مدرنیسم از سرباالیی میآمد
در گفتمــان هنــر معاصر ایــران همــواره فرامتنهایی وجــود دارد کــه مانــع داوری درســت دربــاره جایــگاه حقیقی افراد، ســبکها و جریانها میشــود. پی بردن بــه راز پــرده نشــینی اجبــاری خانــدان هنرمنــد ِپتگــر بــدون توجه بــه ایــن فرامتنها امــکان پذیر نیســت؛ پردهنشــینیای که هر چند نفی ســوبژکتیو تفســیرهای منتقدان و روشــنفکران به آن دامــن زد، اما نظم گفتار قــدرت در به وجــود آمدن و حــدوث آن نقشــی جدی داشت.
از اوایــل دهــه ۰۳ شمســی، ســه جریــان مــوازی شــامل «نگارگــران»، «نقاشــان مکتــب کمالالملــک» و «امپرسیونیســتهای مکتــب روس» در عرصــه تجســمی ایــران فعالیــت میکردنــد که اغلــب بــا برچســب «نقاشــی بــازاری» بــه کنــج فراموشــی رانــده شــدند. در این بین «امپرسیونیســم روســی» در میــان هنرمنــدان ایرانیاالصل ســاکن روســیه و قفقــاز رواج یافت کــه هنرمندانی از میــان آنــان همچــون رســام ارژنگــی، میــر مصــور و حبیــب محمــدی بــه ایــران آمدنــد و در تبریــز و بعدها در رشــت و تهران کار کردنــد و بــه تعلیم روشهای خود به شاگردانشــان پرداختند. هنرمنــدان همیــن شــاخه بودند کــه جوانترهایــی چــون پتگرهــا و عبــاس کاتوزیــان و دیگــران را تحــت تأثیر آموزههــا و تعلیمات خــود قرار دادنــد. در بیــن این هنرمنــدان حرفهای و پــرکار کــه اغلــب مدرنیســ ِم رایــِج آن روزگار را - کــه به واقــع از ســرباالیی میآمــد- بــر نمیتافتند؛ نقاشــیهای اجتماعــی جعفــر و علیاصغــر پتگر، یکســره از معــرض دید و داوری درســت دور ماند و این جفایی است که در حق این دو نقاش شد.
نخستین آثار جعفر برادران اکبری (پتگر) بیشتر بازتابدهنــده طبیعــت و محیــط زندگــی نقــاش بود. ســوژه آثــارش در این دوره عمومــاً بازنمود آن قشــر از مردم اســت کــه نقاش خــود، از میانشــان برخاســته و با آنان زیســته اســت؛ از جمله «پیرمرد مرغفــروش»، «رفوگر»، «قالیفروشــان دورهگرد»، «مــادر نقــاش» و دیگــر شــخصیتهای زندگــی روزمره.موضوع بســیاری از آثار جعفــر پتگر در این دوره بیانگر تهدســتی مــردم و بهنمایــشدرآوردن کارگــران و روســتاییان ایرانــی اســت. امــا در برخی دیگــر از آثار خود، ضمــن حفظ عناصــر فیگوراتیو، رنــگ را تــا حــدودی از قیدوبنــد فــرم کالســیک میرهاند و ســطح صاف و صیقلیافته را به انبوهی از قشر ضخیم رنگ میکشاند. جعفر پتگــر نامی بزرگ در تاریخ نقاشــی ایران محســوب میشــود، نــه از بابــت کشــفهای شــگفت نقاشــانهاش بلکــه بــه خاطــر اســتنادات او از زندگــی واقعــی مــردم و صحنههــای زندگــی مــردم فــرو دســت. آنچه نقاشــیهای جعفر - و نیــز علــی اصغــر -پتگــر را ماندگار میکند، آن نیروی بزرگ و توانایی عاشــقانه نفوذ در چهره انسانی زندگی و دوست داشتن و تصویر هنرمندانه آن است.