برق صحبت کــرد. رضا اردکانیان گفت که در بازه زمانــی اول خــرداد تــا ۰2 مــرداد حــدود 2.3 میلیــارد کیلــووات ســاعت انــرژی صــادرات بــرق انجــام شــده کــه این میــزان بیشــترین مقدار صادرات در سالهای اخیر بوده است. البتــه آمارهای شــرکت مدیریت شــبکه برق نشــان میدهــد که صــادرات بــرق ایــران در ماههــای اخیر میانگیــن ۰۰4۱ مــگاوات بوده اســت. با توجه به 5۸ هــزار مگاوات ظرفیت منصوبــه نیروگاهی کشــور میتــوان دریافت که هنوز امکان تقویــت صادرات برق حتی از ظرفیتهای موجود وجود دارد. ضمن آنکه توسعهصادراتبرقیکیازراهبردهایآمده در اســناد باالدستی نظیر برنامههای توسعه اســت. اما چطور میتوان این نوع صادرات را گسترش داد و دستاوردش چیست؟ ■ 8هزارمگاوات،برآوردبخشخصوصی بخش خصوصی اگرچه ســهم چندانی در صادرات برق کشور ندارد، اما معتقد است که ظرفیتهای بالقوه زیادی در این بخش وجود دارد. پیش نیاز آن هم انحصارزدایی از صادرات برق است. علی بخشی، رئیس سندیکای صنعت برق ایــراندر این رابطه به خبرنگار ما میگوید: «نیاز کشورهای همجوار به برق ایران بیش از ۰5 هزار مگاوات برآورد میشود، اما توان صادراتی ما شــاید تا ۸ هزار مگاوات باشد. اگر بتوانیم راندمان نیروگاههــا را افزایش و خطوط انتقال را گسترش دهیم و مصرف داخلرامدیریتکنیم.» قراردادهای صادرات برق برای یک کشــور تعهدآفریــن اســت و بایــد میــزان تولیــد و مصــرف داخــل را نیــز در برنامههــا دخیل کرد.مگرآنکهیککشورظرفیتاصالحات در بخش نیروگاهی، انتقــال و توزیع و از آن مهمتر در مدیریت مصرف داشــته باشــد. تخمیــن زده میشــود که ایــران نزدیک به یکســوم ظرفیت نیروگاهی خود را با تکیه بر این موارد میتواند آزاد کند. ■ انحصار صادرات برق و خصوصیســازی معیوب درحالــی که طــی ماههــای اخیر صــادرات نفت و فرآوردههای نفتی از انحصار دولت خارج شــده و سیاستگذاران کشــور سازوکار شفافیرابرایهمکاریبابخشخصوصی تدوین کردهاند، اما صادرات برق همچنان دولتی اســت؛ بجز مــوارد محــدودی نظیر مجــوز صــادرات بــرق تجدیدپذیــر کــه حجمشبسیارکماست. البتــه جنــس ایــن دو از هم متفاوت اســت امــا بخــش خصوصــی واقعــی میتوانــد تسهیلگر باشد و سرمایهگذاریها را در این زمینه افزایش دهد. بهشرط آنکه با رعایت الزاماتی از آن انحصارزدایی شود. رئیسسندیکایصنعتبرقایراندراین خصوصمیگوید:«درخصوصبازاربرق چند نکته وجــود دارد. این بازار در انحصار دولت اســت. ۰4 درصــد تولید برق هم در دســت وزارت نیــرو اســت. باقیمانــده نیز نیمه خصوصی اســت و خصوصیسازی واقعی شــکل نگرفته است. به این ترتیب تقریبــاً فروشــنده، خریــدار و صادرکننــده بــرق دولــت اســت. مطابــق بــا اصــل 44 قانون اساســی امکان واگذاری شــبکه برق نیز به بخش خصوصی وجود ندارد. نهاد رگوالتــور و تنظیمکننده قیمت هم در این بــازار نداریــم. ســوخت یارانهای بویــژه گاز هــم روابــط دولــت و بخــش خصوصی را پیچیدهتر میکند. لذا قبل از انحصارزدایی الزم اســت کــه روابــط شــفافتر شــود و سازوکاری برای صادرات برق تدوین شود کهتاکنونوجودنداشتهاست.» بخشی ادامه میدهد: «واقعیت این است که اگر بخش خصوصی بخواهد در تبادالت بینالمللی برق حضور پیدا کند، یکســری پیشنیــاز الزم اســت. از رگوالتــوری بــرای تعیینقیمتگرفتهتااصالحساختارشبکه برق و تعریف نحوه تعامل بویژه در بخش شفافســازی درآمدها و قیمت گاز. چرا که در صورت نبود این موارد یا همکاری شکل نمیگیردیامنجربهقیمتگذارینادرست و ایجاد درآمدهای غیرواقعی خواهد شد.»

■ هابانرژیوترانزیتبرق ترانزیت بینالمللی برق، موضوعی شبیه به سوآپ نفت است. درآمد اندکی دارد اما همبستگی کشــورهای همســایه را افزایش میدهــد. بــه این ترتیب که اگر شــبکه برق ایــران با شــبکه برق کشــورهای همجــوار و حتــی دورتر متصل باشــد ظرفیــت خوبی بــرای همکاریهــای بینالمللــی فراهــم خواهدکرد. محمدعلــی وحدتــی، رئیــس ســندیکای شــرکتهای تولیدکننده بــرق در ایــن باره میگویــد: «ایران بواســطه ترانزیــت برق و تعداد همسایگانی که دارد میتواند تبدیل به هاب منطقه شود. باید روی این موضوع سرمایهگذاریکرد.»

وحدتی توضیح میدهد: «در دنیا این طور نیست که کشوری خودش را وابسته به برق کشــور دیگر کنــد. بیشــتر کشــورها بهدنبال برقراریوایجادتبادالتبرقیهستند.کمتر کشــوری حاضر اســت که واردکننده صرف باشد، چراکه برق قابل ذخیرهسازی نیست امــا بــه تبــادالت برقــی و ترانزیــت گرایش جدی وجود دارد.» وی با اشاره به ترانزیت برق ترکمنستان به ترکیهازمسیرایران،اظهارمیکند:«مواردی از ایــن دســت، درآمــدی به میــزان کارمزد تعیین شــده برای ایران خواهد داشت. اما عایدی آن صرفاً اقتصادی نیست. مهمتر از کارمــزد و درآمــد آن، بحــث ایجاد منافع مشترک و همبستگی میان کشورهاست که

باید مورد توجه قرار گیرد.» وحدتی با اشاره به تالش ایران برای اتصال به شــبکه برق روســیه و از آن مسیر به اروپا، ادامــه میدهــد: «این طرح بســیار مهمی است که بخش خصوصی نیز حاضر است به این منظور به دولت کمک کند.» ■ هشــدار؛ بــازار عــراق در حــال کوچک شدن است عراقیکیازبزرگترینمشتریانبرقایران است که در حال تالش برای قطع وابستگی است. این کشور با کمک سازندگان خارجی ازجملهبخشخصوصیایرانبسرعتدر حال گســترش ظرفیت نیروگاهی و شــبکه برق خود است. در ایــن رابطــه، رئیــس ســندیکای

شــرکتهای تولیدکننــده بــرق میگویــد: «بیــش از هــزار مــگاوات از صــادرات برق ایــران بــه عــراق انجام میشــود، امــا این کشــور با ســاخت نیروگاه و شــبکه برق در حال کاهش وابستگی است و در سالهای آتی بیش از صادرات، باید بهدنبال تبادل برق با این کشــور باشیم. باید برای آن روز برنامهریــزی کنیم؛ وگرنه صــادرات ایران کمترنیزخواهدشد.» بهنظرمیرسدکهصنعتبرقنیازمندیک برنامه جامع با آینده نگری است. برنامهای که بخش خصوصی واقعی و متخصص در آن نقش داشــته باشند و بتوانند به پیشبرد اهدافکشور،ازجملهترانزیتبرقوتبدیل ایران به هاب انرژی منطقه کمک کنند.