صدای پای رشد واردات
«ایران» راهبردهای تنظیم بازار داخلی را بررسی میکند
صدای پای افزایش واردات به کشور شنیده میشــود. این خالصه بررســیهایی اســت کــه در ایــن گــزارش میخوانیــد، امــا ایــن افزایش واردات که برخیها برای نیمه دوم سالجاری و سال آینده پیشبینی میکنند در چه حوزههایی اســت و آیا تولیدکنندگان داخلی در شرایط کنونی میتوانند همه نیاز کشورراتأمینکنند؟ زمانیکــه از نیمــه دوم ســال 79، تحریمها شــدت گرفت، برخی کارشناســان اینگونه پیشبینــی میکردنــد کــه وارداتًقفــل میشــود، آنگاه بعد از مدتی که عمال کشور وارد نیمه دوم ســالجاری میشود، واردات افزایش خواهد یافت.چرا که در کوتاه مدت، دولت جلــوی واردات کاالهای مختلف را با هدف جلوگیری از خروج ارز گرفت تا کشــور بــا کمبــود منابــع ارزی مواجه نشــود.دلیل دیگــر، حمایــت از تولیدکننــدگان داخلــی برای افزایش ســهم آنها از بــازار داخل بود. در همین حال، افزایــش نرخ ارز هم هزینه واردات کاال بــه کشــور را افزایــش داده و این خــود فرصتی را برای تولیدکنندگان داخلی فراهمکردتانسبتبهافزایشتولیدداخلی برنامهریزیکنند. بتدریــج بــا اجرای سیاســتهای یاد شــده، میــزان واردات کاال به کشــور بویــژه کاالهای غیراساســی کاهــش یافــت، نمــای فعلــی اقتصاد کشــور هم افزایش واردات را نشــان نمیدهــد و چــه بســا ایــن روزهــا دولت به ســمت افزایش صــادرات در حــال حرکت اســت. البته دالیل دیگری هم برای کاهش میــزان واردات از جملــه زمانبر شــدن ثبت ســفارش کاال و مــوارد دیگر نیز وجــود دارد، که برخی از سیگنالها، عدم تخصیص ارز، نبود چشمانداز قیمت تمام شده واردات و سایر موارد نیز وجود دارد. اما مسأله واردات درخصــوص کاالهای اساســی که مشــمول نــرخ خرید تضمینی شــرایط و چشــمانداز دیگــری دارد. ایــن مســیر در مــورد کاالهای لوکسنیست،بلکهکاالهایاساسیراشامل میشــود که احتمــال واردات برخــی از آنها وجود دارد. اینــک واردات 1650 قلــم کاال بــه کشــور ممنوع شده اســت. این کاالها در دو بخش طبقهبندی شدند؛ یکی اینکه به اندازه مورد نیاز کشور تولید داخلی وجود دارد و دیگری کاالهای غیرضرور یا حتی لوکس اســت. در این گزارش فارغ از بحث کاالهای غیرضرور میخواهیم بــه تولیدات داخلــی بپردازیم که برخی از آنها در لیســت خرید تضیمنی دولــت اســت. هر زمان کــه خرید تضمینی کاالهــای اساســی یــا اعــالم قیمــت خریــد تضمینی آغاز میشــود، دولــت در دوراهی قیمتگذاریقرارمیگیرد.یعنی،اگردولت نــرخ خریــد تضمینی را بــه نفع کشــاورزان قیمتگــذاری کند، مصرفکننــده نهایی با گرانیآنکاالمواجهمیشود. از طــرف دیگــر، اگــر دولت بخواهــد جانب مردم را نگه دارد و بهسمت ثبات قیمتها بــرود، کشــاورزان ناراضــی میشــوند و ایــن نارضایتــی در ســال بعــد با کاهش ســطح کشــت کاالهای مورد نیاز کشور و حتی عدم عرضهازسویکشاورزاننمایانمیشود. از ایــنرو دولــت در قیمتگــذاری نــرخ تضمینــی محصــوالت کشــاورزی بایــد بــا فرمولــی خــاص حرکــت کنــد تــا در خودکفاییهایشکننده،تولیدسیرصعودی به خود بگیرد و از طرفی نرخ تورم مصرفی کاالهای کشــاورزی افزایش پیدا نکند. حال بهنظرمیرسدکهاکنونخودکفاییدربرخی محصوالت کشــاورزی با موقعیت شکننده روبهرو است.چرا که در صورت اعالم قیمت خرید تضمینی پایینتر از سطح مورد نظر کشاورزان، احتماالً شــماری از آنها اقدام به کاشت محصوالت راهبردی نکرده و الگوی کشتساالنهبرهممیخوردیااینکههمانند تجربه گندم، برخی از آنها محصوالتشان را به دالالن به جای دولت میفروشند که در نهایتدرصورتکسریمحصوالت،دولت مجبوربــه واردات میشــود.این پیشبینــی اســت که با توجه بــه افزایش نرخ تــورم، در طول ســالیان متمــادی رخ داده اســت، اما روایتبخشخصوصیچیست؟ ■ کفهترازوبهنفعواردات علــی شــریعتیمقدم رئیــس کمیســیون کشــاورزی و صنایع وابسته اتاق ایران درباره اینکه آیا در محصوالت کشاورزی به سمت واردات حرکــت خواهیــم کــرد؟ گفــت: در سیاستهای کالن همواره کفه ترازو به نفع واردات بــوده اســت، البته در طول ســالیان مختلف بر این امر تأکید شده که با صادرات غیرنفتیازدرآمدهاینفتیفاصلهبگیریم، ولی رســیدن به صــادرات غیرنفتــی زمانی اســت کــه تولیــد آن کاال توجیــه اقتصــادی داشتهباشد.یعنیبایدسراغکاالهاییبرویم که در صادرات آن مزیت داشته باشیم. ■ تولیدداخلچهویژگیهایدارد؟ ویادامهداد:یکنکتهرادرموردخودکفایی برخی محصوالت باید مورد توجه قرار داد، در محصوالتــی کــه ما اصرار بــر خودکفایی داریــم، مصــرف آب آن محصــول چقــدر اســت؟ از طرفــی در کــدام کاالهــا در بحث قیمتگذاری نوســان داریم یا قیمت تمام شــده کدام محصول گران تمام میشــود؟ قیمــت کاالی تولید داخل چقدر با مشــابه خارجی آن تفاوت دارد؟ اگر در محصوالت تولیدیاینویژگیهانباشدخودکفاییدرآن نمیتوانداثربخشوادامهدارباشد.ازطرفی در کاالهایــی کــه اکنــون واردات آن کاهــش یافته،بایدبهسمتتولیدپایدارحرکتکرد. ■ راهکارهایعملیاتی شــریعتیمقدم دربــاره اینکــه دولــت در دوراهی نرخ خرید تضمینی چه سیاستی را باید دنبال کند، گفت: اولین نکته این است که دولت به نحوی عمل کند که کشاورزان و تولیدکنندگان اطمینان از حمایت را داشته باشــند. از طرفی کشــاورزان از یکسال قبل
بدانند کــه نرخ تضمینی محصوالتشــان چقــدر اســت. اگــر قیمــت خوبــی باشــد کشاورزان به ســمت استمرار تولیدات خود میروند. ■ توصیههایکشاورزی ویتصریحکرد:توصیهمیکنمدولتخود رادردوراهینرخخریدتضمینیقرارندهد، در این راستا صحبت ما این است که قیمت تولید واقعی شــود و اگر قرار اســت حمایتی صورت گیــرد بهصورت غیرمســتقیم یا در قالب پرداخت یارانه باشد. موضوع دیگری که پیشنهاد میشود، ارائه تسهیالت بانکی به فعاالن این عرصه اســت. اگر تســهیالت بخوبی داده شــود، کشــاورزان امر تولید را به جد دنبال میکنند و در نهایت این مهم به تنظیمبازارکمکمیکند. ■ رعایتبرایکنترلقیمتها رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق ایران گفت: از دیگر نکاتی که باید به آن پرداخت تــا دولت در دوراهــی قرار نگیرد و بتواند هزینه تولید را کاهش و قیمت نهایی کاال بــرای مصرفکننــده را ارزان نگــه دارد، افزایش بهرهوری و کاهش هزینه لجستیک است.بارعایتایننکاتمیتوانقیمتها راکنترلبیشتریکرد. ■ افزایشوارداتدورازذهننیست وی تأکیــد کــرد: اگــر بیــن عرضــه و تقاضــا تعادلباشد،نرخخریدتضمینیاستاندارد بیشتری دارد و در این صورت قیمتها رویه باثباتخودراادامهمیدهد.شریعتیمقدم گفت: اگر به نکات مورد اشــاره توجه نشــود
افزایــش واردات کاال بخصــوص کاالهــای اساسی دور از ذهن نیست. ■ خودکفاییبهدشواریدربرخیازکاالها درهمینحال،حسینمدرسخیابانیقائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: خودکفایــی در برخــی از کاالها به دشــواری صورتمیگیرد،لذادربرخیازکاالهاناگزیر بــه واردات هســتیم. از اینرو باید به ســمت وسوی حرکت کنیم که بتوان در کاالهای که پتانسیلداریمتولیدرابیشترکنیم. ■ آمارتولیدحبابدارد محســن بهرامــی ارض اقدس دبیر ســابق ســتاد تنظیم بــازار دربــاره رفتن به ســمت واردات و نحــوه قیمتگــذاری در خریــد تضمینــی، گفــت: قبــل از هرچیز بایــد این سؤالرابپرسیمکهمیزانتولیداتکشاورزی به صورت واقعی چقدر است؟ پایشهایی کــه در گذشــته شــده و اکنــون بــه آن تکیــه میشود،غیرقابلاعتماداست.بهطورقطع آمارهای تولید حبــاب دارد، لذا با این اتفاق میتوان دلیــل حرکت بهســمت واردات را پیداکرد. ■ سرشماریهانشانمیدهد وی افزود: حجم اکثر محصوالت کشــاورزی موقع خرید تضمینی کاهش پیدا میکند و این مهــم را میتوان در سرشــماریها دید. میگوینــد تولید گندم 14 میلیون تن اســت اما دولت نمیتواند بیشــتر از 8 میلیون تن خریــداری کنــد لــذا این آمــار حبــاب دارد و دولت برای کســری بــازار و کنترل قیمتها مجبــور بــه واردات میشــود. بهرامی ارض
اقدس گفت: تشــکیک آمــار را میتــوان در محصــوالت پروتئینی و مابقــی کاالها دید. در شــرایطی که ســاالنه میــزان مصرف کاال 5 درصــد کاهش پیدا میکند چرا به یکباره عرضه و تقاضا کاهشی میشود. این گویای آن است که آمار تولید خطا دارد. ■ ترمیمکمبودهایاحتمالی دبیر سابق ســتاد تنظیم بازار افزود: از دیگر کارهــا که برای ثبات بــازار و خرید تضمینی کاالها میتوان انجام داد ترمیم کمبودهای احتمالــی از طریــق افزایش خریــد در زمان عرضهزیاداست،موضوعبعدیجلوگیری از تصمیم گیریهای جزیرهای، هماهنگی بیــن دســتگاهها و ایجــاد وزارت بازرگانــی اســت که بتواند به صورت مستقل در حوزه بازرگانــی و تنظیم بازار تصمیمگیری کند و هموارهدستگاههاازوظایفخودشانهخالی نکنند. ■ حمایتدولتازکشاورزانکمنیست ارض اقــدس بــا بیــان اینکــه حمایــت از کشــاورزان کــم نیســت، افــزود: حمایــت از کشــاورزان همــواره برقــرار بــوده اســت. از جمله حمایتهــا، نرخ پاییــن حاملهای انرژی برای کشاورزان، تخصیص تسهیالت ارزانقیمــت، ارائــه یارانــه بــرای ســم، کــود و بــذر اســت. لــذا دولت بــا نــرخ تضمینی مناسب و سود متعارف برای آنها میتواند محصوالت کشــاورزان را خریداری کند و در این میان با کنتــرل عرضه و تقاضا میتوان مصرفکننــدگان نهایی را حمایت کرد چرا کهثباتقیمتهااتفاقمیافتد.