نقشه خیس تغییراقلیم برای میل گنبد

میراث فرهنگی برای نجات برج جهانی گنبد کاووس دست به دامان دانشگاهیان شد

زهــرا کشــوری/ رشــد ســریع گیاهــان بــر بلنــدای برج(میــل) جهانــی قابوس(کابــوس) بــه دلنگرانــی فعاالن حــوزه میراث فرهنگــی و افکارعمومــی منجر شــد. بــا وجــود ایــن مدیــر کل میــراث گلســتان بــه «ایــران» میگویــد: «هیــچ راه حلی برای رهایــی بــرج از دســت گیاهــان ســمج جــز بســتن داربســت و کندن گیاهان وجود ندارد.» این روش به گفته کارشناسان منتقد نه تنهــا معضل رشــد گیاهان را در البــهالی آجرهــای تاریخــی بــرای همیشــه حــل نمیکنــد بلکــه میتوانــد به این بنای آجری آســیب بزند. کریمی در پاســخ به منتقدان میگویــد برای نجات برج قابوس به ســمت فنــاوری روز از جمله نانو رفتهاند اما این نســخه هم نتوانســته زخــم دیرینه یکی از آثار ثبت جهانی شــده ایران را در یونسکو حل کند.

رشــد گیاهان روی برج قابوس مقبره «قابوس بن وشــمگیر» زخم تازهای نیست اما سیل فروردین زخم را بسیار عمیق کرد. تا پیش از بارانهای بهاری میزان رشــد گیاهان هرچند فعاالن حوزه میراث فرهنگی را دلنگران کرده بود امــا آنقــدر زیاد نبود که بــه اعتراض آنها در شــبکههای اجتماعی منجر شــود. تازهترین عکس منتشــر شــده از برج قابوس که خبر از رشــد حجم زیادی گیاه روی آن میدهد اما اعتراض آنها را بلند کرد. کریمی مدیرکل میراث فرهنگی گلســتان رشــد گیاهــان را از چشــم ســیل بهــاری و تغییــر اقلیم میبینــد. آنها برخــاف تابســتانهای 50 درجه هرســال، امســال تابســتان نمناکــی را تجربه کردهاند. او میگوید:«هر ســال برخاف امســال گرمای تابســتان باعث خشک شــدن گیاهان روی گنبد میشد اما امسال بهدلیل رطوبت زیاد نه تنها گیاهان خشک نشده که رشد هم کردند.» خبر بد دیگری هم وجود دارد. گنبد کاووس عاوه بر یک تابســتان مرطوب، پاییز بارانی را هم پیش رو دارد. بنابراین، این بنای بازمانده از سده چهارم هجری در پاییز هم خزانی دوباره را تجربه خواهد کــرد. رطوبتــی که به جان بنا افتاده یکی دیگر از مشــکات ایــن اثر جهانی غیر از رشد گیاهان است. هرچند «محمد حسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشــور در گفتوگوی کوتاهی با «ایران» از پیدا شــدن راهحلی برای نجات برج خبــر میدهــد، اما کریمی میگوید: «تا االن هیچ کاری غیر از بســتن داربســت و بیــرون کشــیدن گیاهان انجــام ندادهایــم.» فناوریهای جدیــد از جمله نانو آنطور که کریمی میگوید هم خیال قابوسبن وشمگیر صاحب تاریخی برج را راحت نکرد. کریمی میگوید: «نمیتوان هر ســال دور بنا داربســت زد چون هــم چهــره بنــا را نازیبا میکند و هــم امکان بازدیــد را از گردشــگران میگیرد. همین مســأله باعث میشــود میــراث فرهنگی گلســتان بهار امســال تصمیم بگیــرد بــه جای زدن داربســت و قطــع گیاهــان راه را بــرای گردشــگران بهار و تابســتان باز کند. معنای این حرف آن است که میراثیها درآمدزایی از حضور گردشگران را به مرمت بنا ترجیح دادهاند آن هم در سختترین سالی که این بنای آجری تجربه کرده است! سیلی که آمد بسیاری از گردشگران نوروزی را از آمدن به گلستان پشیمان کرد. به نظر میرسد که همین مسأله باعث میشود مســئوالن میراث تصمیم بگیرند داربســتبندی و کندن گیاهــان را که باید در بهار و تابستان انجام بگیرد، به مهرماه موکول کنند. اما انتشار یک عکس آنها را پیش از شروع فصل پاییز در معرض انتقاد قرار داد.

کریمی «سم پاشی» را یکی از راههای از بین بردن گیاهان برج میداند و از طریق روزنامه ایران از پژوهشــگران و دانشگاهیان میخواهد اگر راهحلی برای نجات این اثر جهانی دارند به میراث فرهنگی گلستان اعام کنند.

بــا وجــود این عبدالمجیــد نورتقانی سرپرســت پایگاه میــراث جهانی گنبد قابــوس در گفتوگــو بــا «ایرنــا» از ســاخت روباتی بــا عنوان «پرنــده قابوس» خبر میدهد که میتواند ســایه ســنگین گیاه مزاحم را از روی تاریخ وشــمگیر بردارد. او میگوید: «این روبات مدلســازی شــده و ســاخت آن بزودی آغاز و بــرای پاکســازی علفهای هرز بــرج گنبد کاووس بلندترین بــرج آجری جهان دســت بهکار میشــود.» حال باید دید این پرنده آهنی میتواند برج کابوس را از دست گیاهان پرنده کاشت(رشد گیاهان ناشی از دانههاییست که پرندگان بــه بلنــدای برج میبرند) نجات بدهد یا این راهحــل هم نمیتواند درمانی بر این درد دیرینه بنویسد.