صلح اسالمی صلح عادالنه است؛ ابزار تسلیم نیست

دبیرکل مجمع جهانی صلح اسالمی در گفت وگو با «ایران»:

نزدیک به 4 دهه اســت که در چنین روزی «زنــگ صلــح » در ســازمان ملــل به صدا درمــی آید. روز جهانی صلــح اما در حالی گرامی داشــته میشــود که انســان با همه پیشــرفت فناورانــهاش در تــالش بــرای دســتیابی بــه صلــح و آرامــش و امنیــت بــرای همه انســانها به غایت نــاکام بوده اســت. مجمع جهانــی صلح اســالمی که نزدیک به یک دهه اســت فعالیت خود را در ایــران آغــاز کرده یکــی از همین نهادها است. تالش این مجمع برای تبیین صلح براساس اندیشه اسالمی در حالی است که جوامع مســلمان به دالیل متعدد داخلی و خارجــی کانون بســیاری از منازعات قرار گرفتــه اند. بــه همیــن دلیل در گفــت وگو بــا داوود عامــری دبیــر کل مجمع جهانی صلح اســالمی نــه فقط به مفهــوم صلح از منظــر اســالم و دیگــر ادیان الهــی که به چرایی شکل گیری جنگ بر محمل جریان هــای افراطگــرای مدعــی دینمــداری پرداختیم.

شــما از صلح اســالمی ســخن میگویید در حالــی کــه در ســالهای اخیر شــاهد تبلیغ اســالم هراســی از ســوی برخی دولت های غربی بودهایم. در قرائت اسالم از صلح چه پاسخهایی برای نگرشهای اسالم هراسانه یافتمیشود؟

در ابتدا باید بگویم که ما در جهان امروز بــا یــک اسالمســتیزی و فراتــر از آن نوعی دینستیزی مواجه هستیم و اسالم هراسی یکــی از نمودهای آن اســت. سالهاســت کــه در گــوش بشــر امــروزی میخوانند که میتوانــد بــدون دیــن و معنویــت زندگی کنــد و آینــده خود را ترســیم نمایــد. درون مایه لیبرال دموکراسی همین معنا است. البتــه برای اینکــه این تفکر قابــل قبول به نظر برســد برایش ویترینها و آرایشهای مختلفی طراحی شده است.

امــا برخــالف ایــن رویکــرد، انســان در دهههــای گذشــته مســیر متفاوتــی را طی کرده اســت. چنانکه شــاهد افزایش رجوع بشــر بــه معنویت و دیــن هســتیم. در این مســیر حتی تــالش کردند کــه انحرافی در دینگرایــی و خداگرایــی ایجــاد شــود. بــه همین دلیل کوشیدند عرفانهای کاذب و تصنعی و شبه جادوگری و خرافه پرستانه را برای پاســخگویی به نیاز بشــر ارائه کنند. اما همه تالشها بــرای جلوگیری از رجوع انسان به دین تاکنون شکست خورده است زیرا این فطرت انسان است که او را به دین راهنمایی میکند. در این مسیر مراجعه به اسالم و قرآن شکل متفاوتی گرفت و شاهد رشد اسالم گرایی در اروپا و امریکا بودهایم. روندی که جریانهای نژادپرستانه، الئیک و کلونیهای صهیونیســت را دچار نگرانی کــرد. آنچه برخــی متفکــران غربی تحت عنــوان جنــگ تمدنهــا مطــرح کردنــد درونمایهاش رویارویی شــرق و غرب و در واقع جهان بدون دیــن و جهان دین خواه بــود و بر اســاس همــان درونمایه طراحی جنــگ نــرم علیــه ملتهــای دیــن مــدار از جملــه ملــت ایــران آغــاز شــد. تا پــروژه جهانیســازی خــود را بــر اســاس ســبک زندگــی بــدون دیــن و در نهایــت منافــع واضعان این سبک زندگی پیش ببرند.

پــس جریانهایــی کــه مــا از آنهــا بــا عنوان کلونیهای اســتکباری و کلونیهای صهیونیستی نام میبریم به فکر افتادند تا در برابر جریان اسالم خواهی بایستند. آنها بهایننتیجهرسیدندکهاینزیباییشناسی و چشــمانداز ترسیمی اســالم برای انسان اســت کــه افــراد را به اســالم و دیگــر ادیان الهــی جــذب میکنــد. بــه همیــن دلیــل است جریانی که اســالم ستیزی میکند با مسیحیت و یهودیت واقعی هم سر جنگ دارد.

در مقابل؛ اســالمی که از گرایش به آن سخن میگوییم یک اسالم منزوی نیست. بلکه خود را در قامت یک مکتب سیاســی و اجتماعــی تعریــف میکنــد و خواســتار نمــود یافتن در یک نظام حکومتی اســت چنان که در نظام جمهوری اسالمی ایران نمــود یافتــه اســت. ایــن نگرانــی غــرب را بیشــتر کرده اســت. زیرا متوجهنــد که این اســالم خواهی و معنویت جویــی دیگر در چارچــوب اعمــال شــخصی و مســاجد و کلیســاها و در اندیشههای نظری منحصر نخواهد ماند. همین ویژگی است که پروژه اسالمستیزی و معنویتستیزی را جدیتر کرده اســت. در همین راســتا تالش کردند تا چهره اســالم را که ترسیمی است از یک جامعه عدالتخواه همراه با زندگی طیبه و سعادتمند تغییر دهند. این در حالی است کــه اســالم دیــن رحمــت و دینــی عدالت خــواه و صلحطلب اســت. ما مســلمانان وقتی به یکدیگر میرســیم سالم میکنیم کــه یعنی ای مخاطب بدان که از ســوی ما گزندی به تو نخواهد رسید و برایت آرزوی ســالمتی میکنیم و در هنگام وداع او را به خدا میسپاریم. پس فرهنگ رفتاری ما بر اساس صلحجویی است.

چطــور میشــود چهــره ایــن دیــن را خشــونتطلب و مخــوف بــه نمایــش گذاشــت. بــرای این هــدف دو مســیر طی شــد. نخســت آنکه تالش شــد مسلمانان تحــت فشــار و ظلــم قــرار گیرنــد تــا ناچار بــه واکنــش شــوند. دیگــر اینکــه جریانات تروریســتی و مهندســی شــدهای ایجــاد شــد تا به نام مســلمانان اعمال خشونت آمیز انجام شــود. بــه راه انداختــن جریان تکفیری داعش و بازتاب گسترده رسانهای اعمالشــان در همین راستا صورت گرفت. البتــه نبایــد غفلــت بعضــی کشــورهای اســالمی و حمایــت برخــی از آنهــا از ایــن جریانهــا را نادیده گرفت. امــا به هر حال مطالعه ریشــههای فکری جریان تکفیری به خوبی نشان میدهد که این جریان یک جریان اســتعماری است. اما در نهایت به نام اســالم معرفی شــد و با تکثیر و پژواک آن در امپراطــوری رســانهای توانســتند از درون آن اســالم هراســی دربیاورند. اسالم هراســی که در امریکا و اروپا بهانهای شد تا بیشترین ظلم به مسلمانان انجام شود و قوانین متعــددی علیه مســلمانان وضع شــود و کشــورهای اســالمی مــورد هجــوم و جنــگ قــرار بگیرنــد. هر چند بســیاری از نخبگان جهان بر اســاس اســناد و شــواهد منتشــر شــده متوجه هســتند کــه این یک پروژه استعماری است. چطــور میشــود در برابر این روند ایســتاد و وضعیتراتغییرداد؟

متأســفانه در دو جهــت غفلــت شــده اســت. نخســت در همگرایی علما با هم؛ البتــه مدتها اســت کــه گفت وگــوی بین ادیــان آغــاز شــده اســت و نشســتهای متعددی برگزار میشود. اما این در گذشته مغفول بوده و شرایط را فراهم کرده است که برخی بتوانند در ساز تقابل میان ادیان بدمنــد. دومیــن غفلــت آن اســت کــه در تبیین درســت دین کم کاری شــده اســت. دین اســالم دارای مبانی فوق مترقی برای زندگی دنیوی و ســعادت انســان است. در حالی که سعی میشود به جوامع این گونه القا شــود که دین و دنیا قابل جمع در یک چارچوب نیستند اما اسالم نگاه متفاوتی را ارائه میکند. اما ما در تعریف دین بخوبی عمل نکرده ایم. حال آنکه معرفی دقیق دیــن و معــارف آن در حوزههــای مختلف میتواند بســیاری از مسائل را حل کند. اگر ما جوامع و نخبگان را نســبت به حقیقت دیــن و اســالم آگاه کنیم خیلی از مســیرها بــرای تغییر وضعیــت موجود بــاز خواهد شد. به هر حــال همه جریانهــای علمی، فکری و اجتماعی صلح را قبول دارند. اما شــما در مجمعجهانیصلحاسالمیبرتعبیرصلح اسالمی تأکید داشتهاید. صلح در اسالم و در دیگرمکاتبچهتفاوتیدارد؟

نگــرش اســالمی بــه صلــح در مقابل نگــرش ادیــان دیگر بــه صلح نیســت اگر چه ممکن اســت تفاوتهایی در جزئیات با آنها داشته باشد. بلکه در مقابل نگرش برخی از جوامع غربی به صلح است. اینکه ما میگوییم صلح اسالمی برای آن است که ما بهعنوان بخشی از جهان اسالم داریم ایده اسالمی صلح را تبیین میکنیم.

تفــاوت جــدی نگرش مــا به صلــح با نگــرش جهان غرب؛ منظورمــان از جهان غرب هم جهان غرب فکری و اندیشــهای اســت. جهانــی کــه اســتعمارگرایانه فکــر میکنــد و یکجانبهگــرا اســت و صلحــی را پیگیــری میکنــد کــه واقعــی و حقیقــی نیست. به همین دلیل محصول این نگاه گســترش عدالت در مســیر صلح جهانی و ســعادتمندی بشــر نبــوده اســت. بلکــه نتیجــهاش تروریســم در ابعــاد مختلــف آن بوده اســت؛ حتی تروریســم رسانهای و تروریسم اقتصادی. همین فشار حداکثری را که امریکاییها علیه ایران دنبال میکنند میتــوان مصــداق تروریســم اقتصــادی معرفی کرد. مگر بین یک بیمار که بهدلیل تحریم دسترسی به دارو پیدا نکند و جانش را از دست بدهد با اینکه به سمت او شلیک بشــود چــه تفاوتــی وجــود دارد. این غرب است که حتی مبتکر ترور بیولوژیک است، البتــه ممکن اســت جمعی از مســلمانان اجیر و عامل دست قدرتهای غربی شده باشند. این چه ربطی به اسالم دارد چنانکه مطالعه جریان بزرگ تروریسم در منطقه غرب آسیا نشــان داده که این تروریستها در کجــا آمــوزش دیدنــد و از کجــا حمایت میشــوند. تفــاوت بیــن اندیشــه صلح در غرب و اندیشه صلح در اسالم این است که آنها به صلح بهعنــوان یک ابزار اقتضایی نگاه میکنند و صلح را به معنای تسلیم، آرامســازی و تحمیــل ســکوت بــه ملتها میداننــد. چنانکــه اگــر ملتی مثــل ملت فلســطین که ســرزمیناش اشــغال شده، مردمش کشته میشــوند بخواهد در برابر این ظلم بایســتد میگویند این تروریست است. اما متأسفانه بسیاری از مردم بدون دانستن این پسزمینه از این جریان صلح خواهــی در غرب حمایــت میکنند. چون صلــح یــک مفهــوم و مضمون پســندیده اســت.اما بیــن صلــح واقعــی و صلــح دروغیــن تفاوت وجــود دارد. ما معتقدیم در اندیشه اســالمی صلح زمانی می تواند تحقق پیدا کند و پایدار باشــد که ریشــه در عدالــت و انصــاف داشــته باشــد. اندیشــه صلح در اســالم ریشه در عدالت دارد. زیرا این عدالت اســت کــه ارزش پایدار اســت. اگــر صلح بــا عدالت درآمیخته شــود یک ارزش پایدار است. اندیشه صلح اسالمی، صلح عادالنه اســت که مورد اقبال خیلی از نخبگان و اندیشــمندان و مــردم آگاه در جوامع مختلف قرار گرفته است.