دیروز، امروز و آینده آموزش عالی ایران
در آغــاز ســال تحصیلــی جدیــد و فصلی تازه بــرای نظام آمــوزش عالــی کشــور، فرصــت را بــرای ارج نهــادن بــه تاشهــای پیشکســوتان، زحمتکشــان و نقشآفرینــان دیــروز و امــروز خانواده بــزرگ نظام آموزش عالی کشــور مغتنم میشــمارم. خدمــت یکایک فعــاالن در آموزش عالی کشــور، که در راه تحقق جامعه و کشــوری پیشــرفته، گشودن گرهها و نمایش افقهای تازهتر اهتمام میورزند، بــا نقشآفرینــی بیبدیــل خــود غــرور ملــی را قّوتــی تازه میبخشــند و موجبات بالندگی هرچه بیشتر جوانان عزیز ایران را فراهم میآورند تبریک عرض مینمایم. آمــوزش عالــی در ایــران در مقیاس ملــی و منطقهای شــکوهمند و در طول تاریــخ ایــران اثرگــذار بوده اســت؛ در توســعه و پیشــرفت جامعه ایرانی نقشــی پیشران داشته و به بهبود توسعه فنی، اقتصادی و اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خدماتــی ارزنــده کرده اســت. دســتاوردهای نظام آموزش عالی کشــور مــا را به واکاوی دقیــق و نقادانه گذشــته تاریخی، ارزیابــی واقعگرایانه و منصفانه امروز و نگرش عالمانه به واقعیت نهادها و سازمانها وا میدارد.
بیتردیــد، نهــاد آموزش عالی بیــش از هر نهــاد دیگری به اعتنــای ّ جدیبه آموزههای تاریخی نیازمند اســت. مناقشــهها و نقدهای درون و بیرون از خانواده نظــام آمــوزش عالی که گاهی صورت رادیکال میگیرنــد، چنین نیازی را تقویت میکنــد. نظــام آموزشعالی، زمینهای برای تغییرآفرینی اســت لیکن محاط در نظامهــای کانتــر در مقیاس ملــی و حتی بینالمللی هم هســت بهگونهای که بایــد تحــّول ک ّمی و کیفی آن را در زمینه تاریخ و اجتماع تفســیر کنیم. اقتضائات زمانــه و دگرگونــی نظامهــا و الگوهای فکــری هدایتکننده نظــام آموزش عالی کشــور اســت. رشــد جمعیــت، تحــّوالت اجتماعــی و سیاســی برآمــده از انقاب اسامی و رخدادهایی چون جنگ تحمیلی، بویژه پیامدهای جنگ، تقاضا برای ورود به دانشــگاه و گســترش نظام آموزش عالی را افزایــش داد. جمعیت امروز کشــور تقریباً 2/2 برابر جمعیت در سال پیروزی انقاب اسامی است. جمعیت دانشــجویی امروز کشــور 21 برابر جمعیت دانشجویی سال 1357 است در حالی که در ســال 1357 نســبت جمعیت کشور به جمعیت دانشجویی رقمی معادل 211 بود، یعنی در برابر هر 211 نفر یک دانشجو بوده است اما امروز در برابر هر 22 نفر یک دانشــجو داریم. نتیجه اینکه ضریب نفوذ جمعیت دانشــجویی نزدیک به 10 برابر شده است.
در سال 1357 سهم زنان دانشجو 31 درصد اما در سال 1396 سهم زنان 47 درصــد بوده اســت. در ســال 18.2 ،1358 درصد از اعضای هیــأت علمی را زنان تشــکیل میدادند اما در سال 1396 تعداد زنان عضو هیأت علمی 26.8 درصد بــوده اســت. چنین رشــدی در حیــات فرهنگــی، اجتماعی، اقتصادی و سیاســی جامعه نقشی بسزا داشته و موجد فرصتهایی تازه بوده است.
با اینهمه، نباید چالشها، مخاطرات و مشکات درون و برون نظام آموزش عالــی را نادیده بگیریــم. واکاوی و بازنگری در سیاســتها، امید به فردای بهتر و عبور موفق از مســیرهای ســخت اهمیت بســیار دارد. بیشک، نظام آموزش عالــی ایران امروز با مشــکات و چالشهای گوناگونی (چون تعادلبخشــی به ک ّمیــت و کیفیت؛ بینالمللی شــدن؛ تبــادل میان جامعه و بــازار کار؛ تعامل با فضای دیجیتال )...و روبهروســت ولی دســت خالی و بدون امکانات نیست. به یمن ذخیره معرفتی، دســتاوردهای نوین نظام علم و فناوری، آگاهی از مسیر طیشده و امید به آیندهای بهتر مسیرهایی تازه خواهیم گشود.
مأموریــت اینجانــب و همکارانــم در دولــت تدبیر و امید در وهلــه اول ایجاد فضــا و محیطی ترغیبکننده برای بازآرایی ک ّم و کیف سیاســتها و برنامههای آمــوزش عالــی با رویکــرد برنامهمحور و حمایــت بیدریغ از ابتــکار و نوآوری در ســهگانه علم، تحقیقات و فناوری است. با چنین رویکردی مساعی خود را برای تحقــق مــوارد ذیل به کار بســتهایم و امیدواریم با همراهــی همه مجموعههای سیاستگذار شاهد تحقق عملی آنها باشیم؛
* ساماندهی به آموزش عالی ایران بهمنظور تجمیع منابع و تواناییها در سطح ملی و منطقهای: در جهان پرتغییر و چالش امروز، رشد و پیشرفت بهینه و پایدار بدون همافزایی ممکن نیست.