چرا سیما به مطهری وقت نداد؟
قاضیزاده هاشمی، عضو شورای نظارت بر صدا و سیما توضیح میدهد: برای پاسخگویی در صدا و سیما قانون مشخصی نداریم
پس از خودســوزی منجر به مرگ سحر خدایاری که واکنشهای بســیار سیاسی و اجتماعــی را بــه دنبــال داشــت، در برخی برنامههای صدا و سیما مطالبی علیه علی مطهری و پروانه سلحشوری، نماینــدگان تهــران در مجلــس مطرح شــد. هر دو نماینده مجلس در نامهای جداگانه به رئیس صدا و سیما، خواستار اختصــاص وقتــی در همــان شــبکه و همان زمان شــدند تا به مطالب مطرح شــده پاســخ دهند. صدا و سیما تاکنون به این درخواســت واکنشی نشان نداده اســت، امــا چنــدی پیش ســید احســان قاضــی زاده هاشــمی، نماینده مجلس کــه همزمــان عضو شــورای نظــارت بر صدا و ســیما هم هست، در گفتوگو با «فارس» گفته بود که شکایت مطهری وارد نیســت و نیازی به اختصاص زمان پاسخگویی به او نیســت. در گفتوگو با قاضــیزاده هاشــمی، هــم اســتدالل او برای این نظر و هم سازوکار پاسخگویی صدا و ســیما را جویا شــدیم، اینکه چرا در همــه ســالهای گذشــته، همان طور کــه خــود گفته اســت، بــه نــدرت دیده شــده تا شــخصیت حقیقی یــا حقوقی فرصت پاسخگویی در این رسانه فراگیر را داشته باشد. این گفتوگو را بخوانید.
درباره درخواســت آقای مطهــری برای اختصــاص وقت پاســخگویی در صدا و ســیما، گفتید کــه این درخواســت مورد قبول نیســت. این دیدگاه شــما است یا شورای نظارت؟
من نظر خودم را گفتم. استدالل شما چیست؟
مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره حــدود وظایف و اختیارات شــورای نظارت بر صدا و ســیما. ضمن اینکه من نگفتم ایشان حق پاسخگویی نــدارد. اگــر در آن برنامــه تلویزیونــی یا هــر برنامهای، تلقی بشــود کــه گوینده، مجــری یــا گزارشــگر حملهای داشــته، توهینی کــرده، افترا زده یا نســبتی داده اســت، این حق به وجــود میآید که آن فــرد تقاضــای پاســخگویی کنــد و بایــد این تقاضا را به شــورای نظارت بر صدا و ســیما ارائــه کنــد. امــا اینکــه در اخبار، تحلیلهــا یــا تفاســیر دربــاره عملکــرد وزارتخانههــا یــا اشــخاص، تحلیــل یــا اخبــاری ارائه میشــود، اگر بنا باشــد به همــه افــراد فرصــت پاســخگویی داده شود، باید هر شب یک برنامه دو ساعته مثالً با عنوان «جوابیهها» یا «پاسخها» در صــدا و ســیما پیــش بینــی کنیــم که ایــن عمــالً امکانپذیــر نیســت و چنیــن ســازوکاری هــم در قانــون پیشبینــی نشده است. بنابرایــن معتقدید حرفــی چون حرفی که درباره آقای مطهری زده شــد، از طرف میهمــان برنامــه بــود، ضرورتــی بــرای پاسخگویینیست؟
خیــر، مــن دربــاره ماهیــت موضوع میگویم کــه آقای مطهــری این حق را دارد که نســبت بــه آن برنامه شــکایت خــود را بــه شــورای نظــارت بــر صــدا و سیما ارســال کند و شورا آن را در جلسه خــود بررســی کــرده و موضــع خــود را اعــالم میکنــد. در ایــن صــورت بــه دو جمعبنــدی خواهــد رســید؛ اینکــه این موضعگیــری، موضعگیــری فــردی مجــری یا میهمان بوده یــا نقل قولی از یک فرد دیگری بوده است. شــما به عنــوان عضو شــورای نظــارت و نماینــده مجلــس، نمونــهای داریــد کــه یک شــخص حقیقی و حقوقی توانسته باشــد در تلویزیــون حضــور یافتــه و از خودش دفاع بکند، مانند آنچه در قانون مطبوعات وجود دارد؟
ســابقه داشــتیم کــه چنیــن اتفاقــی افتــاده باشــد، البتــه بــه نــدرت بــوده، یعنی آنچنان زیاد نبوده اســت. ضمن اینکه قانــون مطبوعات بــا قانون نحوه اداره صــدا و ســیما تفــاوت دارد. در قانــون مطبوعات این الــزام وجود دارد کــه دوبرابــر متــن، پاســخ داده شــود، زیــرا زمانی کــه در مطبوعهای گزارشــی منتشر میشــود به عنوان موضعگیری آن مطبوعه است و تمام بار مسئولیت برعهده مدیرمســئول اســت. امــا برای صدا و سیما چنین قانونی با این شرایط نداریــم کــه بگوییــم هــر آنچــه از رادیو تلویزیــون پخــش میشــود بــه معنــی موضعگیری رسمی صدا و سیما است. امــا در مــاده 30 قانــون اساســنامه صدا و ســیما آمــده اســت کــه چنانچــه در برنامههای پخش شده صدا و سیما، اعم از خبــری، گزارشــی و تولیــدی، توهین یا افترا باشــد، فرد میتواند شــکایت کند. اما به نظر میرســد در تفســیر شما از این قانون،دامنهشکایتهامحدودمیشود به اینکه مســجل شــود آنچه منتشر شد، موضع صدا و سیما بوده است؟
مــن نگفتــم نمیتواننــد شــکایت کننــد، هر فردی میتواند شــکایت کند. ضمن اینکه مصوبه مجمع تشــخیص مصلحــت مؤخــر بر قانــون اساســنامه صدا و ســیما اســت و مبنای عمومی ما مصوبه مجمع است. بنابراین من هیچ جا نگفتم که کســی حقی برای شکایت ندارد. در مقایســه با مطبوعات، به لحاظ گستره و فراگیری رســانه ملی، قطعاً تأثیرگذاری صــدا و ســیما بیشــتر از هر رســانه دیگری در کشــور ما اســت. ضمن اینکــه دیدگاه سیاســی خاصی بر صــدا و ســیما غالب اســت. بــا توجه بــه ایــن مســائل انتظار میرود که شــکواییههای افراد حقیقی یا حقوقی مانند آقای مطهری، با سهولت بیشتریدراینرسانهبازتابداشتهباشد.
در این شــکی نیســت کــه اثرگذاری، فراگیری و نقش آفرینی رادیو تلویزیون بیشــتر از مطبوعــات و خبرگزاریهــا اســت. امــا در ایــن زمینه خــأ قانونی و بررسی داریم. مشکل دیگر برنامهریزی اجرایی آن است. به عنوان مثال، هنگام برگزاری مناظرههای انتخابات ریاست جمهــوری، در کمیســیون نظــارت بــر تبلیغات ریاســت جمهوری مسئولیت داشــتم. نامزدها بــه یکدیگــر اتهاماتی وارد کردند و تقریباً اکثر نامزدها به خود من، به صورت کتبی نسبت به اظهارات نامــزد دیگر شــکایت کــرده و خواســتار پاسخگویی شدند.
برای اجرای این امــر، اگر نامزدهای شــاکی دقیقــهای کــم داشــتند، بــه فرصــت آنان اضافه کردیــم و اگر وقتی برای پاســخگویی داشــتند، زمــان واحد دادیــم. در همان مناظرهها، نامزدهای انتخاباتــی نســبت بــه افــراد بیــرون از مناظرههــا هــم اتهاماتــی وارد کردنــد کــه آن افــراد هم خواســتار پاســخگویی شــدند، اما ما عمالً زمانی را اختصاص ندادیــم، زیرا در این صــورت دچار یک اختالل میــان زمان نامزدهای ریاســت جمهوری و افراد بیرونی پیدا میشد که میتوانست مســیر انتخابات را به جای دیگری برساند. پس با حق الناس چه میکنید؟ باالخره اســامی این افراد که شما اشاره میکنید، در مناظرهها برده شد و آنان حق داشتند از خودشان دفاع کنند.
ایــن درســت اســت، امــا بــه لحــاظ اجرایــی، عمــالً خــأ قانونــی وجــود دارد. دربــاره ایــن موضوعــات باید یک برنامهریــزی صــورت بگیــرد کــه اگــر افــرادی، ولــو در قالــب پخــش زنــده یا گفتوگوی تلفنــی یا یک برنامه، اظهار نظری را به جایی منسوب میکند، برای ایــن مــوارد هــم مکانیزمــی پیشبینی شــود تــا بتوانــد صــدا و ســیما در بســتر مناســب پاســخگو باشــد. در قانــون مطبوعــات، همه این مــوارد پیشبینی شــده و چارچوبهــای نظــارت بــر مطبوعات هم متفاوت است، اما درباره صــدا و ســیما مــا چنیــن قانــون متقنی دربــاره نحوه پاســخگویی نداریم. آنچه مــن گفتــم، مربــوط به مــواردی اســت کــه صدا و ســیما رأســاً و رســماً نســبت به فــردی موضع گیــری کند کــه در این صورت حق پاســخگویی درهمان آنتن نســبت به عملکرد صدا و ســیما وجود دارد. البته اضافــه کنم که اگر اعتراضی صورت بگیرد، این اعتراض در شــورای نظارت بر صدا و سیما بررسی میشود. موارد متعددی داشــتیم، حتــی درباره اشــخاص حقوقی، ماننــد مجموعهای کــه در یــک برنامه اقتصادی نســبت به آن مطالبی بیان شــد. جلساتی گذاشته شد و پاســخ آن شخصیت حقوقی هم در آن برنامه قرائت یا توضیحاتی داده شــد. امــا این زمانی بــود کــه گوینده آن برنامــه اقتصــادی، رأســاً و رســماً علیه موضوعی اتهاماتــی را وارد کرده بود که این به عنوان موضعگیری صدا و سیما تلقی میشــد. اما اینکه افراد نسبت به هــم نقدهایــی دارنــد، کمــا اینکــه صدا و ســیما هــر شــب برنامههای بســیاری دارد، نقدهای بســیاری مطرح میشود کــه میتوانــد عینیــت بیرونــی نداشــته باشد. با این اوصاف نمیشود به لحاظ اجرایی شرایط را این چنین تنظیم کرد. پــس بگذاریــد این طــور نتیجــه بگیریم که هماننــد حــذف برنامه 90 که شــورای نظارت جلسهای با حضور آقای فروغی، رئیس شــبکه ســه برگزار کرد، در نهایت شــورای نظارت نمیتواند رویههای صدا و سیما را تغییر بدهد.
الزامــاً ایــن طــور نیســت. مــوارد متعــددی بــوده اســت، مثــالً دربــاره ســریالهای نــوروزی اتفاقاتــی افتاد که دربــاره آن ورود جــدی داشــتیم. یــا در برخی برنامههــا موضوعاتی پیش آمد که ورود جدی داشتیم. سریال گاندو را هم بررسی کردید؟
دربــاره آن ســریال هــم دیدگاههای مختلفــی در شــورای نظــارت مطــرح شــد، امــا بــه جمعبنــدی و رأی واحدی نرســیدیم. اما غیــر از این، ســریالی بود که تیــزر تبلیغاتــی آن هم پخش شــد، اما چــون اختالفــات قومیتــی را مطرح میکرد، شــورای نظارت رســما به صدا و ســیما تذکــر داد. در ایــن موارد، شــورا زمانی به صدا و ســیما تذکر میدهد که پس از جمعبندی به رأی برسد. باتوجهبهکاســتیهاییکهبهگفتهشمادر بحثنظارتبرصداوسیماودادنامکان پاسخگوییبهافرادوجوددارد،برنامهشما بهعنواننمایندهمجلسچیست؟
متن آخر الیحه دولت را ندیدم، اما طرحی که در مجلس مطرح شد، بیشتر بــه بحــث آســیب ســاختار اداره صدا و ســیما پرداختــه شــد کــه بحــث هیــأت امنایــی شــدن را در اداره صــدا و ســیما مطرح کــرد که به دلیل ایــرادات قانون اساسی به نتیجهای نمیرسد. اما در این طــرح 10 ماده درباره نحــوه نظارت بود کــه نکات بســیار خوبــی در آن گنجانده شــده بــود و مــن در نــگارش آن نقــش داشــتم، امــا متأســفانه در کمیســیون فرهنگــی مجلس همــه اینها در قالب یــک طــرح با هــم تلفیــق شــد و بحث نظارت به خاطر مشــکالت اساســی که در بخش نحوه اداره اســت، به نوعی به حاشیه رفت. اگر بحث نظارت بر صداو سیما را به صورت جدا و مستقل مطرح کنیم، نتیجه بخش خواهد شــد وطبعاً میتوان بــرای آن چارچوبهای جدی تری پیش بینی کرد.