رابطه گوته و حافظ مرید و مرادی نبود

امــروز ســالروز چشــم بــه جهان گشــودن چهرهای اســت كه تأثير عميقى بر ادبيات جهان بویژه در قرنهای هجده و نوزده ميالدی بهجای گذاشــته است؛ «یوهان ولفگانگ گوته» 1749-1832( ميالدی) كه هم ادیببودوهمبهعلوممختلفاحاطهداشت.

بررســى ادبيات جهــان، بخصوص ادبيات آلمانــى زبان گويای جايگاه رفيعــى اســت كــه گوتــه بــه خــود اختصــاص داده اســت. گوتــه بــه علوم مختلفى احاطه داشــته كه او را در زمــره حكيمــان روزگارش قرار مىداد؛ از تسلط بر نقاشى و فلسفه گرفته تا انسانشناسى و حتى سياست. البته فراتر از همه اينها او شاعر و نويسنده بــود؛ اديبى برخوردار از نگاهى جهانشــمول كه توانســت از دريچــهای فراتــر از مرزهــای جغرافيايــى و دين به دنيا بنگرد. با اين حال يكى از مهمترين و اولين داليل اهميت گوتــه برای مــا ايرانيان عالقهاش به حافظ، شــاعر بزرگ پارســىگوی اســت. او شيفته حافظ شد؛ منتهى از دريچه همــان نگاهــى كــه مىتــوان آن را از ويژگىهــای بــارز او دانست، از داشتههای فكری حافظ بهره بسياری گرفت؛ اما نوع نگاه خودش به هســتى را حفظ كرد. حافظ تأكيد دارد جهــان همين اســت كه هســت، اما گوته ايــن دنيا را زمينى مىداند كه انسانها در آن قادرند خوب و بد را رقم بزنند. گوته معتقد است سرنوشت انسان در دست خود اوست.نكتهجالبتوجهدرمواجههگوتهباحافظودنيای عظيمــى كه در شــعرهايش به تصوير كشــيده، نبوغ اين شاعر و متفكر آلمانى در درک اشعار حافظ است. گوته در زمانهای حافظ را كشف كرد كه نه خبری از روابط فرهنگى به شكل امروزی بود و نه حتى ترجمههای مقبولى از او به آلمانى در دســترس بود! نبوغ گوته آنجا معلوم مىشود كه توانســت به عمق افكار اين شاعر ايرانى راه يافته و آن را درک كند؛ آن هم در شــرايطى كه بسياری از ما ايرانيان هنــوز شــناخت صحيحــى از اشــعار و گفتههــای او پيــدا نكردهايم. گوته جهانبينى عجيب حافظ را درک كرد. بــا اين حال بىشــک حافــظ تأثير عميقى بــر روح و فكر گوته به جای گذاشــته؛ اما نه آنگونه كه ما ايرانيان تصور مىكنيــم! برخى به اشــتباه ايــن عالقه را مريــد و مرادی مىدانند، اين در حالىست كه گوته خود را در برابر حافظ مىديــده و با او گفتوگو مىكرده اســت. كار عظيمى كه گوتــه تحت تأثيــر حافظ انجــام داد و آن را به اين شــاعر ايرانــى تقديــم كرد ديــوان غربى - شرقىســت و جالب اســت بدانيد كه در مقدمه طوالنــى آن معرفى خوبى از فضای شــعری ايرانيان بــه اروپايىها انجام داده اســت. تأثير گوته در معرفى شعر ما به اروپاييان به حدی ست كه اگر او نبود شايد غربىها بهدليل تفاوتهای فرهنگى قادر به درک صحيحى از شعر فارسى نبودند.