دموکراتیک شدن جنگ!

حمله پهپادی بهمهمترین مرکز امپراطوری نفتی عربســتان، یعنی آرامکو بازتابهای سیاسی بزرگی داشت و این بازتابها تازه آغاز شــده اســت و احتمال میرود که در روزها و هفتههای آینــده ابعــاد بزرگتــری نیز پیــدا کند ولــی بهنظر میرســد که ایــن حملــه موجب تغییــر دکترینهــای دفاعی منطقه شــود بویژه دکترین دفاعی اســرائیل را به کلی با سؤال مواجه خواهد کرد. واقعیت این اســت که تعدادی پهپاد و احتماالً موشک از نقطهای که معلوم نیست کجاست به سوی مراکز نفتی شلیک شــده یــا بــه پــرواز در آمدهاند. مبــدأ اولیه ارســال آنهــا تا محل اصابت حداقل 00۵ کیلومتر و حداکثر تا 1200 کیلومتر فاصله داشته است تعداد آنها زیاد و حداقل 12 فروند بوده اســت. در این فاصله هیچ رادار و ماهوارهای آنها را ردیابی نکرده و هشدار نداده یا اقدامی نکرده است هنوز هم نمیتوانند با قاطعیت بگویند که از کجا شلیک شده است. آنها از دفاع ضد هوایی پیشرفته پاتریوت عبور کردهاند. از همه مهمتر اینکه با دقت تمام اهداف تعیین شده را بهصورت نقطه زنی مورد اصابت قرار دادهاند. این امر به معنای آن است که تاریخ مصرف دکترین دفاعی و امنیتی موجود در کشورهای منطقه و حتی فرامنطقه به پایان رسیده است. در این مرحله سؤال بنیادین این نیســت که عربستان یا کشورهای دیگر چه پاسخی به این حمله بدهند یا ندهند؟ پرسش اصلی این است که آیا آنان در ادامه نیز قادر به دفاع از خود هستند یا همچنان سپر دفاعی آنان قابل عبور است؟

این مشــکل بیش از هر جایی گریبان اســرائیل را خواهد گرفت چون اســرائیل تنها رژیم منطقه است که فاقد عمق استراتژیک و گستره جغرافیایی است. به همین علت از قدیم در پی ایجاد خطوط مرزی فرضی امنیتی با دایرههایی به شعاعهای گوناگون بــود و اجازه نمیداد کــه ارتشهای عربی از این مرزهای مجــازی و با ویژگیهای مورد نظر اســرائیل عبور کنند یا خطوط قرمز اســرائیل را نقض نمایند. ولی حضور پهپادها و موشــکهای نقطهزن کل معادالت دکترین دفاعی اســرائیل را زیر و رو کرده است در حقیقتاکنوندشمناصلیوبالفع ِلاسرائیل؛نهکشورهایسوریه،اردن،مصر،عراق، عربســتان و غیره اســت که هر کدام دارای ارتشهای منظم هستند بلکه انواع و اقسام گروههای نظامی و شبه نظامی کوچک و متوسط هستند که در مرزهای اسرائیل مستقر هســتند و ابزارهای آنان برای مبارزه علیه اســرائیل نه توپهای صحرایی و تانکهای بــزرگ و بالگردهــا و هلیکوپترهای جنگی موجــود در ارتشهای کالســیک که نیازمند یگانهایهای رزمی و فرودگاههای جنگی و غیره اســت که کوچکترین تحرکشــان در دیدرس ماهواره قرار دارند؛ بلکه آنان براحتی میتوانند پهپادها را ساخته و از هر محلی آنها را به پرواز درآورند و از طریق دســتگاههای موجود الکترونیکی و حتی تلفن همراه آنها را به سوی هدف مورد نظر خود هدایت کنند و هر نوع تسلیحاتی اعم از منفجره یا بمبهای شیمیایی و غیره را روی آنها سوار نمایند. این نوع مقابله نیازی به ارتشهای منظــم و کالســیک ندارد و شــاید بتوان گفــت این تحول مثل تحوالت مشــابه موجب دموکراتیک شــدن جنگ شــده است. همچنان که در فرهنگ و سیاست و اقتصاد، این فرآیند را مشاهده میکنیم که از انحصار گروههای نخبه قبلی خارج شده است.

این وضعیت جنگ را از حالت کالسیک بیرون آورده است. برای نمونه جنگ ایران و عراق و جنگ جهانی دوم هر کدام روز و ســاعت شــروع داشتند و روز و ساعت پایانی نیز دارند. طرفین آنها دو دولت بودند و با قواعد حقوقی شناختهشدهای میجنگیدند و یکدیگررابهرسمیتمیشناختند.ولیاینجنگچنیننیست؛مرزمیانجنگوصلح برداشتهمیشودچونمقرراتحقوقیبررفتارطرفینحاکمنخواهدبود.طرفینماجرا واجدشخصیتحقوقییاحقیقیشناختهشدهاینیستند.هراتفاقیمیتواندآغازیک عملیات نظامی باشد و بسرعت نیز مسکوت گذاشته شود. اسرائیل در چارچوب جدید فاقد امنیت به معنای کالسیک آن خواهد بود و با شیوههای گذشته نمیتواند امنیت خود را تأمین کند. بســیاری از نقاط اســرائیل حتی 0۵ کیلومتر عــرض یا عمق ندارند. مهمترین مشــکل امنیتی اسرائیل در خطر تهاجم قرار گرفتن تأسیسات هستهای آن است. همچنین مورد تهاجم سالحهای غیر متعارف قرار گرفتن است. بعالوه سرعت پیشرفت فناوری چنان است که کیفیت امکانات و ادوات را برای تهاجم غیر کالسیک و نامتعارف بیشتر میکند؛ به عبارت دیگر فناوری و دسترسی به آن نیز دموکراتیک شده است. اگر در گذشته فقط در آزمایشگاههای پیشرفته و مجهز صنایع دفاعی غرب شاهد اختراع و نوآوری بودیم اکنون در خانهها و آزمایشگاههای عادی نیز میتوان اختراعات قابلتوجهیراشاهدبودوایننقطهآغازیبرضرورتتغییردکترینامنیتیکشورهای منطقهوجهانخواهدشد.