نه به مذاکره تحت تحریم، آری به مذاکره واقعی، آری به صلح منطقهای

روحانی در امتداد افق جدیدی که رهبری به روی بازگشت امریکا به مذاکرات 5 به عالوه یک گشــوده بود با یک «نه» و دو «آری» قاطــع و نیرومنــد بــه تهران بازگشــت.مفهوم مذاکــره، تعریــف مذاکره وقواعــد یک مذاکــره حقیقی در جریــان این ســفر زیر نــور روشــنگری روحانی جــان تازهای گرفت.ترامــپ مدعــی اســت کــه چیزی جــز یــک مذاکره «بدون پیش شرط» نمیخواهد.روحانی در نشست خبری نیویــورک مدعای مذکور را در معرض ساختارشــکنی قرار داد ونشــان داد کــه ترامــپ دروغ میگویــد، او مذاکــره را مشــروط به تحریم کرده اســت ومذاکره واقعی از لحظهای میتواند آغاز شود که پیش شرط تحریم بالمره لغو و یا دست کم متوقف شود.

در اینجــا مفهــوم «توبــه» و یا ضرورت بازگشــت امریکا به 5 بــه عالوه یک که رهبری از موضع حکمت ومصلحت برآن تأکید کردند روشن میشود: رهبری به ایــن ترتیب در حقیقت قواعد ناظر بر یک مذاکره واقعی را تعیین کردند.ما یک بار در زمان اوباما در شرایط تحریم با امریکا مذاکره کردیم اما موضوع آن مذاکره خیلی روشــن بود. امریکا مکرراً میگفت ایران باید به جامعه جهانی نشان دهد که برنامه هســتهای او ماهیتی صلحآمیز دارد و به دنبال ســالح هستهای نیست. ایــران بــه یمن توافق هســتهای بــا 5 به عالوه یــک از این مرحله به ســالمت وبه موفقیت عبور کرد اکنون سازوکار راستی آزمایی درباره سرشت صلحآمیز برنامه انرژی هســتهای در درون برجام تعبیه شــده اســت و دلیلی ندارد که ایران دوباره بــه عقب وبه مذاکره تحت شــرایط تحریم بازگــردد. اوج توفیق روحانی آنجا بود کــه نشــان داد ما نــه تنها به عقب وبــه دوران پیش از برجام برنمــی گردیم بلکه آمادهایــم برجــام را یک قــدم جلوتــر ببریم.رئیس جمهوری در نشســت خبری در نیویــورک گفــت: «اگــر بخواهیم فــرای برجــام قدم دیگــری برداریــم این کار امکانپذیر است.» و افزود: «اما پایهاش این است که اول برجام اجرا و پیاده شود. همه طرفها برجام را پیاده کنیم. یعنی همه ما به همین حداقل متعهد باشیم. در عین حال میتوانیم راجع به اقدامات باالتر حرف بزنیم و مذاکره کنیم.»

بــه عبــارت دیگر اگر یک معاهــده نقایصــی دارد(که قطعاً هــم دارد وبرجام برای ما هم از منظری دیگر حداقلی بوده وکف مطالبات ما را برآورده میکند نه سقف آن را) باید در فرآیند اجراییسازی آن به مرحله باالتر رسید و آن معاهده حداقلــی را تکامل داد نه از طریق جر زنی آشــکار وقلدرمآبانه. به تعبیر روحانی میتــوان گفت مســیر«فرا-برجام» از طریق خود برجام میگــذرد ونمی توان بر فراز ویرانههای یک معاهده جهانی وچند جانبه یک پیمان دیگر را معماری کرد.

دستاورد سفر روحانی از جمله این بود که استداللهای ایران نه در یک فضای بسته و یا محدود داخلی بلکه در پیش چشم جهان ودر زیر نور رسانههای جهانی مطرح شــد ودرخشش خود را آشکار کرد.این رؤیتپذیری بسیار مهم است. زیرا پیشتر، عرصه رؤیت پذیر کالم واستدالل از ایران دریغ شده بود.اراده معطوف به مذاکــره باید در یک صحنه جهانی اصالت وحقانیت خود را آشــکارکند. نمایش ایــن اراده را میتوان به یک محکمه جهانی تشــبیه کرد که افکار عمومی جهانی به شــمول افکار عمومی مردم امریکا تماشــاگر وناظر وداور آن هستند. بههمین لحاظ آنچه روحانی در نیویورک به صحنه برد ودر معرض دیدار و رؤیت جهانی قــرار داد تا حدود زیادی شــبیه همان چیزی بود کــه در وین در آن لحظه تاریخی توافق هستهای میان ایران و 5 به عالوه یک به روی صحنه جهانی رفت. در آنجا نیز هر هفت طرف مذاکره یعنی ایران، امریکا، نمایندگان اروپا وچین وروسیه در کنــار یکدیگــر روی بالکن آن هتل تاریخی قرار گرفتنــد وآن چنان که گویی دریک محکمه جهانی به افکار عمومی جهان شهادت میدهند گفتند ما خود را در برابر جهان متعهد میدانیم و پیمان میبندیم که بهطور مشترک «برای امن ترسازی جهــان» تــالش کنیم. اما، جهانی شــدن و هــر گونه مذاکره چندجانبــه که رنگ و بوی جهانی دارد همان چیزی است که ترامپ از آن میهراسد. تصادفی نبود که ترامپ نطق سازمان مللی خود را با ستایش ناسیونالیسم تنگ نظرانه و تهاجم آشــکار به جهانی شدن آغاز کرد. به تعبیر دیگر میتوان گفت که مذاکره هراسی ترامــپ از جنس هــراس او از فرآیندهــای جهانی شدن است که امریکا را پشت سر گذاشته است.