فضای مجازی را برای خانوادهها منفی نبینیم

جامعهشناسان در نشست بازنمایی آسیب شناسانه رسانههای نوین در مطالعات خانواده:

رســانههای نویــن بــه گونــهای بازنمایی شــدهاند کــه گویــی همــواره تأثیــرات مخــرب و منفی بر ابعاد مختلف زندگی خانوادههــا میگذارند. ایــن امر در زمینه هــر مبحثــی بازتابهای منفــی بهدنبال دارد، هــر چقــدر منفیتــر بــه مقولــهای نگاه شــود ناخودآگاه اذهان عمومی هم روی منفیهــا متمرکــز میشــوند. وقتی رســانههای نویــن ارتباطــی، روز بــه روز بیشتر با زندگی همه اقشار جامعه پیوند میخورند باید تمرکز روی مثبتها باشد تا منفیها بتدریج کمرنگ شوند.

به گزارش «ایران» یک جامعه شناس در نشســت بازنمایــی آســیب شناســانه رســانههای نوین در مطالعــات خانواده، کــه در دانشــگاه عالمه طباطبایــی برگزار شــد به بررســی آمــاری در ایــن خصوص پرداخت و گفت: بر اساس اطالعات ثبت شده در پرتابل سازمان تنظیم مقررات و ارتباطــات رادیویی، افزایش ضریب نفوذ اینترنــت از 9.17 درصد در ســال 1392 به 86.8 درصــد در نیمــه اول ســال 1397 رسیده اســت و بر اساس نظرسنجیهای انجام شده 66 درصد ایرانیها عضو یکی ازشبکههایاجتماعیهستند.

به گفتــه علی جنادله، بر اســاس آمار اعالم شــده در ماه سپتامبر 2018 ضریب نفوذگوشیهوشمنددرایران1.53درصد بــوده و ایــران بــا داشــتن نزدیــک بــه 92میلیون کاربر گوشی هوشمند به لحاظ کاربران رتبه 19 را در بین کشورهای دنیا به خود اختصاص داده است. بر این اساس، از طرفــی بــا واقعیتــی روبــهرو هســتیم و آن هــم گســترش روزافــزون رســانههای نویــن ارتباطی اســت از طرف دیگر هم با معضالت پیــش رو مواجه هســتیم. این امر به لحاظ سیاستگذاری مسأله مهمی اســت و بایــد حضــور و گســترش آن بــا مدیریتصحیحهمراهباشد.

وی در ادامــه افــزود: بایــد ببینیــم رویکــرد جهانــی به این موضــوع چگونه است، در مطالعات خارجی به موضوعی تحت عنــوان پارادوکــس اینترنت برمی خوریــم. در برخــی مقــاالت و مطالعات بــه ایــن نتیجــه رســیدهاند کــه اینترنت، موبایــل و کالً رســانههای نویــن ســبب تهــی کــردن بنیــان خانوادههــا از روابــط اجتماعــی میشــود و در مقابــل دســته دیگــری از مطالعــات، مثبــت نگــر بوده و معتقد اســت کــه رســانهها خانوادهها را وادار میکننــد کــه بــر محدودیتهای زمانــی و مکانــی فائــق آمــده و مدیریت زمان داشته باشند و در نهایت هم روابط داخل و بیرون خانواده با ورود رسانههای نوین گسترش پیدا میکند.

جنادلــه با اشــاره به بحــث تضادهای خانوادگــی در خصــوص مدیریــت زمان اســتفاده از اینترنت توســط فرزندان بیان کرد: والدین دوست دارند در زمینه میزان استفاده و ساعاتی که فرزندان به استفاده از اینترنــت و کالً رســانههای نویــن حتــی گیمهــا، اختصــاص میدهنــد، مدیریت داشته باشند اما فرزندان این امر را نقض استقالل میدانند، از طرفی والدین برای اهــداف خاصــی رســانهها را وارد خانــه میکنند، مثالً ســرچ مطالب و مطالعات درســی مدنظر آنها اســت ولــی فرزندان شاید بیشتر به فکر استفادههایی که جنبه سرگرمیدارند،هستند.

وی در نهایــت بــه رویکــرد مثبت این مقولــه اشــاره و اضافــه کــرد: رســانههای نویــن توانایــی افــراد را در مدیریت زمان باال میبرنــد و قابلیتهــای جدید ایجاد میکننــد. ایــن قبیــل تعامــالت ســبب میشود مرزهای مکانی پشت سر گذاشته شــده و در نهایــت خانواده گســترش پیدا کنــد یعنــی خانــوادهای ایجــاد میشــود کــه محــدوده زمانــی و مکانــی بزرگتــری دارد. این امر اتفاقاً نکته مهم اســتفاده از رسانههای نوین است. بر اساس تجربیات بهدســت آمــده، تعامــالت آنالیــن حتی میتواند تقویتکننده تعامالت چهره به چهرهباشد.

این جامعه شــناس با تأکیــد بر اینکه مدیریت زمان با نفوذ اینترنت بهصورت دقیقتری در خانوادهها انجام شده است، افزود: در گذشــته بسیاری از فعالیتهای روزانــه به ناچار باید بیــرون از خانه انجام میشــد امــا حاال همــان کارهــا در محیط خانه و در کنار خانواده قابل انجام اســت. همیــن امــر ســبب میشــود خانوادههــا زمان بیشتری را نسبت به گذشته در کنار یکدیگر باشــند. در نهایت میتوان گفت که رســانههای نوین نه تنها باعث ارتباط مجازی و آنالین بهجای ارتباطات واقعی نمیشــوند، بلکه برعکس باعث تقویت آنها میشوند و به نوعی مکمل ارتباطات واقعی هستند. البته باید توجه داشت که بیشــتر مطالعاتی که در ایــن حوزه انجام شــده بهصورت مقطعی بوده و اســتمرار نداشــته، ایــن در حالــی اســت کــه بــرای کاهش مشکالت در این حوزه، مطالعات باید بهصورت طولی و مستمر و همراه با تکنیکهایآماریپیچیدهترانجامشوند.

محمدتقی کرمی نیز در این نشســت با بیــان اینکــه بایــد بپذیریم رســانههای نویــن ضــرورت زندگــی امــروز هســتند، بیــان کرد: در بحثهایی کــه در این حوزه انجام میشــود تکلیف رســانههای نوین بهصــورت خــاص روشــن نیســت. ایــن حــوزه اینترنت، ماهواره، اپلیکیشــنهای فضای مجــازی، فیس بــوک، واتس آپ، تلگــرام تــا حتی گیمهــا را نیــز در بر گیرد اما عمدتاً تحقیقــات، مربوط به اینترنت است درحالی که نمیتوان به این مقوله، مطلــق نگاه کرد و باید بهصورت مجزا به ابعاد آن نگاه شود.

ایــن جامعه شــناس در ادامــه گفت: باید سواد رسانهای در خانوادهها افزایش پیــدا کنــد؛ هــر چقــدر فرزنــدان بویــژه نوجوانــان همپــای پــدر و مادر به ســمت رسانه بروند، در ارزشهای خانوادگی نیز با والدین همپا خواهند شد.

بهگفتهاینجامعهشناس،مهمترین مســأله افزایش سواد رسانههای موازی با اعتماد بــه والدین اســت. در خانــوادهای کــه فرزندان بــه والدین اعتمــاد دارند در اســتفاده از فضای مجازی همپا و در کنار پدر و مادر حرکت میکنند.

وی در خاتمــه توصیه کرد: بخشــی از مصــرف هزینههــای خانــواده بایــد برای ارتقای سواد رسانهای اختصاص پیدا کند تــا فرزنــدان بتوانند بهصورت مســتقل از والدین هم از این رسانهها استفاده کنند و هیچ آسیبی متوجه آنها نباشد.